Słownik Kurpiowski

Słownik Kurpiowsko-Polski

å
ź
ϊ
ś
ë
ć
é
ó
ę̈
◄

łućorćół

ba

wykrzyknik wyrażający zdziwienie, podziw, zwątpienie. Całå rodźϊna śë ćeséła, ba, nawet wsystke znajóme.
ba nó

zwrot używany w dialogach dla potwierdzenia zgodności stanowiska, aprobaty. Ba nó jådź, jek trzeba.
Baba

(dawna nazwa: Babźϊ Borek) ż - 1. nazwa miejscowości w gm. Łyse, pow ostrołęcki. Dżϊś w Babźe jest muzyka.
baba

ż - 1. żona pogardl. Mojéj babźe nϊcht ńe dogodźϊ. 2. postać o złym charakterze, występująca w bajkach. Łućekåj, bo baba jϊdźe! 3. Zaschnięta wydzielina w nosie.
Dåj, to ćϊ wyćągnë babë.
baba-ję̈dza

ż - zabawa dziecięca podobna do "zabawy w chowanego".
båbka

ż - 1. metalowy przyrząd do klepania ostrza kosy. Poklepśë kosë na båbce. 2. babcia, båbcyne (czyje ?) babci, babki. Båbcyne pśeńądze, båbcyn kufer.
babźåk

mieszkaniec wioski Baba, gm. Łyse, pow. ostrołęcki.
babźe łusy

n, D. babźéch łusów, - grzyb piestrzenica. Pódźëm na babźe łusy.
babźϊ chléb

m, młode pędy sosny spożywane na przednówku (przed nowymi zbiorami). Jek ńϊma co jeść, to dobry jϊ babźϊ chléb.
båcéć

czas. ~ë, ~ys, ~ëm, ~yta, åc, ~åcta - pamiętać, przypominać. Ńe båcë, kedy to béło. Łaby båcta ło dźećach!
båcëńe

n, rzecz. od båcy - pamiętanie, strzeżenie, pilnowanie. Ńéj båcëńe na ńégo! Jå båcë.
bach

słowo używane na oznaczenie dźwięku spowodowanego uderzeniem lub wystrzałem: Bach! Jϊ zając lezy, Łuwåzåj,bo zrobźϊs bach. 2. niegrzeczne, niedobre dziecko.
bachérek

m, lm D.~ów, kubek z uchwytem, zob.: kruzyk. Wléj, to po bachérku wypśϊjëm.
bachór

m, 1. nieznośne dziecko pogardl. Cóś bachorze narobźół!? 2. dziecko nieślubne (rzadziej), zob. śuber.
båjky

przysłów., 1. dobrze, nieźle, jako tako. Jest båjky. 2. gat. literacki rzecz., lm D. ~ów. Te båjky só ładne.
båjoro

n a. båjór m, lm. D.~ów - kałuża brudnej wody. Po descu na podwórzu zrobźéło śë båjoro.
båjzel

m., bałagan, nieporządek. Łale båjzel łu ńéch.
bakér

1. w wyrażeniu: na bakér, na bok, na ukos (o sposobie noszenia, włożenia nakrycia głowy). Nośϊ cåpkë na bakér. 2. fraz. Być z kimś lub z czymś na bakér.
bakulåk

m, mieszkaniec wioski Bakuła w gm. Baranowo, pow. ostrołęcki, przezwisko: krzyzåk, krzyzåky.
bakulónka

ż, mieszkanka wioski Bakuła w gm. Baranowo, pow. ostrołęcki.
Bakuła

ż., 1. nazwa wioski w gm. Baranowo, pow. ostrołęcki, kol.: Glynky. 2. popularne nazwisko kurpiowskie. Łozëńół śë Bakułów Franek.
bål

m, gruby pień drzewa, obrobiony, używany jako budulec. Strop z båla.
baljå

a. balyjå ż, rodzaj dużej wanny najczęściej w kształcie stożka ściętego z klepek drewnianych, ściśniętych metalową obręczą, służącej do prania, a także mycia.
bąblować

czas. ~ujë, ~uje, ~ujëm, ~uj, ~ujta - hulać, prowadzić życie próżniacze, unikać pracy. Całëńϊ dńańϊ bąbluje, ła do roboty śë ńe weźńe.
bałamućéć

czas. bałamucë, bałamućϊs, bałamućϊ, bałamućëm, bałamućϊta, bałamucó, bałamuć, bałmućta - tracić czas bez potrzeby, bez sensu. Zbałamućółëm przez ńégo cały dźëń.
bałamuta

a. bałamutńϊk m, 1. ktoś, kto zamiast pracować, woli mówić dużo i byle co. Taky z ńégo bałamuta. 2. podrywacz, kobieciarz. 3. bałamuta - strata czasu. To duzå bałamuta!
bałamutky

ż, blp. D. ~ów - piersi kobiety, lok.
båłda

ż - 1. duży wór, płachta wypełniona czymś lekkim, np. suchym sianem, chrustem. 2. element blaszany okapu nad kuchnią (zasuwa). 3. ktoś grubo, ciepło, ubrany (łobåłdulóny). Chyba mu ćepło, taky łobåłdulóny. 4. nierówności, niewielkie wzniesienia. 5. baba. 6. duże stado, np. stado wilków, lok.
båłk

m, belka drewniana spinająca konstrukcję ścian budynku, do której przybijano deski sufitowe.
båłować së

czas., przewracać, pojedynkować na żarty. Chłopåky, kóńec tégo båłowańå.
bandyśåk

mieszkaniec wioski Bandysie w gm. Czarnia, pow. ostrołęcki.
Bandyśe

(Bandysie) n, blp, nazwa miejscowości w gm. Czarnia k. Myszyńca, pow. ostrołęcki. Jechåł z Zåwadów przez Bandyśe do Carńϊ. kol.: Buråkowo, Bźél, Podgać, Przéce, Starå Źeś, Zaborze, Zagrądźe.
bandyśónka

ż, mieszkanka wioski Bandysie, w gm. Czarnia, pow. ostrołęcki.
bańa

ż, osiadły nowy rój pszczeli.
bańcéć

czas., buntować, natarczywie nakłaniać, namawiać do działania, postępowania często niewłaściwego. Zbańcély go jϊ śë pokłóćół z Frankëm.
Baranowo

n, C. ~ oźu, nazwa miejscowości gminnej w pow. ostrołęckim, siedziba parafii p.w. Św. Bartłomieja Ap., kol.: Glynky, Grabownica, Gut, Pośwątne, Zåmośće.
baranoźåk

m, mieszkaniec Baranowa w pow. ostrołęckim.
baranoźónka

ż, mieszkanka Baranowa w pow. ostrołęckim.
barchan

m, tkanina bawełniana używana na ciepłą bieliznę, dziecinne sukienki. Kosulå z barchanu.
bårć

ż, lm. D ~ów - drzewo z wydrążoną dziuplą dla pszczół.
bårkać śë

czas., tak mówi się o owcy w okresie rui, zob. bekać śë.
bårłóg

m, 1. rozrzucone siano, słoma, służące za podściółkę dla zwierząt, a także stara słoma w sienniku, 2. nie pościelone łóżko. Wstóń z tégo bårłogu jϊ jϊdź do roboty!
bårtńϊca

ż, lm. D. ~ów - długa siekiera, przy pomocy której bartnik wyrabiał otwór w sośnie bartnej.
bårtńϊk

m, człowiek zajmujący się hodowlą pszczół w barci.
bårtodźéj

m, człowiek zajmujący się tylko drążeniem barci.
baś, baś, baś…

nawoływanie, wołanie owiec.
båśka

ż, lm D. ~ ów. - 1. rodzaj drewnianego młota. Wål båśkó mocńéj! 2. drewniany ubijak do kapusty.
bataréjka

ż, lm D.~ów, ręczna latarka elektryczna na baterie.
be

a. pe, w zwrotach do dzieci: brzydki, zły, brudny, coś. Ńe bźérz tégo, to be.
bebechy

n, blp, wnętrzności (jelita) ...łaz mu bebechy na źérzch wylazły.
bebeséć, wybebeséć

czas., wyjmować, wyciągać bebechy (wnętrzności).
bébłać

czas., mieszać bez potrzeby, niedbale (pogardl). Tak zbébłåłeś na talérzu wsystko, ze chyba jϊ śwyńå śë tégo ńe ćépńe.
bebón

m, C.~oźu, lm D.~ów, duży brzuch pogardl., zob. bełk, kałdun. Tylo ło swój bebón dbås!
becéć

czas. ~cë, ~cys, ~cy, ~ cåłëm, ~całaś, ~cało, ~cëm, ~cyta, ~becó, ~celym, ~celyśta, ~cely, 1. płakać. Jek śë wybecy, to bę̈dźe lepśéj spåł. 2. becëńe – głos wydawany przez niektóre zwierzęta, np. owce. Łowca becy.
becek

m, płaczek, beksa.
bedka

ż, bedłka, grzyb gołąbek uznawany przez niektórych Kurpiów za jadalny. Jek ńϊma jënséch grzybów, to dobre jϊ bedky.
bekåc

rodzaj podwójnego stroika (jak w oboju), wykonanego z części źdźbła młodego żyta lub młodej gałązki krzewu, drzewa. Zrób ńï bekåc.
bekać

czas., mieć czkawkę.
bekać śë

przejawiać popęd płciowy, u niektorych zwierząt, np. u owcy.
bekerjå

ż a. bekoźϊsko n - nadmierny hałas, zabawy zbyt głośne, hulanki.
bełcéć, przebełcéć

czas., przebić bok (w odniesieniu do zwierząt rogatych). Krowa przebełcéła rogëm drugó.
bełk

m, lm D. ~ ów, brzuch, zob. bebón. Boly më bełk. Tak ńϊ w bełku burcy.
béłtować

a. béłtać czas. ~ujë, ~ujes, ~uj, ~ujëm, ~ujeta, ~ujta, mieszać gwałtownie różne ciecze. 2. mącić wodę w stawie, rowie, rzece.
béłwa

ż, lm D ~ ów, fala wywołana uderzeniem o powierzchnię wody. Źïdźåłëm béłwë po tëm, jek skocół do wody.
bérda

ż, lm. D. - ów, 1. pęk, duży pakunek z zawiązanej płachty do przenoszenia na plecach np. skoszonej koniczyny, drobnego chrustu na opał. 2. leżące na gromadzie mało użyteczne przedmioty.
bez łuńónku

bez przerwy, bez opamiętania. Drze śë bez łuńónku.
bez łustanku

nie robiąc przerw, stale, wciąż.
bez mała

prawie, o mało co. Bez mała juz dochodźéłam do kośćoła.
bez tåłku

bezmyślnie, bez sensu. Móźϊ bez tåłku, ze śë słuchać ńe chce.
beznår

a. beznér a. bezmér m, ręczna waga działająca na zasadzie dźwigni dwustronnej, także ręczna waga sprężynowa (dynamometr). Zwåz na beznårze!
bę̈dë

czas. bę̈dźes, bę̈dźe, bę̈dźëm, bę̈dźeta, bółëm, bółeś, bół, bélym, bélyśta, bély - będę, będziesz, będzie, będziemy, będziecie, byłem, byłeś, był, byliśmy, byliście, byli.
bę̈kart

m, 1. nieznośne dziecko, pogardl. Ty bę̈karće. 2. nieślubne dziecko, zob. śuber, bachór.
blachówka

ż, lm D.~ów, 1. blacha w kształcie prostokąta służąca do pieczenia chleba (ciasta) w piekarniku, także chleb upieczony na blachówce. Łupśekłam śtéry blachówky chleba, starcy na tydźëń. 2. dach pokryty blachą. Dóm pod blachówkó.
blady, blédsy

przym., 1. nie mający rumieńców, mizerny. Blady jek śćana. 2. mało intensywny a/ o barwie: nienasycony; mający nienasyconą barwę. Blade polycky, blade ńebo. b/ o świetle: nikły, słaby. Blade śwatło lampy.
blåt

m, żeliwna płyta kuchenna z otworami na garnki. Przygrzéj zupë na blåće.
bleja

ż, coś rzadkiego, nieudanego. Kartofle śë przegotowały jϊ zrobźéła śë z ńéch bleja.
blés

a. bléch m, kawałek sierści na głowie konia, innego koloru niż pozostała sierść. Ładny blés må twój kóń.
bléscéć

czas. bléscë, bléscys, bléscy, bléscëm, bléscyta, bléscó. blésc, bléscyjta (bléscta) - cicho płakać, popłakiwać. Dźećåk bléscy w kolébce.
błågy

przym. - wiotki, słaby.
Błę̈dowo

(Błędowo) n, nazwa miejscowości w gm. Baranowo, pow. ostrołęcki.
błę̈doźåk

m, mieszkaniec wioski Błędowo, gm Baranowo, pow. ostrołęcki.
błę̈doźónka

ż, mieszkanka wioski Błędowo, gm. Baranowo, pow. ostrołęcki.
błyska

ż, 1. spinning (rodzaj wędki z kołowrotkiem i metalową, błyszczącą rybką, zamiast żywej przynęty). 2. metalowa, błyszcząca rybka (przynęta) do spinningu.
boćëńec

m, gniazdo bocianie. Na boćëńcu stojϊ boćón.
boćón

m, bocian.
boćóńåk

m, pisklę bociana.
bodåj go

bodåj to, bodåj byś, partykuła rozpoczynająca zdania wyrażające życzenia, zaklęcia, itp. Bodåj ćë ńϊcht ńe skrzywdźół. Bodåj ćë djåbly wźëńϊ! Bodåj byś zdech!
bodźucha

ż, krowa, która lubi uderzać, kłuć rogami (bóść). Tó bodźuchë trzeba sprzedać na jermarku.
bogać tam

zwrot wyrażający zgodność (przytakiwanie) z rozmówcą. Bogać tam, ńech robźó co chcó! Ńech tam! Nó pewńe!
bogorób

m, ludowy rzeźbiarz świątków.
bolesno

przysłów., przykro, smutno.
borcåk

m, mieszkaniec wioski Borek, obecna nazwa: Rososz, gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki.
borcónka

ż, mieszkanka wioski Borek, obecna nazwa Rososz, gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki.
Bozy Łobźåd

m, zbiorowa modlitwa mieszkańców wioski za zmarłych lub żywych w jednym domu trwająca dzień i noc z przerwą na posiłki.
bóber

m, 1. bób (roślina strączkowa). 2. bóbr (zwierzę).
bół, béła, béło

był, była, było. Béło dobrze.
bónować

czas., bawić się, latać, jeździć bez potrzeby.
bór

m, 1. duży obszar wieloletnich drzew iglastych, zob. chójńåk, las. "Lećały gąsëńky, przez bór wysocëńky..." (fragment piosenki kurp.). 2. w terminologii bartniczej - 60 sosen bartnych.
bórgować

zbórgować, na bórg czas., dać na kredyt, kredytować, skredytować. Zbórguj ńϊ, bo ńϊ móm dźϊś pśeńę̈dzy.
bóść śë, bodó śë

czas. (w odniesieniu do zwierząt rogatych) - walczyć ze sobą z użyciem rogów. Krowy śë bodó.
bråcny

przym. bråcno przysłów., potrzebny, konieczny, potrzeba. Bråcno ńϊ jechać do córky.
brastewny

m, osoba świecka usługująca w kościele, kościelny.
brąska

ż, kreska, wąski pasek. Tu namalujë kśåtek, tam brąskë.
bréda

rzecz. brédźï czas., człowiek, który zmyśla. Ńe brédź!
breja

ż, coś zgniłego, rozlazłego. Zgńéły kartofle jϊ tylo breja z ńéch ostała.
brę̈zel

m, pasek grubej skóry pomiędzy cholewką buta a podeszwą.
brewerować

a. brewerjować czas. ~rujë, ~rujes, ~ruje, ~rujëm, ~rujeta, ~rujó, ~rowåłëm, ~rowåłeś, ~rowåł, ~rowalym, ~rowalyśta, ~rowaly, zachowywać się dziwnie, głupieć. Ńe wytrzymóm z ńëm – juz drugy dźëń tak breweruje!
Brodowe Łąky

(Brodowe Łąki), blp, nazwa miejscowości w gm. Baranowo, pow. ostrołęcki, dawna nazwa - Ruda, (od dawnej nazwy zachowana jest nazwa mieszkańców: rudźåk, rudźónka). Przez Brodowe Łąky przepływå Łomuléw.
brozyna

ż, jedna z czterech pionowych żerdzi w brogu.
bróg

m, rodzaj ruchomego, podnoszonego zadaszenia dla sterty siana lub słomy.
bróna

ż, 1. narzędzie do uprawy roli, włóka, brona. 2. macica krowia, lok.
brózda

ż, bruzda, podłużny rowek wykonany w ziemi pługiem lub innym narzędziem rolniczym. W bróźdźe stojϊ woda.
brucha

ż, brukiew, roślina pastewna. Przyńeś bruchy dlå krowów.
bruljón

m, gruby zeszyt, często grubszy od normalnego, w sztywnej okładce.
bryzgać

czas., pryskać, rozpryskiwać kroplami, drobnymi cząstkami. Jechåł tak, ze łaz błoto bryzgało!
brząkać

a. brzdąkać czas. - ~å, ~óm, ~ajó, åj, ~åjta - wytwarzać przerywany dźwięk, brząkać na instrumencie, brząkać kluczami, ostrogami.
brzédastwo

n - 1. wysięk z ropiejącej rany, wrzodu. 2. paskudztwo.
brzéźńåk, brzeźϊńåk

m - mały lasek brzozowy, zarośla brzozowe. Za brzéźńåkëm pasó śë krowy.
brzę̈cka

ż -1. wywar z jagód jałowca służący do produkcji piwa domowego, "koźϊcowégo". 2. zagotowany miód.
Brzozowå

(Brzozowa) ż, lp B. ~ó, - nazwa miejscowości w gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki, kol.: Starå Źeś, Włóky, Jechåłëm przez Brzozowó.
Brzozowy Kąt

m, lp C. Brzozowëmu Kątoźu - miejscowość w gm. Czarnia k. Myszyńca, pow. ostrołęcki, kol.: Grządka, Ńϊch, Pårówka, Zalasek
brzozoźåk

m - mieszkaniec wioski Brzozowa, gm. Kadzidło, a także mieszkaniec wioski Brzozowy Kąt, gm. Czarnia k. Myszyńca, pow. ostrołęcki.
brzozoźónka

ż - mieszkanka wioski Brzozowa, gm. Kadzidło, a także mieszkanka wioski Brzozowy Kąt, gm. Czarnia k. Myszyńca, pow. ostrołęcki.
brzozówcåk

m - mieszkaniec wioski Brzozówka, gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki, przezwisko: łubek, łubky.
brzozówcónka

ż - mieszkanka wioski Brzozówka, gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki.
Brzozówka

Brzozówka ż, lp D. ~y, B. ~ë – miejscowość w gm.Kadzidło, pow. ostrołęcki. Z Brzozówky blysko do Kadźϊdła.
bubńéć

czas. - mamrotać, gadać coś pod nosem. Poźédz ło co ćϊ chodźϊ, ła ńe bubńϊj pod nosëm.
bucéć

czas. ~ë, ~ys, ~y, ~ëm, ~yta, ~ó, buc, bucta - 1. pogardl. płakać. Ńe buc tak! 2. krowa bucy - wydaje głos buczący.
buchta

ż - 1. punkt skupu zwierząt rzeźnych. Zaźósëm śwyńåka na buchtë. 2. miejsce żerowania dzikich zwierząt. 3 wygięcie elementu żelaznego narzędzia, przyrządu np. ostrza ręcznej kosy.
buda

a. stan ż, lm D. ~ów - sezonowe mieszkanie bartnika w lesie.
budkoźåk

m - mieszkaniec wioski Budki, gm. Chorzele, pow. przasnyski.
budkoźónka

ż - mieszkanka wioski Budki, gm. Chorzele, pow. przasnyski.
Budky

n, D. ~ów - miejscowość w gm. Chorzele, pow przasnyski.
Budne

(Budne Sowięta) n, blp, D. ~éćh, C. ~ëm, N. ~ëńϊ - miejscowość w gm. Baranowo, pow. ostrołęcki, kol.: Łolkowa Kę̈pa, Źϊmnå Woda. Z Budnéch blysko do Baranowa.
budńåk

m - mieszkaniec wioski Budy Rządowe, gm. Jednorożec, pow. przasnyski.
budńónka

ż - mieszkanka wioski Budy Rządowe, gm. Jednorożec, pow. przasnyski.
Budy

(Budy Rządowe) ż - miejscowość w gm. Jednorożec, pow. przasnyski.
Budźϊska

n - miejscowość w gm. Jednorożec, pow. przasnyski.
bujacka

ż - huśtawka.
bujać

czas. ~óm, ~ås, ~å, ~ómy, ~åta, ~ajó - 1. kołysać; Pobujóm ćë. 2. kłamać, oszukiwać. Ńe bujåj! 3. szybko rosnąć; Zyto ńϊ wybujało.
bujåj śë

– zwrot używany przy poganianiu konia. Bujåj śë gńady!
bujane bagno

n - grzęzawisko torfowe, np. występujące w Piaseczni, pow. ostrołęcki.
bujda

ż, lm D. ~ów - kłamstwo. To bujda!
buks

m - żeliwna tuleja w piaście koła wozu drewnianego.
buksy

n, blp - spodnie sukienne /słowo rzadziej używane/, w przyśpiewce "...jedën łod drugégo buksów pozycajó...".
bukśåk

m - tani zegarek ręczny, bez kamieni.
bulgnąć

czas. ~nónëm, ~nóneś, ~nón, ~nëńϊm, ~ nëńϊśta, ~nëńϊ - wpaść nagle do głębokiej wody.
bulwón

m, D. ~a, C. ~oźu - pęcherz powietrza powstający podczas wrzenia wody. Gotuje śë bulwónëm. Bulwóńϊ śë.
buråky

m, - barszcz, zupa buraczana. Nagotuj buråków jϊ kartoflów.
burcéć

czas. ~ë, ~ys, ~y, ~ó, ~yta - 1. pot. (o brzuchu, kiszkach), wydawać charakterystyczny dźwięk, spowodowany zwykle głodem, zaburzeniami w trawieniu. 2. pot. gderać, zrzędzić.
burchel

m, D. burchela a.burchla, lm M. burchele lub burchle D. burchelów lub burchlów - 1. jajo z niewykształconą (miękką) skorupką. Kokos zńosła burchel. 2. bąbel na skórze. 3. ktoś bardzo drażliwy.
burdować

czas. ~ujë, ~ujes, ~uje, ~ujëm, ~ujeta, ~ujó - łomotać, stukać. Chtóś burduje.
burka

ż - długie, ciepłe zimowe palto, zakładane na podróż w trudnych warunkach zimowych. Załóz burkë, to ćϊ bę̈dźe ćepło.
burknąć

czas. - powiedzieć coś w sposób opryskliwy, niegrzeczny. Burknón cóś pod nosëm.
burlać

czas. ~óm, ~ås, ~å, ~ómy, ~åta, ~ajó, ~åj, ~åjta - niepotrzebne mieszać, np. w garnku. 2. mówić dużo niepotrzebnie i bez sensu.
burónka

ż - lniane lub wełniane nakrycie na łóżko.
burśtyn

m - 1. bursztyn. 2. drewniana piasta wozu konnego.
bury

przym. - ciemnoszary o brunatnym odcieniu. Bury pśes, bure kotky.
buzować, buzuje śë

zbuzowało śë czas. - 1. gwałtownie palić się dużym ogniem, por. łozdować, kełtować. Ło rety! jek së buzuje! 2. buzuje pśϊwo - "kipi" z powodu nadmiernej fermentacji.
byce jajo

n - 1. dziecięca gra terenowa. 2. purchawka (grzyb).
bycón

m - określenie obraźliwe kogoś ociężałego, wolnego, niesympatycznego.
bydlåk

m - 1. rogate zwierzę domowe. 2. pogardl. o złym człowieku.
bydło ramowe

n - określenie na nieznośne dzieci. Bydło ramowe, ła ńe ludźe!
bygélek

a. bźϊgelek m - mały wypiek z ciasta w kształcie kolistym, obwarzanek. Dóm ćϊ bygelka, tylo ńe bec.
bygle

m - poskręcane włosy.
bymba

a. bźϊmba ż - uczta, zabawa, hulanka. Łu ńégo béła bymba.
bymbać

a. bźϊmbać czas. ~óm, ~ås, ~å, ~ómy, ~åta, ~ajó, ~åłëm, ~åłeś, ~ła, ~lym, ~lyśta, ~ly - bawić się, hulać, żyć beztrosko, leniuchować. Cały dźëń przebymbåłeś!
bymber

a. bźϊmber m - alkohol produkowany domowym sposobem. Pę̈dźϊ bymber.
byś, byś, byś …

- nawoływanie cieląt.
byśek

a. byźek m - 1. młody byczek. 2. ciasto obrzędowe w kształcie zwierząt.
bzdét

m - 1. niedorostek, nieduży człowiek pogardl.. 2. coś błahego, nieważnego.
bzdnąć

czas. bzdnónëm, bzdnóneś, bzdnón, bzdnëńϊm, bzdnëńϊśta, bzdnëńϊ - 1. wypuścić gazy psując powietrze, puścić bąka. To chyba tyś bzdnón. 2. obdarować kogoś czymś małowartościowym i w niewielkiej ilości. Łale mu bzdnëńϊ! 3. powiedzieć byle co.
bźådować śë

czas. ~ujë śë, ~ujes śë, ~uje śë, ~ujëm śë, ~ujeta śë, ~ujó śë - siłować się, zob. bźådy, bźådować śë.
bźådy

n, blp - zapasy, siłowanie się z kimś. Chodź w bźådy, zob. bźådować śë.
Bźåłobrzég Blyzsy

(Białobrzeg Bliższy) - miejscowość w gm. Olszewo-Borki, pow. ostrołęcki.
Bźåłobrzég Dalsy

(Białobrzeg Dalszy) - miejscowość w gm. Olszewo-Borki, pow. ostrołęcki.
Bźåłobźél

(Białobiel) – miejscowość w gm Lelis, pow. ostrołęcki.
Bźåłusny Låsek

(Białusny Lasek) dawniej: Klimek m - miejscowość w gm. Myszyniec, pow. ostrołęcki.
bźdźéć

czas. - 1. wypuszczać gazy, "puszczać bąki". 2. ledwie się palić, palić małym płomieniem.
bźdźél

m - 1. człowiek chorowity. 2. ktoś, kto często "psuje powietrze" - puscå bąky.
bźédåk

- 1. człowiek biedny; Ćérzpśϊ bźedë. 2. człowiek nieszczęśliwy. Bźédåk, jest ćę̈zko chory.
bźég

m - okucie płozy u sań.
bźégać

czas. ~ås, ~gå, ~åta, ~ajó - w odniesieniu do krów - latować, być w okresie rui. Krowa bźégå, trzeba z ńó jϊść do byka.
bźegun

a. kośór m - dolna, półokrągła część kołyski.
bźéléć

czas. bźélë, bźélys, bźély, bźélëm, bźélyta bźél, bźélta - malować ściany, pnie drzew owocowych. Łubźélë śćany na śwę̈ta.
bźélńϊk

m a. bźéława ż - część przydomowego ogródka, porośniętego trawą, przeznaczonego na bielenie płótna lnianego.
bźéłka

a. bźél ż, lm D.~ów - pastwisko na miejscu podmokłym, zwykle rano pokryte białą mgłą. Wygnåj krowy na bźéłkë.
bźëńdudzåk

m - mieszkaniec wioski Binduga gm. Chorzele, pow. przasnyski.
bźëńdudzónka

ż - mieszkanka wioski Binduga, gm. Chorzele, pow. przasnyski.
Bźëńduga

(Binduga) ż - 1. miejscowość w gm. Chorzele, pow. przasnyski. 2. teren nad rzeką wykorzystany jako składowisko bali przygotowanych do spławiania rzeką.
bźëńduscåk

m - mieszkaniec wioski Bieńduszka, gm Zbójna, pow. łomżyński.
bźëńduscónka

ż - mieszkanka wioski Bieńduszka, gm. Zbójna, pow. łomżyński.
bźugać, bźugnąć, bźugnón

czas. - szybko, gwałtownie palić się, spalić, wypróżnić się. Tylo bźugnëno jϊ ńϊc ńe łostało.
bźϊć

czas. - 1. wyciskać olej z siemienia lnianego, rzepaku. 2. kobyła "bźije śë" - ma ruję. 3. bić kogoś, bić coś.
bźϊdły

n, blp - element krosien tkackich.
bźϊjåk

m - 1. krótsza część cepów. 2. ktoś skory do bójki.
bźϊsurman

m - pogardl. o kimś nieznośnym, dokuczliwym, płatającym figle, łobuz.
Bźëńduska

(Bienduszka) ż - miejscowość w gm. Zbójna, pow. łomżyński, woj. podlaskie.
caban

m - 1. wykastrowany baran. 2. pogardl. głupiec, tępak.
cåcha

ż, lm D. ~ów - stado, gromada. Cåcha łowców (owiec) stretowała zyto.
cåcka

a. cådzówka a. cådzónka ż, lm D. ~ów - kawałek czystego, białego płótna do cedzenia mleka. Przez cåckë cådźï śë mléko.
cåckać śë

czas. - delikatnie obchodzić się z kimś lub z czymś. Ńe cåckåj śë z ńëm !
cåcko

n - własnoręcznie wykonana ozdoba choinkowa lub inny element dekoracyjny.
cacy

przysłów. - ładnie, pięknie, zwrot dziecięcy w połączeniu z rzeczownikiem zdrobniałym. Cacy dźϊdźϊ. Zrobźół cacy.
cålówka

ż - 1. metrówka stolarska. Podåj ńϊ cålówkę̈ 2. deska o grubości 1 cala.
capać

czas. ~śë, ~śes, ~śe, ~śëm, ~śeta, ~śó - chwytać, łapać. Jesce ńe łujńes capać.
cåpla

ż - 1. czapla (ptak). 2. osoba o flegmatycznym usposobieniu, powolna w mowie i w działaniu, a zwłaszcza w poruszaniu się (pogardl.). Chodź cåplo jednå, prę̈dzéj.
cårnokos

m - szpak. Cårnokosy przylećały - bę̈dźe źosna.
Cårnotrzéź

(Czarnotrzew) - dawna nazwa: Browår m - miejscowość w gm. Baranowo, pow. ostrołęcki, kol.: Gaje, Grądy, Koćϊ Låsek.
cårnotrzéźåk,

browårzåk m - mieszkaniec wioski Czarnotrzew, gm. Baranowo, pow. ostrołęcki.
cårnotrzéźónka

a. browårzónka ż - mieszkanka wioski Czarnotrzew, gm. Baranowo, pow. ostrołęcki.
Cårńå

(Czarnia k. Lipnik) ż - miejscowość w gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki, siedziba parafii pw. Św. Michała Archanioła.
Cårńå

(Czarnia k. Myszyńca) ż - miejscowość gminna w pow. ostrołęckim, siedziba parafii pw. Niepokalanego Poczęcia NMP, kol.: Budy, Dunåj, Glynky, Grądy, Ńϊch, Podgrądźe, Ståw.
cårńåk

m - mieszkaniec miejscowości o nazwie Czarnia k. Lipnik i Czarnia k. Myszyńca w pow. ostrołęckim, przezwisko: flakårz, flakårze.
cårńónka

ż - mieszkanka miejscowości o nazwie Czarnia k. Lipnik i Czarnia k. Myszyńca w pow. ostrołęckim.
cårńϊna

ż - potrawa z krwi kaczki lub gęsi. Dźϊś na łobźåd ługotujë wóm cårńϊny.
cązky

n, blp D.~ów - obcęgi. Wyćągńϊj tën góźdź cązkańϊ.
ceber

m - duże drewniane naczynie do wody.
céckać

a. cåckać, céckać śë czas. ~óm śë, ~ås śë, ~ómy śë, ~åta śë, ~ajó śë, ~åłëm śë, ~åłeś śë, ~åł śë, ~lym śë, ~lyśta śë, ~aly śë - pieścić, pieści się, zachowywać się jak małe dziecko. Ńe céckåj śë z ńëm, bo łón ńe dźećåk.
céfka

ż - rodzaj małego walca z tektury do nawijania nici.
cejk

a. cåjk m, blm - rodzaj materiału na robocze ubrania. W łubrańu z cejku to tylo do roboty.
cëmuj

a. cëmu - dlaczego, czemu. Cëmuj ześ ńe przyset?
cëncńéć

czas. ~ńejë, ~ńejes, ~ ńeje - więdnąć, marnieć. To źele tak cëncńeje jϊ cëncńeje.
cëntryfuga

a. cënterfuga ż - wirówka do odtłuszczania mleka.
cëntymeter

a. cëntometer m - 1. miara, metr krawiecki. Podåj ńϊ cëntymeter. 2. centymetr - jedn. miary.
cepcårka

a. cepśårka ż - kobieta /mężatka/ zakładająca pannie młodej czepek podczas obrzędu weselnego - oczepin.
cepek

m - kobiece nakrycie głowy z płótna noszone dawniej przez mężatki, zachowane do dziś w stroju ludowym.
cépśać śë,

cépśóm śë, cépśås śë, cépså śë, cépśëm śë, cépśåta śë, cépśajó śë - czepiać się.
cepy

n - 1. proste narzędzie do młócenia zboża. 2. cep m. - nazwa osoby ociężałej umysłowo, pogardl. Łale z ćebźe cep. 3. pedał u krosien (warsztatu tkackiego).
céranka

ż - 1. czeremcha (drzewo, krzew o białym kwiecie, intensywnie pachnącym). Przyńeś kylka gałę̈źów céranky, to łumajëm jϊzbë na Źelóne Śwątky. 2. rodzaj dzikiej kaczki.
ceregele

n, blp - zbędne ceremonie, zbędne czynności. Moznå béło to zrobźéć bez ceregelów.
cerégråt

m - osoba niezdarna pogardl.
cérkać

czas. ~óm, ~ås, ~å, ~åłëm, ~åłeś, ~åł, ~ómy, ~åta, ~ajó, ~alym, ~alyśta, ~aly - 1. doić krowę, która daje mało mleka. Wycérkåj jó jï wypuść na påśńïk. 2. lać po kropelce, np. lekarstwo.
cérować

czas. ~ujë, ~ujes, ~ujëm, ~uj, ~ujta - naprawiać dziury, rozdarcia w tkaninie. Zacéruj ńϊ śkarpéty.
cérstwy

przym. - człowiek w dobrej kondycji fizycznej. Ńe taky młody, łale jesce cérstwy.
cérta

a. scérta ż - stos, sterta słomy, żyta.
cérzńϊca

ż - czarna jagoda (czernica).
cérźëńåk

m - mieszkaniec wioski Czerwińskie, gm. Baranowo, pow. ostrołęcki.
cérźëńéć,

cérźëńéć śë czas. ~ńë śë, ~ ńϊs śë, ~ńϊ śë, ~ńëm śë, ~ńϊta śë, ~ńó śë - rumienić się. Łaz śë cerźëńϊ, taky zły.
cérźëńónka

ż - mieszkanka wioski Czerwińskie, gm Baranowo, pow. ostrołęcki.
Cérźëńske

(Czerwińskie Nowe) n. - miejscowość w gm. Baranowo, pow. ostrołęcki, kol.: Morgy, Stare Cerźëńske.
cesność

ż - cnotliwość, obyczajność.
chabéta

ż - chudy koń, szkapina. Ńe kłådź tak duzo na wóz, bo tå chabéta ne łućągńe.
chåbory

m, blp - 1. ciało chudego, wynędzniałego człowieka. 2. pogardl. ciało człowieka. Złapåł go za chåbory.
chabrajstwo

a. chebrajstwo n - 1. grupa ludzi przypadkowo zgromadzonych, którą łatwo manipulować, pogardl. 2. stos zniszczonych przedmiotów, np. narzędzi, ubrań itp.
chacheł

m, lp C. ~łoźu - ktoś roztargniony, nieuporządkowany, robiący byle jak, pogardl. Ty chachle!
chachoły

n - kołnierz lub klapy marynarki, kurtki, zob. łorzédle, pogardl. Weź go za chachoły jϊ wyprowådź z domu !
chalajstra

ż, blm - 1. grupa wyrostków wyrządzająca szkody, wandale, pogardl. 2. stado gęsi lub innych ptaków domowych wyrządzające szkodę na polu w uprawach. Wygnåj tó chalajstrë z pola!
chaładun

m - coś dużego, bez formy. Tën dóm, to taky chaładun.
chałåj

- człowiek niezorganizowany, roztrzepany. Taky z ńégo chałåj.
chałåpa

ż - 1. gęba. Zamkńϊj chałåpë. Rozdźåźół chałåpë jϊ ńe źé ło co chodźϊ. 2. niedorajda.
chałåt

m - 1. szeroka wierzchnia odzież, podobna do długiego płaszcza. 2. zniszczone ubranie, ubranie dziadowskie. Wstyd w tëm chałåće chodźéć.
chapnąć

czas. 1. chwycić coś zębami, zjeść coś naprędce. Chapnón co ńebądź jϊ poset. 2. ukraść pospolite.
charaburda

a. chalaburda ż – stara, zaniedbana chałupa, rozpadający się budynek. Ta charaburda ledwo stojϊ.
chårcéć

czas. ~ ë, ~ys, _y - wydawać chrapliwe dźwięki, rzęzić. Motór chårcy.
Charćå Góra

(Charcia Góra) ż - wzniesienie wśród lasów w rejonie miejscowości Tatary, Brzozówka, Długi Kąt w pow. ostrołęckim.
charćeźåk

m - mieszkaniec wioski Charciabałda, gm. Myszyniec, pow. ostrołęcki.
charćeźónka

- mieszkanka wioski Charciabałda, gm. Myszyniec, pow. ostrołęcki.
Charćϊbåłda

(Charciabałda, dawniej Charcia Bałda) - miejscowość w gm. Myszyniec, pow. ostrołęcki, kol.: Budy, Budźϊska, Ćę̈će, Łuzår, Paplychoc, Zagórze.
chårkotać

czas. - por. charcéć.
chårńϊder

m - hałas, zgiełk. Taky śë zrobźół chårńϊder.
Charubźϊn

(Charubin ), dawna nazwa: Śwyńå m - miejscowość w gm. Turośl, pow. Kolno, woj. podlaskie.
Charubźϊny

(Charubiny) - miejscowość w gm. Turośl, pow. Kolno.
charubźϊńåk

m - mieszkaniec wioski Charubin, gm. Turośl, pow. Kolno.
charubźϊńónka

ż - mieszkanka wioski Charubin, gm. Turośl, pow. Kolno.
chébra

a. frébra ż - zgraja łobuzów, nieznośnych dzieci.
chéchłać

czas. chéchlë (chéchłóm), chéchles, chéchle, chéchlëm, chéchleta, chéchló - prać niedokładnie, mieszać. Wychéchle tylo, ła ńe wypśerze.
chéchy

ż, lm N. ~ańϊ - 1. niedowierzanie, zaprzeczanie, wyśmiewanie kogoś. To ńe chéchy, to pråwda. 2. żarty, śmiechy. Ńe róbta z tégo chéchów.
chéłbać

a. chéłbotać czas. - 1. kołysać się. Set jϊ śë chéłbåł. 2. mieszać, potrząsać. Wlåł wodë do słoja jϊ chéłbåł.
chéłkëm

- chyłkiem. Chéłkëm łućekåł.
chéra

ż, lm D. ~ów - przewlekła, wyniszczająca choroba. Wlazła w ńégo chéra.
chérchéle

n - drobiazgi, byle co. Pełno téch chérchélów, zrób z ńëńϊ cóś.
chérlåk

m, lp C. ~oźu, N. ~ëm - człowiek słaby, dotknięty długotrwałą chorobą. Łón to chérlåk, długo ńe poćągńe.
chlabzda

ż - coś rozlazłego, brzydkiego, np. łajno krowie.
chlapa

m(1) ż(2) - 1. człowiek nie lubiący porządku, bałaganiarz. 2. pogoda z deszczem i śniegiem.
chlapåce

m - kapcie do chodzenia w domu.
chlapać

czas. ~pśë, ~pśes, ~pśe, ~påłëm, ~påłeś, ~åł, ~pśëm, ~pśeta, ~pśó, ~palym, ~palyśta, ~paly - 1. rzucać coś byle gdzie i byle jak. 2. mówić byle co i byle jak.
chléw

m - chlew, pomieszczenie dla zwierząt domowych.
chluba,

chlubka ż - cienka gałązka, np. z wierzby, wikliny.
chluśtać

a.chlustać czas ~óm, ~ås, ~å -1. lać nagle dużo wody. Desc chluśtå. 2. bardzo szybko rosnąć. Łale tën chłopåk to wóm chluśtå !
chłop

m - 1. mąż. Móm dobrégo chłopa. 2. każdy mężczyzna.
chłopåk

m - starszy chłopiec, młodzieniec. Chłopåky, jϊdźëm na muzykë.
chłód

m - 1. cień drzewa, domu, ściany lasu. Takå gorąc, ze tylo w chłodźe lezéć. 2. odczucie spowodowane niską temperaturą,
chmolnąć

a. chmålnąć czas. ~në, ~ńes, ~lńe, ~lńëm, ~lńeta, ~lnó - rzucić coś ze złością.
chńél

a. chnél - m - chmiel, roślina pnąca, której wysuszone szyszki służą do produkcji piwa.
chodåk

m, lp C. ~oźu, lm N. ~ańϊ - rodzaj lekkiego obuwia ze skóry lub łyka drewnianego. Łobuj chodåky.
chodować

czas. ~ ujë, ~ujes , ~uje, ~ujëm ~ujeta, ~jó, ~uj, ~ujta - uciekać, iść szybko dużymi krokami. Choduj, by ćë pśes ńe dogóńół.
chodźϊk

m - przyrząd do nauki chodzenia małych dzieci.
chojϊnka

ż - 1. sadzonka sosny. 2. niewielki świerk. 3. choinka - przystrojone drzewko na Boże Narodzenie.
cholewa

ż - 1. górna część buta okrywająca łydkę. 2. słowo używane jako łagodne przekleństwo. Do cholewy ! Ło, cholewa !
chołój

m - 1. wyrośnięta kapusta bez ukształtowanej główki. 2. człowiek ociężały, nierozgarnięty.
chorągźå

ż - chorągiew. Pewńe chtóś w tëm domu łumer, bo przed dómëm stojϊ chorągźå.
chorzelåk

m - mieszkaniec Chorzel w pow. przasnyskim.
Chorzele

n - miasto w pow. przasnyskim, siedziba parafii pw. Św. Mikołaja
chorzelónka

ż - mieszkanka Chorzel w pow. przasnyskim.
choscka

ż - skrzyp (chwast). W zyće pełno choscky.
chowańec

m - chowany, terenowa zabawa dzieci w chowanego. Chódźta, pogrómy w chowańca.
chód

m - 1. krok. 2. orientacyjna /niedokładna/ miara o długości kroku dorosłej osoby. Droga sérokå na 5 chodów.
chójåk

m - niegruba sosna. Zerznë dwa chójåky na zérdźe.
chójka

ż, lm D.~ów - sosna. Śϊła roków moze ńéć ta chójka ?
chójńåk

m - młody las sosnowy. W nasëm chójńåku jest duzo grzybów.
Chójńϊky

(Chojniki) - miejscowość w gm. Olszewo - Borki, pow. ostrołęcki.
chråp

m - 1. chrap, brud, błoto. Do tégo chråpu potrzebny śpådel. 2. chråpy blp - nozdrze konia. 3. bagno, lok.
chråpać

a. chråpśéć czas. ~ë, ~es, ~e, ~ëm, ~eta, ó, chråp (chråpåj), chråpta - chrapać, wydawać podczas snu charkotliwe dźwięki. Ńe chråp tak !
chréch

m - człowiek chory, uporczywie kaszlący.
chréchać

czas. ~óm, ~ås, ~å, ~ómy, ~åta, ~jó, ~åj, ~åjta - kasłać, kaszlać.
chréchele

a. chréchle n - flegma wydzielana przy odkrztuszaniu.
chrëmpel

m - nasada ogona.
chróśćéć

czas. ~scë, ćϊs, ~śćϊ, ~śćëm, śćϊta, ~scó - chrzęścić, szeleścić. Cóś w tëm chlebźe chróśćϊ, chyba chtóś pśåsku nasypåł.
chróśćél

m - bagno porosłe wysoką trawą.
chróśńåk

m - młody las sosnowy.
chrzoda

ż - środa.
chrzodek

m - wnętrzności. Zabolało më cóś w chrzodku.
chrzybón

m - grzbiet, kręgosłup. Taky chudy, ze chrzybón na źérzchu.
chto

- kto.
chtórny

a. chtóry a. chtórën - który.
chuchrzysko

a. kukrzysko, lok. n, lm D. ~ów - 1. pozostałość po rozebranych budynkach lub po wyciętym lesie, zob. porę̈bźϊsko. 2. nieuprawiana, zniszczona ziemia. 3. zaśmiecone miejsce na podwórzu.
Chudek

m - miejscowość w gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki, woj. mazowieckie.
chuderlåk

m - człowiek słabego zdrowia, mizerak. Taky łod łurodzëńa chuderlåk.
chudkoźåk

m - mieszkaniec wioski Chudek, gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki, przezwisko: śćåź, śćåźe.
chudkoźónka

ż - mieszkanka wioski Chudek, gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki.
chustka duzå

ż - chustka z grubej wełny tkana na krosnach, noszona w okresie zimowym.
chustka

ż - dzianina z cienkiej wełny, którą narzucała na siebie Kurpianka.
chwat

m - człowiek śmiały, dzielny, zuch, śmiałek. Z ńégo to chwat. Chwacky chłopåk.
chybńę̈ty

przym. - skrzywiony, garbaty. Jekyś taky chybńę̈ty.
chybźéć

czas. - nie trafić w coś (w kogoś), najczęściej używany w czasie przeszłym chybźół, ~łëm, ~łeś, ~ół, ~élym, ~yśta, ~ly. Chybźól, ńe traśół.
chymerny

przym. - drażliwy, zmienny. Mój chłop to jekyś taky chymerny śë zrobźół.
chytry

przym. - 1. szczwany. 2. skąpy.
chytrzéć

czas. - zazdrościć.
chyzo

przysłów. - prędko, szybko. Leć chyzo!
chyzy

przym. - szybko poruszający się. Chyzy cłoźek, chyzy pśes.
ckńéć,

cńéć czas. ckńë, ckńϊs, ckńϊ, ckńëm, ckńϊta, ckńó - tęsknić Łón tak ckńϊ za mamó.
cłek

m, blm, D. cłeka - człowiek. Śéła to w cłeku złośćϊ!
cmérać

czas. ~óm, ~ås, ~å, ~ómy, ~åta, ~ajó - uważnie szukać, grzebać. Łón to łujńe sukać, wycmérå wsystko.
cmérek

m - człowiek z natury powolny, wolno wykonujący pracę.
cny

przym. - 1. zacny (człowiek). 2. do cna, do końca.
coby

- aby, żeby. Mów ćϊcho, coby go ńe łobudźéć.
co ńebądź

- obojętnie co. Mamo, chceće sérńϊka cy makowńϊka? Daj co ńebądź.
cochać,

cochå śë czas. ~óm śë, ~ås śë, ~å śë - ocierać się o coś, drapać. Cochå śë, bo go śwę̈dźï.
cofać śë

czas. ~óm, ~å, ~ås, ~åta - usuwać się do tyłu, wracać na dawne miejsce.
coléjka

lok. - łakocie.
cołbnąć

czas. w czasie przeszłym: cołbnón, cołbnëńϊ - trącić, zadrapać, lekko poturbować. Na scę̈śće, tylo letko go cołbnón.
cółënko

n a. cółnek m - przyrząd używany w tkactwie, służący do wkładania papierowych cewek z osnową i przetykania postawy.
cółko

n, lm D ~ów, C. ~óm, Ms. ~ach - nakrycie głowy panny młodej.
cubatka

ż - 1. kura wyróżniająca się ozdobnym czubem. 2. rodzaj ocieplonej czapki zimowej. W cubatce bę̈dźe ńϊ ćepło.
cubek

m - 1. rodzaj nakrycia głowy, czapka z pomponem. 2. górna część (najwyższa) drzewa, stogu siana. Téch źϊśńów w cubku ńe då śë zerwać, za wysoko.
cubra

ż - głowa z kołtunem.
cubrować

czas. ~ujë, ~ujes, ~uje, ~ujëm, ~ujeta, ~ujó, ~uj, ~ujta - ciągnąć, tarmosić, np. za włosy. Ńe cubruj më !
cug

m - 1. przeciąg, przewiew. 2. ciąg w kominie.
cukać

czas. ~óm, ~ås, ~å, ~ómy, ~åta, ~ajó, ~lym, ~lysta, ~ly, ~åj, ~åjta - szeptać, nieśmiało pogadywać, przekazywać niesprawdzone wiadomości. Ludźe cukaly ło jéj bźedźe.
cupel

m, C.~oźu, lm D.~lów, N. ~lańϊ - 1. cypel, wysunięty kawał lasu, pola, łąki. Łón pas krowy na cuplu. 2. półwysep utworzony w miejscu połączenia rzek.
Cupel

m - miejscowość w gm. Czarnia k. Myszyńca, pow. ostrołęcki, kol.: Chrzónek, Wyzegy.
cupelåk

m - mieszkaniec wioski Cupel, gm. Czarnia k. Myszyńca, pow. ostrołęcki.
cupelónka

a. cuploźónka ż - mieszkanka wioski Cupel, gm. Czarnia k. Myszyńca, pow. ostrołęcki.
cybuch

m - część fajki. Ćągńe dym z cybucha.
cybulå

ż - cebula.
cycek

m - 1. posp. pierś kobiety. 2. sutek zwierzęcia. Cycek kroźϊ.
cygarńϊca

a. cégarnϊca ż - papierośnica.
cygo,

cygo - wołanie gęsi.
cygón

m - 1. cygan, człowiek z koczowniczego plemienia indoeuropejskiego rozproszonego w Europie i w Azji. 2. przenośnie o człowieku pędzącym życie nieuporządkowane.
cyjzyś

a. cyjźϊś - czyjś. Cyjzyś dźećåk låtå po kośćele.
Cyk

m - miejscowość w gm. Czarnia k. Myszyńca, pow. ostrołęcki, woj. mazowieckie, kol.: Kośary, Włóky, Źelóne Góry.
cykoźåk

m - mieszkaniec wioski Cyk, gm Czarnia k. Myszyńca, pow. ostrołęcki.
cykoźónka

ż - mieszkanka wioski Cyk, gm. Czarnia k. Myszyńca, pow. ostrołęcki.
cymënt

m, blm - cement.
cyza

ż - gręplarnia - urządzenie mechaniczne do czyszczenia, uszlachetniania wełny. Łuwåzåj, zeby ćϊ śë do cyzy palyce ńe dostały!
ćåjńϊk

m - czajnik
ćapa

ż a. m, odmienne jak ż - człowiek ślamazarny, ciamajda.
ćapać

czas. - 1. wolno i bez wysiłku ciąć drobne gałęzie, drzewo. 2. dużo i niepotrzebnie mówić, obrażać innych, pogardl. Cy ty tak stale muśϊs ćapać tëm łözorëm!?
ćårky

n blp - ciarki, dreszcze. Tak śë zląkëm, łaz më ćårky przesły.
ćårńéć,

ćårńeje czas. - mrowieje, drętwieje, zob. ćérzpśéć. Nogy ńϊ zćårńały łod tégo śedzëńå.
ćągëm

a. ćę̈gëm przysłów. - wciąż, ciągle, bez przerwy. Jéj chłop ćę̈gëm choruje.
ćë

- cię, ciebie. Lubźë ćë !
ćećerny

przym. - żywy, energiczny, zadziorny.
Ćećory

(Cieciory) n - miejscowość w gm. Turośl, pow. Kolno, woj. podlaskie, kol.: Budźϊsky, Kalysky, Końówky, Podkruśe.
ćećorzëń

a.ćéćórzåk m - mieszkaniec wioski Cieciory, gm. Turośl, pow. Kolno, przezwisko: łoś, łośe.
ćećorzónka

ż - mieszkanka wioski Cieciory, gm. Turośl, pow. Kolno.
ćećwérz

m - 1. cietrzew ( ptak ). Na Kaźńérza słychać pśérsó grë ćećwérza. 2. osoba ociężała.
ćekę̈ć

ż, DC. ~ϊ, lm C. ~óm, N. ~ańϊ - poziom gruntu, w którym pojawia się, sączy, woda. Dokopåłëm śë do ćekę̈ćï.
ćelåk

m - 1. cielak. 2. osoba niedorozwinięta, ociężała umysłowo.
ćelåska

ż - młoda krowa, zob. pśérźåstka.
ćeléć śë

czas. ćely śë, ćeló śë, łoćeléła śë - wydawać na świat cielę. Krowa łoćely śë na źosnë.
ćelnå

przym. - o krowie, która ma mieć małe.
ćeloscåk

m - mieszkaniec wioski Cieloszka gm. Turośl, pow. Kolno, przezwisko: bźdźuch, bźdźuchy a. źelazne bełky.
ćeloscónka

ż - mieszkanka wioski Cieloszka, gm. Turośl, pow. Kolno, woj. podlaskie.
Ćeloska

(Cieloszka) ż - miejscowość w gm. Turośl, pow. Kolno, woj. podlaskie, kol.: Nadbźele, Prośńϊska, Rzéchucka, Rzéźńϊca, Starå Źeś, Śwérzk.
ćëmåk

m - miejsce nieoświetlone, ciemność. Sukalym tégo po ćëmåku.
Ćëmny Kąt

(Ciemny Kąt) m - uroczysko w gm. Turośl, pow. Kolno, woj. podlaskie.
ćëmpśéć

czas. - chorować, mizernieć. Tak długo cëmpśï jï ćëmpśï.
ćépać

czas. ćépå śë, ćépajó śë, ćépåj śë - poczynać, próbować. Juz ćépå śë jeść, wnet wyzdroźeje. 2. wszczynać bójkę.
ćerépétka

ż - mała, drobna kobieta.
ćérlyca

ż - drewniany przyrząd do tarcia lnu.
ćérzpać

a. ćérzkać czas. ~póm, ~pås, ~pómy, ~pajó, ~påj, ~påjta - czerpać. Ćérzpać wodë.
ćérzpåk

m - drewniane naczynie z uchwytem zawieszane na wiadro z wodą do zaczerpnięcia wody do picia, a także przymocowane wiadro do kluczki żurawia przy studni.
ćérzplywy

przym. - cierpliwy.
ćérzpśéć

czas. - 1. drętwieć, odmawiać posłuszeństwa z powodu niedokrwienia, zmęczenia, zob. ćårńeje. 2. cierpieć.
Ćérzpśę̈ta

(Cierpięta) n - nazwa miejscowości w gm. Baranowo, pow. ostrołęcki, kol.: Cechrónka, Duzy Las, Dę̈bźëńϊca, Kośary, Ostrowy, Śćϊślå.
ćérzpśëńcåk

m - mieszkaniec wioski Cierpięta, gm. Baranowo, pow. ostrołęcki, przezwisko: rakårz, rakårze.
ćerzpśëńcónka

ż - mieszkanka wioski Cierpięta, gm. Baranowo, pow. ostrołęcki.
ćérzwy

przym. - trzeźwy. Jek wyćérzźejes, to przyjådź.
Ćę̈ćk

(Cięćk) m - miejscowość w gm. Myszyniec, pow. ostrołęcki.
ćę̈ćkoźåk

m - mieszkaniec wioski Ćęćk, gm. Myszyniec, pow. ostrołęcki, przezwisko: jón, jóny.
ćę̈ćkoźónka

ż - mieszkanka wioski Ćęćk, gm. Myszyniec, przezwisko: rédka, rédky.
ćę̈gëm

przysłów. - bez przerwy. Ła ty ćę̈gëm becys jï becys.
ćïgę̈dź

ż, lp N. ~ó, lm C.~óm, N.~ańϊ - miejsce zacienione, osłonięte przed działaniem słońca, chętnie wykorzystywane w czasie upału przez dzikie zwierzęta. Takå gorąc, ze tylo w ćïgę̈dźu lezéć.
ćïnåk

m, lp C.~oźu, N.~ëm - 1. pień do rąbania drewna na opał. Tńïj na ćïnåku. 2. człowiek ociężały umysłowo, pogardl.
ćklårz

a. śklårz m - szklarz.
ćklónka

a. śklónka ż - szklanka.
ćkło

a. śkło n - szkło
ćmuchlérz

m - postać z baśni - straszydło mieszkające w dołach, piwnicach, pod zabudowaniami.
ćort

m - czort, diabeł - w wyrażeniu: Jϊdź do ćorta jϊ ńe zawråcåj ńϊ głowy.
ćosno

n, lm. D. ~ów - znak bartny, wydrążony na barci.
ćórówka

ż. - zdrój, potok.
ćpać

czas. ~óm, ~ ås , ~å, ~åj, ~åjta, ~ómy, ~åta, ~ ajó - jeść, obżerać się. Ćpås, ćpås jï jesceś śë ńe naćpåł.
ćtåcka

ż - silny rozstrój żołądka.
ćtéry

a. śtéry – cztery. Ćtéry kokosy, ćtéry jepka.
ćućå

ż - 1. świnia, świnka /zdrobniale w języku dziecięcym/.
ćućky

m, blp - 1. przysiad, zob. kucky. Zrób ćućky ! 2. młode prosięta.
ćućńåk

m - młody, trudno dostępny, gęsty lasek.
ćupå

czas. ~óm, ~ås, ~å, ~åj, ~åjta, ~my, ~åta, ~ajó - pulsuje, tętni, szarpie rytmicznie. Ryba zacynå ćupać. Ból më w łokću ćupå.
ćupa

ż - więzienie.
ćurkëm

- ciurkiem, strumieniem. Pśϊwo lało śë ćurkëm.
ćut,

ćut - trochę.
ćwårtka

ż - 1. miara będąca czwartą częścią jakiejś innej miary;- najczęściej używane; ćwårtka wódky - czwarta część litra, ćwårtka zyta - czwarta część kwintala, zob. ćwérć.
ćwék

przym. - dziarski, operatywny. Z Jóźåka to bół ćwék chłop.
ćwér,

ćwér - słowo naśladujące głos wydawany przez wróbla, kanarka, świerszcza itp. Ćwér, ćwér, zaćwérkåł wróbel.
ćwérć

ż - czwarta część całości. Ćwérć śwyńåka (po uboju), ćwérć kwårty.
ćwérkać

czas. ćwérkå, ćwérkajó – wołać: Ćwér, ćwér.
ćwykle

n, blp - wstawki wszyte pod pachami koszul kobiecych i męskich, najczęściej w kształcie prostokątów.
ćϊp,

ćϊp, ćϊp… - przywoływanie kur.
ćϊskać

czas. ~óm, ~ås, ~å, ~ ómy, ~åta, ~ajó, ~åj, ~åjta - rzucać. Ńe ćϊskåj jek ńe łujńes.
dać zwagë

- uważać, opiekować się, przyglądać się. Jϊdë na pole, ła ty dåj zwagë na dźećϊ.
dać,

dawać czas. dóm, dås, då, dómy, dåta, dåj, dåjta, dadzó - dać, dawać. Jå wóm dóm dóm, ła co wy mńe dåta?
dalecyjå

ż - daleko, zob. śwat drogy. Do wśϊ ńe takå znowu dalecyjå.
daléj ńe daléj

- zwrot w znaczeniu: nie tak źle, powoli coraz lepiej, Daléj ńe daléj, łaby do lata.
damka

ż - 1. rower damski. 2. figura z gry w warcaby.
damky

ż, blp, lok. - warcaby. Pogrómy w damky?
danfa

ż - typ młockarni.
dår

m - dar, szczególna zdolność do czegoś, talent; Må dår do muzyky. Bozy dår.
darlyna

a. derlyna ż - darń, gęsta murawa.
Daźå

(Dawia) ż - miejscowość w gm. Łyse, pow. ostrołęcki.
dåźéć śë

czas. dåźë śë, dåźϊs śë, dåźϊ śë, dåźëm śë, dåźϊta śë, dåźó śë, dåź śë, dåźta śë - dławić się. Ńe łudåw śë !
Dąbrowa

(dawna nazwa Pśérdołky) ż - miejscowość w gm. Baranowo, pow. ostrołęcki.
Dąbrowy

n - miejscowość w gm. Rozogi, pow. szczycieński, woj. warmińsko-mazurskie, siedziba parafii pw. Św. Józefa Oblubieńca.
dąbroźåk

m - mieszkaniec wioski Dąbrowa, Dąbrowy.
dąbroźónka

ż - mieszkanka wioski Dąbrowa, Dąbrowy.
Dąbrówka

ż - miejscowość w gm. Lelis, pow. ostrołęcki, siedziba parafii pw. Św. Anny, Sanktuarium Matki Bożej.
dąsać śë

czas. dąsóm śë, dąsås śë, dąså śë, dasåj śë, dąsómy śë, dąsåta śë, dąsajó śë, dąsåjta śë - gniewać się, dąsać się.
dech

m, D. dechu – wciągane do płuc i wypychane z nich powietrze, czynność narządów oddychania, oddech.
dédać

czas. dédóm, dédås, dédå, dédómy, dédåće, dédåta, dédajó, dédåj, dédåjta - 1. nieudolnie kroić nieostrym nożem. Dédås jï dédås jï łudédać ńe mozes! 2. kołysać dziecko w kołysce.
déjåk

m - czarny, wodny robak, podobny do chrząszcza.
dejować

czas. ~ujë, ~ujes, ~je, ujëm, ~ujeta, ~ujó, ~uj, ~ujta, ~owåł, ~owaly - bić kogoś kijem. Dejowåł go.
dek

m - dach. Zlećåł z deku.
dekować

czas. ~jë, ~jes, ~uje, ~jó, ~jeta, ~uj, ~ujta - 1. wykonywać pokrycie dachu. Łón to łujńe dekować. 2. zadekowåł śë fraz. - ukrył się.
dekówka

ż, lm. D. ~ów - dachówka.
dënńϊca

ż - wymienna podłoga wozu konnego, przygotowanego do przewozu, osób, zwierząt gospodarskich, worków wypełnionych ziemniakami, zbożem, innej drobnicy.
deptåk

m - podnóże do krosien.
déra

a. dera ż - duża, mocna płachta mające różne przeznaczenia, np. do noszenia opału (chrustu, kolek, szyszek), do okrywania zwierząt przed mrozem. Przyńeś pełnó dérë śana.
dérdać

czas. ~óm, ~ås, ~å, ~ómy, ~åta, ~ajó, ~åj, ~åjta - dreptać, wolno biec. Dérdåj po kartofle !
dérdy

ż blp, D.~ów - nieodpowiednie żarty. Mås take głupśe dérdy. Tylo ćϊ dérdy we łbźe.
dereś

m - deresz, koń o sierści gniadej lub kasztanowatej z domieszką włosów białych.
derty

przym. 1. płaczliwy (o dziecku). 2. derte ńę̈so - łatwe do dzielenia mięso, np. kurze udka.
deska do deku

ż - deska z rękojeścią pośrodku, z jednej strony falista, służąca do ubijania słomy, z wypustkami metalowymi z boku służącymi do " czesania" dachu.
deska do snućå

ż - deseczka z rękojeścią i oczkami, przez które nawlekano nici ze szpulek na drabinie, łącząc je w jedną osnowę i nakładano na snowadło - koło do snucia.
dę̈bńϊcåk

m - mieszkaniec wioski Dębniki, gm. Zbójna, pow. łomżyński.
dę̈bńϊcónka

ż - mieszkanka wioski Dębniki, gm. Zbójna, pow. łomżyński.
Dę̈bńϊky

(Dębniki) n - miejscowość w gm. Zbójna, pow. łomżyński.
dę̈boźåk

a. dę̈båk m - mieszkaniec wioski Dę̈by, gm. Łyse, pow. ostrołęcki, przezwisko: rybåk, rybåky.
dę̈boźónka

ż - mieszkanka wioski Dę̈by, gm. Łyse, pow. ostrołęcki.
Dę̈by

(Dęby) n - miejscowość w gm. Łyse, pow. ostrołęcki, kol.: Jaźϊny, Karåska, Pårówky, Worek.
dę̈ga

ż, lm D.~ów - 1. drewniana listwa łącząca dwie części wierzei od stodoły (dęgę zamykano na skobel). 2. ślad w postaci linii na ciele po uderzeniu kijem, pasem skórzanym.
djåbelec

m - osoba zła, wstrętna, pogardl. Jϊdź stąd, djåbelcu!
djable skrzypky

n, blp - kurpiowski instrument drewniany melodyczno - perkusyjny z jedną struną i brząkadłami.
dłubek

m, lp C. ~koźu - ktoś, kto powoli wykonuje jakieś czynności. Z ńégo to taky dłubek.
dłudzåk

m - mieszkaniec wioski Długie, gm. Czarnia k. Myszyńca, pow. ostrołęcki.
dłudzónka

ż - mieszkanka wioski Długie, gm. Czarnia k. Myszyńca, pow. ostrołęcki.
Długe

(Długie) n - miejscowość w gm. Czarnia k. Myszyńca, pow. ostrołęcki, kol.: Glynky, Juljanowo, Kokoskowo, Łulypśe, Podsuroźe.
długokąćåk

m - mieszkaniec wioski Długi Kąt, gm. Lelis, pow. ostrołęcki, przezwisko: kołtun, kołtuny.
długokąćónka

ż - mieszkanka wioski Długi Kąt, gm. Lelis, pow. ostrołęcki.
Długy Kąt

(Długi Kąt) m - miejscowość w gm. Lelis, pow. ostrołęcki.
Dłutówka

ż - miejscowość w gm. Baranowo, pow ostrołęcki, kol.: Jådky, Rososky, Zåleśe.
dłutóźónka

ż - mieszkanka wioski Dłutówka, gm. Baranowo, pow. ostrołęcki.
dłuzńå

ż - deska lub bal służący do zatkania otworu w barci.
dłuzyca

ż - długi pień ściętego drzewa (powyżej 9 m dł).
do psa starégo

- zwrot wyrażający dezaprobatę czyjegoś postępowania, a także negatywną ocenę czegoś lub kogoś. Jϊdź do psa starégo !
do pucu

a. dlå pucu - na żarty, dla śmiechu.
do skłådu

- 1. prawidłowo, do rymu. Poźédz cóś tak, zeby béło do skłådu. 2. sposób orki "do środka".
do śë

- do siebie. Zawołåł go do śë.
do telå

- dotąd, do tego czasu, do tej pory. Do telå ńe béło kómu mńe z łózka podńéść.
do wåju

- do was. Źecorëm przydë do wåju.
do zdechu

- całkowicie, kompletnie. Zabåcółëm do zdechu, ze moja dźϊś koléjka.
dobrodźéj

m - 1. dobroczyńca, tytuł grzecznościowy. Pańe dobrodźeju. 2. ksiądz dobrodziej.
dobroleśåk

- mieszkaniec wioski Dobry Las, gm Zbójna, pow. łomżyński, przezwisko: zdun, zduny,
dobroleśónka

- mieszkanka wioski Dobry Las, gm Zbójna, pow. łomżyński.
dobrota

m - człowiek dobry, szlachetny, w odniesieniu do mężczyzny, kobiety, także dziecka. Łón /a/ to takå dobrota, ze do rany przyłóz.
Dobry Las

m - miejscowość w gm. Zbójna, pow. łomżyński, woj. podlaskie, kol.: Gåłky, Ję̈drzejåky, Mały Las, Duzy Las.
dobytek

m - zwierzęta domowe w zagrodzie. Jϊdë łoporządźéć dobytek - dać śana krowóm, kóńoźu.
dobźϊć,

dobźϊjać czas. ~ë, ~óm, ~es, ~ół, ~ϊj, ~åjta - zabić bliskiego śmierci, zadać śmiertelny cios. Dobźół postrzelónégo dźϊka.
dochtór,

dochtórka - lekarz, lekarka.
docynek

m - opieka.
docynkować

czas. ~ujë, ~ujes, ~uje, ~ujëm, ~ujeta, ~ujó, uj, ~ujta - pielęgnować, otoczyć opieką. Docynkuje przy choréj matce.
dojådka

ż - deser. Placky bę̈dó na dojådkë.
dojéć

czas. dojë, dój, dojół, dojóny - doić.
dojeść

czas. dojådóm, dojådås - 1. skończyć jeść, zjeść coś do końca. 2. dokuczyć, dać się we znaki, zob. dogryzać.
dojϊgrać śë

czas. ~gróm śë, ~grås śë, ~grajó śë - doczekać się przykrych następstw karygodnego zachowania. Kråt, łaz śë dojϊgråł.
dokazywać

czas. ~ujë, ~ujes, ~uje, ~ujëm, ~ujeta, ~ujó, ~uj, ~ujta - stroić figle, żartować. Łale dokazuje!
dokumëntny

przym. - dokładny.
dokuta

ż - 1. dokuczliwość, udręka, mordęga. 2. człowiek niespokojny, dokuczliwy. Dåj ńϊ, dokuto, spokój!
dolégëm lezéć

- leżeć dokładnie ułożonym, dociśniętym, np. snopki zboża w stodole.
dopśéru,

dopśéróm, dopśérku - dopiero, przed chwilą. Dopśéróm przysła, ła już musë jϊść.
doskśérać

czas. ~óm, ~ås, ~å, ~ómy, ~jó, ~åta - dokuczać, być nieznośnym. Poset z dómu, bo mu doskśéraly.
dośącować

czas. ~ujë, ~ujes, ~uje, ~ujëm, ~ujeta, ~ujó, ~uj,~ujta, - dorwać, dosięgnąć, dotrzeć. Ćelåk dośącowåł śë do krowy jϊ wydojół wsystko mléko.
dójść

czas. ~jdë, ~jdźes, doset, ~śly - 1. idąc dotrzeć dokądś. 2. o listach i przesyłkach: Lysty ńe dochodźéły. 3. osiągnąć jakąś granicę. Påśńϊk dochodźϊ do samégo rowu.
dólå

m, blm - 1. los, szczęście. 2. należność wynikająca z umowy. Mås swojó dólë ! 3. datek pieniężny na szczęście.
dóléć śë,

podóléło śë, dól śë czas. - szczęścić się, poszczęściło się, szczęść się! Ńech ćï śë dóly!
dómåce

m - domownicy, zob. dómowńϊk.
dómowńϊk

m - stały mieszkaniec jakiegoś domu, członek rodziny, współlokator. Na źecerzy wsystke dómowńϊky śë spotkaly, zob. dómåce.
dórëń

m - 1. gra w karty. 2. osoba niedorozwinięta, głupi pogardl. Ty dórńu !
dråbka do snućå

ż - przyrząd służący do sporządzania osnowy na kole do snucia.
dråbka

ż - 1. drabina. 2. ruszt w kuchni. Prześéj popśół przez dråbkë, zeby śë lepśéj påléło.
dråbź

ż - 1. duża drabina. 2. element drewnianego wozu konnego, przystosowanego do przewozu zboża, siana.
dråłować

czas. ~uj, ~ujes, ~uje, ~uj, ~ujta, ~ujëm, ~ujeta, ~ujó - uciekać. Dråłuj, jϊle mås śϊły !
drapaka

ż - ostra, zdarta miotła z gałązek, najczęściej brzozowych. Weź drapakë jϊ zańeć przed śëńó!
dråska

ż - węższa strona prostokątnego pudełka od zapałek służąca do zapalania zapałek.
dråskać

czas. - ~óm, ~ås, ~å, ~ómy, ~åta, ~ajó, ~åj, ~åjta - zapalać zapałkę.
drąg

m, C.~ oźu, N. ~ëm, lm. N. ~ańϊ - 1. drąg, żerdź. 2. miara płótna - ¼ ściany w osnowie do krosien /ściana = 6 m./.
Drązdzewo Nowe

(Drążdżewo Nowe) n - miejscowość w gm. Jednorożec, pow. przasnyski, kol.: Pośϊlëńe, Nabywce, Kantór.
drązdzeźåk

m - mieszkaniec wioski Drążdżewo Nowe, gm. Jednorożec, pow. przasnyski.
drązdzeźónka

ż - mieszkanka wioski Drążdżewo Nowe, gm. Jednorożec, pow. ostrołęcki.
drejårz

m - stolarz wyrabiający kółka do przędzenia.
drewńϊk

m - szopka, pomieszczenie na drewno opałowe.
Drę̈zek

(Drężek) - miejscowość w gm. Myszyniec, pow. ostrołęcki.
Drę̈zewo

(Drężewo) - miejscowość w gm. Olszewo Borki, pow. ostrołęcki.
drgåźϊca

a. drygaźϊca ż - sieć do łowienia ryb, zarzucana na wodę.
dróćåk

m - 1. zmywak z cienkich drucików do szorowania garnków. 2. przedmiot kuchenny do gniecenia ugotowanych ziemniaków.
drópś

m - 1. grzyb kania. 2. osoba o twarzy oszpeconej przebytą ospą.
dróbź

m - drób, ptactwo domowe.
drózba

m, lm. D ~ów - drużba, młody kawaler, zwykle rówieśnik pana młodego towarzyszący mu do ślubu.
drugëm razëm

- innym razem. Wykrzycåłëm go jϊ drugëm razem bę̈dźe mądrzejsy.
druhna

ż - dziewczyna z orszaku panny młodej, zwykle rówieśnica panny młodej, towarzysząca jej do ślubu.
drwa

n, blp D. drwów - drewno przygotowane na opał. Przyńeś drwów jϊ napål w pśecu.
drybźϊgy,

w drybźϊgy - całkowicie, do reszty, w drobiazgy. Potłukła śë ćklónka w drybźϊgy.
dryg

m - umiejętność, talent. Må dryg do tóńca.
dryl

m - 1. przyrząd do wiercenia dziur w bursztynie, kamieniu. 2. siewnik konny, lok.
drzåzga

ż, CMs. ~zdze, lm D. drzåzgów - drobniutki, suchy, ostry kawałek drewna sosnowego używany na podpałkę. Drzåzga wlazła ńϊ za paznokeć.
drzåźńéć

a. dråźńéć czas. ~ë, ~ϊs, ~ϊ, ~ëm, ~ϊta, ~ó, ~ϊj, ~ϊjta, - drażnić, denerwować, złościć, prowokować. Ńe dråźńϊj psa !
drzązdz

m, blm - drobne, suche gałązki przeznaczone na opał, chrust. Przyńeś drzązdzu na rozpåłkë.
drzéć,

drzéć śë czas. drë, drzes, drze, drzëm, drzeta, dró, drzyj, drzyjta - 1. rozdzierać (materiał). 2. bardzo głośno mówić krzyczeć, płakać. Ńe drzyj śë!
drzeźany

przym. - drewniany. Drzeźany most, drzeźany kośćół.
drźϊ,

drźϊcky n - drzwi, drzwiczki.
dubeltowe

przym. - podwójne, np. dubeltowe okno.
ducåj

m - 1. wgłębienie w kamieniu w żarnach. 2. wgłębienie terenu, niecka.
ducek

m - 1. u człowieka miejsce poniżej mostka klatki piersiowej a jamą brzuszną. Cóś më w ducku śćϊskå. 2. dołek w policzku.
duchëm

przysłów. - natychmiast, bardzo szybko, bez zwłoki. Lećałam duchëm.
duć

czas. dujë, dujes, duje, dujëm, dujeta, dujó, duj, dujta - szybko biec lub jechać. Duje, łaz kurz jϊdźe.
dudåcka

a. dudźónka ż - mieszkanka wioski Dudy Puszczańskie, gm. Łyse, pow. ostrołęcki.
dudåk

a. dudźåk m - mieszkaniec wioski Dudy Puszczańskie, gm. Łyse, pow. ostrołęcki, przezwisko: pę̈p, pę̈py.
dudka

ż – ludowy instrument drewniany dęty podobny do fujarki.
dudłać

czas. ~lë (~łóm), ~les, ~le, ~lëm, ~leta, ~ló, ~lyj, ~lyjta - grzebać, wykonywać coś powoli.
Dudy Nadrzécne

(Dudy Nadrzeczne) - miejscowość w gm. Turośl, pow. Kolno, woj. podlaskie.
Dudy Puscańske

(Dudy Puszczańskie) n - miejscowość w gm. Łyse, pow. ostrołęcki, kol.: Dźejek, Łupańce, Kawåł, Pólky, Źeś.
duga

ż, lm D.dug - 1. dźwignia dwustronna, jednostronna. Podsådź dugë tu. 2. ciężarek w zegarze sprężynowym wiszącym lub stojącym. 3. element sieczkarni.
duk

m, D. ~a, C. ~oźu - 1. dół, wgłębienie, obniżenie w ziemi. Po descu, w duku pełno wody. 2. dziura w drzewie wydziobana przez ptaki poszukujące korników.
dukać

czas. ~óm, ~ås, ~å, ~ómy, ~åta, ~ajó, ~åj, ~åjta - czytać po sylabie, sylabizować. Ńe łujńe cytać, tylo tak dukå.
dulcéć

czas. ~ë, ~ys, ~y, ëm, ~ta, ~ó, ~yj, ~yjta - uważnie wpatrywać się, wypatrywać. Ńe dulcyj tak, bo popsujes sobźe łocy!
dulépa

, lok. - człowiek brzydki i niesympatyczny. Taky z ńégo dulépa!
dumać

czas. ~óm, ~ås, ~ å, ~ómy, ~åta, ~ajó, ~åj, ~åjta - myśleć, zastanawiać się. Jek podumóm, to ćϊ poźëm.
Durlåsy

a. Durlyjåsy a. Durlejåsy (Durlasy) n - miejscowość w gm. Lelis, pow ostrołęcki.
durlåśåk

a. durléjåśåk m - mieszkaniec wioski Durlasy, gm. Lelis, pow. ostrołęcki, przezwisko: źeźóry.
durlåśónka

a. durléjåśónka ż - mieszkanka wioski Durlasy, gm. Lelis, pow. ostrołęcki.
duskëm

przysłów. - wypić coś jednym tchem. Wypśϊj to duskëm !
duśéć

czas. ~ë, ~ϊs, ~ϊ, ~ϊta, ~ó, duś, duśta (duśϊjta) - 1. powodować zatamowanie oddechu, ściskać za gardło. Ńe łuduś śë! 2. gasić ogień, wyłączać światło. Zaduś łogńϊsko.
duzawy

a. walnawy przym.- dość duży.
dwa

- liczebnik główny oznaczający liczbę dwa. W dialekcie kurpiowskim nie ma formy żeńskiej "dwie"- mówi się; dwa kobźéty, dwa dźéwcåky, dwa rzéky itp.
dybźéć,

dybźół czas. - czatować, cierpliwie pilnować, robić zasadzkę.
dychrzéć

a. dychrać czas. ~ë, ~es, ~e, ~ëm, eta, ~ó, ~yj, ~yjta, - kaszleć. Dychrze jï dychrze, chyba chory!
dyl

m, C. ~oźu, lm D. ~ów - deska podłogowa. Przejdź po jednëm dylu, jekeś trzéźwy.
Dylewo

n. - miejscowość w gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki, siedziba parafii pw. NMP Ostrobramskiej Matki Miłosierdzia, kol.: Dworske, Góry Dylewske, Jerzmóźec, Sachalyn, Zapårowa.
dyleźåk

m - mieszkaniec wioski Dylewo, gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki, przezwisko: sadlårz, sadlårze.
dyleźónka

ż - mieszkanka wioski Dylewo, gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki.
dylować

czas. - grodzić podwórko wysokimi deskami.
dynåcåk

m - mieszkaniec wioski Dynak gm. Jednorożec, pow. przasnyski.
dynåcónka

ż - mieszkanka wioski Dynak, gm. Jednorożec, pow. przasnyski.
Dynåk

(Dynak) m - miejscowość w gm. Jednorożec, pow. przasnyski, kol. Zagoćónka.
dynåtóra

ż - denaturat m.
dyśél

m - dyszel, część wozu do zaprzęgu dwukonnego.
dzwóno

n - 1. część drewnianego koła od wozu. 2. kawał śledzia, dzwónek - mały kawałek śledzia.
dźåć

czas. dźejë, dźejes, dźeje, dźejëm, dźejeta, dźejó, dźéj, dźéjta - robić na drutach np. ciepłe rękawiczki wełniane, sweter itp.
dźåć bårć

a. dźëńéć bårć - wyrabiać barć.
dźåd

m - 1. żebrak, zwłaszcza starszy człowiek żebrzący. 2. pogardliwie, lekceważąco o każdym mężczyźnie, niezależnie od wieku. Jϊdź prec, dźadu!
dźamdać

czas. ~óm, ~ås, ~å, ~ómy, ~åta, ~ajó, ~åj, ~åjta - szczekać, mówić pogardl.
dźåmdańe

a. dźamgańe rzecz. - 1. szczekanie małego pieska. 2. pogardliwie o kimś, kto dużo i szybko mówi, ale bez sensu. Ńe dźåmdåj!
dźårno

n - 1. ziarno. 2. żwir, gruby piasek.
dźbél

m, C. ~oźu - 1. kawał czegoś. Łukrojół taky dźbél chleba! 2. tęgi, wielki chłop, pogardl.
dźéćϊ,

dźéćϊ, dźéćϊ ... - wołanie małych gęsi.
dźećåk

- dziecko n.
dźedźϊc

m - 1. jedynak w rodzinie, spadkobierca majątku. 2. właściciel dużego gospodarstwa poza Kurpiami ("na ślachće").
dźedźϊcka

ż - jedynaczka w rodzinie, spadkobierczyni majątku.
dźégutek

m - 1. przesmażona śmietana. 2. maść na wrzody.
dźérzåk

m - dłuższa część cepów (prostego narzędzia do młócenia).
dźeśątek

m - zestawione snopy ściętego zboża na polu; - w dźeśątku mogło być i więcej snopów niż dziesięć, np. w dźeśątku przykrywanëm.
dźéwcåk

m - dziewczyna, także córka. Jϊdó dwa dźëwcåky.
dźézå

ż - dzieża, duże drewniane naczynie do rozczyniania i wyrabiania ciasta chlebowego.
dźézka

ż, lm D. ~ów - naczynie gliniane. Wléj mléka do dźézky na zśadłe.
dźeźę̈ć

liczebnik - dziewięć.
dźeźę̈tnåśće

liczebnik - dziewiętnaście.
dźϊdźϊ

- dziecko dziec.
dźobåc

m - tłuczek do ziemniaków.
dźopón

a. boćón m - bocian.
dźóbź

m, lm D. dźóbźów - 1. kaczy kuper. 2. pogardl. twarz. Łodejdź, bo dóm ćϊ w dźóbź !
dźórga

- kłusem jechać.
dźuba

ż - stara kura. Śo, dźuba !
dźudźek

m, C. ~koźu - młody piesek, szczeniak dzieciece. Pogłåskåj dźudźka.
dźudźowńϊca

ż - dżdżownica, zob. glyzda, wędzårz.
dźwér

a. źwér m - żwir.
dźwérky

a. drźϊcky n, blp - drzwiczki. Zamkńϊj dźwérky do kuchńϊ.
dźwérz

m - dzikie duże zwierzę (tylko w odniesieniu do dużych zwierząt dzikich), zob. zźérz. W leśe jest duzo dźwérzyny.
dźwérze

n, blp - duże drzwi podwójne, np. drzwi stodoły.
dźϊkå koza

ż, lm D. dźϊkéch kozów - sarna.
dźϊkå śwyńå

ż - dzik.
dźϊśϊ dźëń

- dzień dzisiejszy.
Edek, Edward

m, D. Edkoźu, N. z Edkëm - imię męskie.
egzańϊn

m - egzamin.
ejze

- okrzyk o treści emocjonalnej wyrażający niedowierzanie, powąt-piewanie: Ejze, na pewno tak béło?
Ela

ż, D.Msc. Ely, B. Elë, N. z Eló - Ela, Elżbieta.
elegant

m - mężczyzna ubierający się wytwornie.
elekstryk

m - elektryk.
elektrowńå

ż - elektrownia.
elëmëntårz

m - elementarz.
elo

- wołanie na krowy, by się nie bodły.
Ełuropa

ż - Europa.
Ewangeljå

ż - Ewangelia.
fafernuch

m, C. ~oźu - ciasteczko z mąki żytniej z dodatkiem miodu, soku z marchwi, buraka pastewnego, pieprzu, wypiekane na święto Trzech Króli. Łale twarde te fafernuchy.
fåflón

a. fåflót m - ktoś źle, niewyraźnie, mówiący. Ńe rozuńë co tën fåflón móźï.
fåfór,

fåfórek m - 1. wstążka, wstążeczka. Zaźąz ńϊ tën fåfórek. 2. nazwa tańca kurp. Muzykanty! - fåfóra!
fajera,

fajerka ż, lm D. ~ów - żeliwny krążek zamykający otwór płyty kuchennej. Zakryj fajerky, bo dym lećï.
fajerkasa

ż - ubezpieczenie (nie tylko od ognia).
fajka

ż - CMs. fajce, lm D. fajków - 1. fajka. 2. papieros, pot.
fajtłåpa

m a. ż, odm. jak ż - człowiek niezaradny, niezdara. Fajtłåpa, ńϊc ńe łujńe zrobźéć.
fajtnąć

czas. ~nónëm, ~nóneś, ~nón, nëńϊm, ńëńϊśta, ~nëńϊ - paść, przewrócić się nagle. Fajtnón jek długy.
falbana

ż - marszczony pas tkaniny, przyszywany dla ozdoby odzieży damskiej. Sukńå z falbanó.
Falkowå Góra

(Falkowa Góra) - uroczysko w gm. Turośl, pow. Kolno, woj. podlaskie.
fameljå

ż, - bliska i dalsza rodzina. Zjechała śë całå fameljå.
farba

ż - 1. farba. 2. krew zwierząt, rzadko ludzi, pogardl. Doståł w nos, łaz mu farba posła.
farfåcka

ż lm D. ~ów - 1. grzechotka, zabawka dziecięca. Dåj mu jekó farfåckë. 2. przyrząd zastępujący dzwonki w liturgii Wielkiego Postu.
fartuch

m - 1. okrycie ochronne wkładane przy pracy. 2. fartuch wyszywany, ozdobny element świątecznego stroju kurpiowskiego żeńskiego.
fartusysko

n - brudny lub nieładny fartuch. Zdyjńϊj to fartusysko!
fasón

m - 1. krój, fason, model ubioru. Fasón cåpky. Wybrać fasón. 2. pot. swobodny, śmiały sposób bycia.
fåtać,

fåjtać czas. ~óm, ~ås, ~tå, ~ómy, ~åta, ~ajó, ~åj, ~åjta, - trzepotać, zwisać.
fatny

przym. - ostry, z dobrej stali.
fąfel

a. fąfa m - 1. pogardl. ktoś wiecznie nadąsany. 2. człowiek usmarkany. Stale źϊśϊ mu fąfel łu nosa. 3. wydzielina z nosa.
féfka

ż - papierośnica. Zrobźółëm sobźe féfkë do papśérosów. zob. lówka.
fela

ż - wada. Må jekóś felë.
felcér

m, DB. ~a; lm M. felcéry - osoba ze średnim wykształceniem medycznym uprawniona do wykonywania prostych czynności lekarskich. Felcér mu pomók.
felowny

przym. - 1. wadliwy. 2. niepełnosprawny (w odniesieniu do ludzi i zwierząt). Felowny kóń.
férać

czas. ~óm, ~ås, ~å, ~ómy, ~åta, ~jó, ~åj, ~åjta - kręcić się z warkotem. Posmaruj koło zeby tak ńe férało.
ferbetować

czas. - werbować, namawiać.
feréj

przysłów. - dobrze. Łosukåłeś go, to ńe feréj.
fest

ndm, pot. w funkcji przymiotnika lub przysłówka - mocno, dobrze, doskonale. Fest chłop.
fétać

czas. - trzymać, łapać, chwytać. Fétåj go !
fetńåk

m - cwaniak. Łudaje fetńåka.
flåfór

m - coś nieestetycznego, ochlapłego, np. stary grzyb.
flak

m, częściej w lm - flak (wulgarnie także o ludziach) - flaky wołowe.
fléjtuch

m - człowiek nie dbający o swój wygląd, brudny, obdarty. Ńe chcë tégo fléjtucha.
flykåć

czas. - płakać, popłakiwać. Tylo flykas jϊ flykås.
folga

ż, lm D.~ów, N. ~ańϊ - luz, odstęp. Tu muśϊ być takå folga.
folgować

czas. ~ujë, ~ujes, ~uje, ~ujëm, ~ujeta, ~ujó, ~uj, ~ujta, - 1. zwalniać. Folguj, pofolguj! 2. ustępować. Juz ńï ból folguje.
folować

czas. ~lujë, ~lujes, ~luj, ~owåł, ~owany - powierzchniowo spilśniać tkaninę wełnianą.
fordaka

ż, lm D. ~ów - rozporek w spodniach. Zapńïj fordakë !
fónda

ż - pot. pokrycie kosztów związanych z zaproszeniem kogoś do restauracji, fundowanie. Wcoråj mojå, dźϊś twojå fónda.
fónt

m - 1. funt, jednostka wagi równa wadze od 350 - 560 g. 2. jednostka monetarna Wielkiej Brytanii.
fóra

a. fórmanka ż lm D. ~ów - wóz konny. Pojechåł fóró na jermark.
fórmón

m, C. ~oźu, lm N. ~ańϊ - niewielka gromadka świeżo skoszonego zboża. Źąz snopky z dwóch fórmónów.
fórta

ż - 1. rama okienna. 2. furtka.
frónt

m - okres wojny. Po frónće wróćół do dómu. Przez nasó źeś dwa razy przechodźół frónt.
fruchty

a. frukty ż, blp, D.~ów - resztki materiału.
frugać

czas. ~óm, ~ås, ~å, ~ón, ~ëńϊ, ~ómy, ~åta, ~ajó, åj, ~åjta - fruwać. Pofrugnón wysoko.
frykać

czas. ~óm, ~ås, ~å, ~ómy, ~åta, ~ajó, ~åj,~åjta - 1. głośno jeść lub pić, wciągając potrawę, siorbać. 2. głośno pociągać nosem mając katar. Ńe frykåj !
fuga

ż - 1. rowek wzdłuż krawędzi deski lub płyty kamiennej, w który wchodzi wypukłość dopasowanej do niej innej deski lub płyty. 2. szczelina między cegłami, pustakami, wypełniona całkowicie spoiną.
fukać

czas ~óm, ~ås, ~ajó, ~åj, ~åł - 1. - pot. odzywać się do kogoś opryskliwie, z gniewem, złościć się. Ńe fukåj tak na ńégo ze złośćó.
furåśka

ż - tzw. krzesełko z odpowiednio złączonych rąk dwojga ludzi.
futrować

czas. ~ujë, ~ujes, ~uje, ~ujëm, ~ujeta, ~ ujó - dobrze karmić domowe zwierzęta, zwłaszcza konie. Dobrze futrujes kóńa.
futryna

ż - ościeżnica (część drzwi, okien).
gable

n, blp - specjalne widły do wrzucania ziemniaków.
gacyscåk

m - mieszkaniec wioski Gaczyska, gm. Baranowo, pow. ostrołęcki, przezwisko: popśélårz, popśélårze.
gacyscónka

ż - mieszkanka wioski Gaczyska, gm. Baranowo, pow. ostrołęcki.
Gacyska

(Gaczyska) n - miejscowość w gm. Baranowo, pow ostrołęcki.
gådać

czas. ~óm, ~ås, ~ajó, ~åj, ~åł - pot. mówić, rozmawiać, opowiadać. Lubźół duzo gådać.
gådaty

a. gådajny a. wygådany - rozmowny, ktoś kto ma łatwość wysławiania się.
gådka

ż - 1. mowa, język. 2. opowiadanie.
Gadómske

(Gadomskie) n - miejscowość w gm. Myszyniec, pow ostrołęcki.
gåga

ż, lm D.~ów - ogień (zdrobniale). Zdmuchńïj gågë, bo śï!
gaganek

m - kaganek, źródło słabego światła, zob. mérsc.
gagańce

m - błędne ogniki, świetliki pojawiające się na terenach bagiennych, a także w okolicach cmentarzy - unoszące się tuż nad ziemią i przenoszące się z wiatrem.
gåj

m, D.~a, lm M. ~e, D. ~ów - 1. gaj, niewielki gęsty las, grupa drzew dziko rosnących. "Suchy kśećëń, mokry måj, bę̈dźe zyto jeko gåj".
galåk

m - duży kloc drzewa.
galant

m - elegancki mężczyzna.
galopka

ż, CMs. ~pce; lm D. ~ków - szybki taniec wirowy, galop, prędka polka. Tańcujó galopkë.
gańéć

czas. ~ë, ~ϊs, ~ϊ, ~ëm, ~ϊta, ~ńó, ~élym, ~ély,~ó, gań, zgań, zgańéć, gańéć - pouczyć, skrytykować, zwrócić uwagę, dać naganę. Zgańély mu narzecónó.
gåpa

ż(1), ż,m(2) - 1. wrona. Ło, lećï gåpa. 2. osoba mało spostrzegawcza. Łale z ćebźe gåpa.
gåpś

m - ktoś mało spostrzegawczy, zob. gåpa.
gåpśéć śë

czas. ~śë, ~śϊs, ~śϊ, ~śëm, ~śϊta, ~ó - patrzyć, wypatrywać.
gårb

m, D. ~a, Ms. ~bźe; lm M. ~y - 1. silne skrzywienie kręgosłupa tworzące wypukłość na plecach lub na klatce piersiowej. Gårbaty chłop. 2. wszelka wypukłość, nierówność. Gårby na drodze.
Gårbårka

(Garbarka) ż - znaczne wzniesienie wśród lasów w rejonie miejscowości: Gibałka, Lelis, Długi Kąt.
gårcåk

a. garcek m - nieduży garnek.
gardy

przym. - osoba o małym apetycie, mało jedząca.
gårdźél

ż, lm D. ~ów – gardło, zob. grdyka.
garnec

a. garńéc a. gårc m - miara zboża, ok 3 kg ¼ kwarty.
gårzć

ż, DCMs.~ϊ, lm D.~ów - 1. garść. 2. miara czegoś. Przyńeś dwa gårzće lnu.
Gawrychy

n - miejscowość w gm. Zbójna, pow. łomżyński, woj. podlaskie, kol.: Duzå Góra, Marycha, Zagrądźe.
gawryśåk

m - mieszkaniec wioski Gawrychy, gm. Zbójna, pow łomżyński, woj. podlaskie.
gawryśónka

ż - mieszkanka wioski Gawrychy, gm. Zbójna, pow. łomżyński, woj. podlaskie.
gaza

ż -1. nafta. Naléj gazy do lampy. 2. cienki bandaż opatrunkowy.
gągléńéć

czas. ~ńë, ~ńϊs, ~ńϊ, ~ńëm, ~ńϊta, ~ńó - mówić niewyraźnie.
gąglych

m - ktoś, kto niewyraźnie mówi.
gąscåk

m - mieszkaniec wioski Gąski, gm Lelis, pow. ostrołęcki.
gąscónka

ż - mieszkanka wioski Gąski, gm. Lelis, pow. ostrołęcki.
Gąsky

(Gąski) n - 1. miejscowość w gm. Lelis, pow. ostrołęcki, woj. mazowieckie. 2. nazwa grzyba kurki.
gdåknąć

~në, ~ńes, ~ńϊj, ~nón, ~nëna, ~nëńϊ - 1. (o kurze), wydawać głośne dźwięki towarzyszące zwłaszcza znoszeniu jaj. Kokos (kura) gdåce. 2. wydawać dźwięki przypominające albo naśladujące głos kury. Gdåcó karabźϊny maśϊnowe.
gec

m, C. ~oźu, lm D. ~ów - 1. człowiek skąpo ubrany lub nagi. Ty gecu, łubźerz śë! 2. ptak derkacz. 3. chłopiec z podkasanymi nogawkami spodni.
gełgot

m - osoba mówiąca szybko i niewyraźnie, zob. gulgot.
géra

ż, lm D.~ów, C.~óm, N.~ańϊ - noga, pogardl. Mås długe géry.
gę̈ba

ż C. ~źe, N. ~ó, lm D. ~ów, C.~óm - twarz. Dåly mu w gę̈bë.
glaca

ż - łysina, ogolona głowa, pogardl.
gę̈sónky

ż - odchody gęsie. Ńe wdepńϊj łaby w gę̈śónky.
glanc

a. glans m, blm - połysk. Må bóty na glanc. Zrobźóne na glanc.
Gléba

(Gleba) ż - miejscowość w gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki, woj mazowieckie, kol.: Góry Glébowske, Nadkanåle.
gléboźåk

m - mieszkaniec wioski Gleba, gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki, przezwisko: ślyzgy pę̈p, ślyzge pę̈py.
gléboźónka

ż - mieszkanka wioski Gleba, gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki.
glëń

m - duża pajda chleba.
glę̈da

m a. ż - osoba mówiąca dużo i bez sensu.
glónek

m, lm D.~ów - kromka chleba, zob. skybka. Łukrój glónek chleba.
glót

m - 1. małe dziecko. Ty mały glóće pogardl. 2. odchód, kał.
glyncåk

- mieszkaniec wioski Glinki, gm. Baranowo, pow. ostrołęcki.
glyncónka

- mieszkanka wioski Glinki, gm. Baranowo, pow. ostrołęcki.
Glynky

(Glinki) - miejscowość w gm. Baranowo, pow. ostrołęcki.
glyńåk

m, N. ~këm - 1. naczynie gliniane, zwłaszcza garnek, dzbanek. Mléko w glyńåku. 2. pot. chleb z zakalcem.
glyzda

ż, lm D. ~ów - dżdżownica, zob. wę̈dzårz, dźudźowńϊca. Nazbźéråł glyzdów jϊ poset na ryby.
głuch

m - człowiek, który nie słyszy.
głuchy kur

a. dźϊky kur m, lm D. głuchéch kurów - cietrzew.
gméłtunek

m - gmatwanina. Zyće må tyle zåkluków jϊ taky jest gméłtunek, ze we łbźe śë ńe ńeśćϊ.
gnać

czas. ~ óm, ~ås, ~å, ~åj, åjta, ~ ómy, ~åta, ~ajó - wygnać, zagnać, przegnać, pędzić, wypędzić, przepędzić. Wygnåj krowy na påśńïk.
gnåćåk

- mieszkaniec wioski Gnaty, gm. Lelis, pow. ostrołęcki, woj mazowieckie.
gnåćónka

- mieszkanka wioski Gnaty, gm. Lelis, pow. ostrołęcki, woj. mazowieckie.
gnåt

m - kość.
Gnåty

(Gnaty) - miejscowość w gm. Lelis, pow. ostrołęcki, woj. mazowieckie.
gnés

m - osad gnilny, gnój.
gnój

m - 1. obornik. 2. coś mokrego, zgniłego. 3. człowiek - zwrot b. obraźliwy.
gńady

przym. - gniady, koń brunatny z czarną grzywą, czarnym ogonem i czarnymi do kolan nogami.
gńϊda

ż, CMs. gńϊdźe, lm D. gńϊdów - 1. jajo wszy, w chwili zniesienia przytwierdzone do włosów albo sierści żywiciela. 2. przen. obelż. o człowieku niepozornym, działającym z ukrycia na czyjąś szkodę, odrażającym moralnie. Ty gńϊdo!
gńϊna

ż - gmina - jednostka administracyjna.
Gody

n, blp - Boże Narodzenie.
golëń

ż - noga, pogardl. Weź te golëńe!
golëńcåk

m - mieszkaniec wioski Golanka, gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki, przezwisko: rusek, rusky.
golëńcónka

ż - mieszkanka wioski Golanka, gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki.
Golónka

(Golanka) ż - miejscowość w gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki, kol.: Kapuśćϊska, Podpśåstowe, Starå Źeś, Warchół, Zågórze.
gontårzåk

m - mieszkaniec wioski Gontarze, gm. Zbójna, pow. łomżyński, woj. podlaskie.
Gontårze

(Gontarze) n - miejscowość w gm. Zbójna, pow. łomżyński, woj. podlaskie.
gontårzónka

ż - mieszkanka wioski Gontarze, gm. Zbójna, pow. łomżyński, woj. podlaskie.
gorąc

a. gorę̈c m - upał, skwar, zob. spår. W taky gorąc to lepśéj z dómu ńe wychodźéć.
gorsét

m, D. ~a - wcięty kaftanik bez rękawów, barwnie wyszywany, będący częścią stroju kurpiowskiego damskiego.
gośćëńec

m, D. ~ńca; lm M. ~ńce, D. ~ńców - szeroka droga wiejska, trakt. Gośćëńec łubźϊty jϊ łutorowany.
gómón

m - zamęt, bałagan. Móm gómón łod råna.
góra

ż, lm D.~ów - 1. góra. 2. strych. Wlås na górë po trepach.
Górscyzna

- miejscowość w gm. Kolno, woj. podlaskie.
górz

m - żal w duszy, smutek.
górzno

przysłów. - przykro.
górznować śë

czas. ~ujë, ~ujes, ~uje, ~ujëm, ~ujeta, ~ujó, ~uj, ~ujta - być niezadowolonym, mieć odmienne zdanie.
góźdź

m - gwóźdź.
grabać śë

czas. - podnosić się, wychodzić, np. z łóżka, choroby, tarapatów. Franek, grabåj śë, juz późno.
Grabńϊk

(Grabnik) - miejscowość w gm. Olszewo Borki, pow. ostrołęcki.
Grabowo

- miejscowość w gm. Olszewo Borki, pow. ostrołęcki.
Grabówek

- miejscowość w gm. Olszewo Borki, pow. ostrołęcki.
Grabskå Góra

ż - wzgórze morenowe w pobliżu miejscowości Lipniki, gm. Łyse, pow. ostrołęcki.
grabźϊsko

n - trzonek grabi.
gråc

m, C. ~oźu, lm D. ~ów - muzykant. Pudë na muzykë, tam gråce grajó.
grådus

m - 1. stopień ołtarza, klęcznik. Źϊdźåłëm jó, jek klę̈cała na gråduśe. 2. stopień temperatury.
gråduśńϊk

m - 1. termometr. 2. klęcznik, zob. grådus.
gråfka

ż - agrafka, zob. jedźónka.
gralåk

m - mieszkaniec wioski Grale, gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki, przezwisko: rejbåk, rejbåky,.
Grale

n - miejscowość w gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki, kol.: Łubńåk, Krochmålowa Góra, Nadleśe.
gralónka

ż - mieszkanka wioski Grale, gm. Kadzidlo, pow. ostrołęcki.
grańastå krowa

- krowa czarno-biała.
gråt

m, DB. ~a, Ms.~ åće; lm M. ~y - przedmiot małowartościowy, najczęściej stary mebel, samochód. Jégo samochód to stary gråt.
grądzåk

a. grądźåk - mieszkaniec wioski Grądzkie, gm. Łyse, pow. ostrołęcki, przezwisko: koty a. glëńe.
Grądzke

(Grądzkie) n - miejscowość w gm. Łyse, pow. ostrołęcki.
grądźél

a. grządźél m, D. grądźéla - część pługa żelaznego,
grdél

a. grzdél m - 1. silny mężczyzna, zawadiaka, pogardl. Jest kawåł grdéla z ńégo. 2. gruba szyja.
grduk

m - 1. łyk. Wypśół to na dwa grduky. 2. przezwisko mieszkańca wsi Tatary w pow. ostrołęckim. Grduków lepśéj ńe zacépśać, bo to chwacke chłopy.
grduknąć,

grdukńϊj, grdukńëm, grdukńϊjta czas. - wypić naraz. Grdukńëm sobźe kélycha.
grduńéć śë

a. grzduńéć śë czas. - dławić się, dusić się. Grduńϊ śë łod kaślu.
grdyka

ż - gardło, przełyk, zob. gårdźél. Złapåł go za grdykë.
gréfel

m, D. gréfla - grafit w ołówku. Załostrzyj gréfel.
grę̈za

ż, lm.D ~ów - obciążnik powodujący zatopienie sieci rybackiej czy żyłki wędki.
groblå

ż - grobla, nasyp, wał ziemny na terenie podmokłym, zalewowym, służący za przeprawę dla zwierząt domowych, pojazdów.
grochoźϊny

n - grochowiny, wyschnięte łodygi grochu.
grojse

m lok. - człowiek wynoszący się ponad innych. Łale z ńégo grojse.
gródź

a. gródka ż - ogrodzone pastwisko. Wygnåj krowy do gródźï.
grónt

m - dno rzeki lub jeziora. Zńérzåj grónt.
gróntować

czas. ~ujë, ~ujes, ~uje, ~uj, ~ujta, ~ujëm, ~ujeta, ~ujó, - sprawdzać głębokość w jeziorze, w rzece.
grópa

a. gråpa rzecz. - żeliwo. Må garnek z gråpy.
gruchnąć

czas. ~në, ~ńes, ~ńe, ~nónem, ~nóneś, ~nóń, ~ńëm, ~ńeta, ~nó, ~nëńϊm, ~ńϊśta, ~nëńϊ, ~ϊj, ~ϊjta - huknąć, strzelić, uderzyć.
gruchotka

a. gruchåwka ż - grzechotka, zabawka dziecięca.
gruźlå

ż - gała, kula śnieżna, zob. gulåłka.
grycka

ż, D.lm ~ów - biedronka, gżegżółka.
grycón

a. grycåk m - 1. placek (chleb) z mąki gryczanej. Dåwno ńe jåtëm tak smacnégo grycóna. 2. owad. 3. pogardliwa nazwa mieszkańca Nowogrodu: grycåk.
grzéch

m - 1. diabeł w ludzkiej postaci. Ty grzéchu ! Jϊdź do grzécha! 2. grzech.
grzécholstwo

n - coś brzydkiego lub złego.
grzę̈da

ż, CMs. ~dźe; lm D. ~dów - 1. żerdź, drążek, pręt, na którym odpoczywa ptactwo domowe. Dåj kurze grzę̈dë. 2. drąg pod sufitem do wieszania bielizny, innych ubrań. Poźeś kozuch na grzę̈dë, to ćϊ wyschńe.
Grzę̈dy

(Grzędy) n - uroczysko w gm. Turośl, pow. Kolno, woj. podlaskie.
grzmotńϊk

m - niskopienna roślina o niebieskich małych kwiatkach rosnąca na ubogiej, piaszczystej glebie.
gugel

a. kugel m - 1. rodzaj uczesania, spięcia włosów kobiety. 2. wnęka w piecu, lok.
gul, gul, gul …

- wołanie indyków.
gula

a. gulka, gulón ż, m - indyczka, indyk. Gulón go pogóńół.
gulać

czas. ~óm, ~ås, ~å, ~åł, ~åłëm, ~ łeś, ~åj, ~åjta, ~ómy, ~åta, ~ajó - bawić się, oddawać się rozpuście. Ńeźle gulåł!
gulåłka

a. gulåjka ż - niewielka kula, np. śnieżna, zob. gruźlå.
gulgot

a. gełgot m - osoba mówiąca szybko i niewyraźnie, pogardl. zob. gełgot.
gumåk

m, D. ~këm; lm M. ~ ky - 1. pot. but gumowy. Zabłocóne gumåky. 2. wóz konny na gumowych, pompowanych kołach.
guzowatcåk

m - mieszkaniec wioski Guzowatka gm Baranowo, pow. ostrołęcki.
guzowatcónka

ż - mieszkanka wioski Guzowatka, gm. Baranowo, pow. ostrołęcki.
Guzowatka

ż - miejscowość w gm. Baranowo, pow. ostrołęcki, kol.: Podgóra, Starå Źeś, Studźónky.
gwårka,

pogwårka rzecz. - luźna rozmowa kilku osób.
gwårzéć

czas. ~rzë, ~ rzys, ~rzó, ~gwårz, ~rzół, ~rzyly, ~éć - prowadzić pogawędkę, gawędzić. Poset pogwårzéć.
gybåłcåk

a. gybålåk m - mieszkaniec wioski Gibałka, gm. Lelis, pow. ostrołęcki, woj. mazowieckie, przezwisko: smolårz, smolårze.
gybåłcónka

a. gybålónka ż - mieszkanka wioski Gibałka, gm. Lelis, pow. ostrołęcki.
Gybåłka

(Gibałka) ż - miejscowość w gm. Lelis, pow. ostrołęcki, kol.: Babźå Góra, Dąbrowa, Zające Górky.
gycón

m - człowiek dużego wzrostu, szczupły, o nieproporcjonalnie długich nogach. pogardl.
gydky,

gydłotky rzecz. - łaskotki. Bojϊs śë gydłotków ?
gydłotać

czas. ~óm, ~ås, ~å, - łaskotać.
gyl

m - 1. nos pogardl. 2. wydzielina z nosa. Gyl mu z nosa źϊśϊ. 3. gil (ptak).
gyśeft

m - interes handlowy.
gzåry

m - graty, rupiecie, zbędne przedmioty. Wywål te gzåry.
gźdźéć śë

czas. gźdźϊ śë, gzdzó śë, gźdźϊj śë, gźdźϊjta śë - 1. reakcja bydła domowego na atak owadów zwanych gzami. Krowy zaderły łogóna, jϊ łućekajó, bo śë gzdzó. 2. nabrać dużej i niepohamowanej ochoty na coś. Pocekåj, ńe gźdźϊj śë tak !
gźdźéć,

przygźdźéć czas. gzdzë, gźdźϊs, gźdźϊ - palić, przypalać. Ty ćągle gźdźϊs jϊ gźdźϊs.
Habål

a. Habåj m – Żyd, pogardl.
habélować

czas. - handlować raczej nieuczciwie, chachmęcić.
håcél

m, D. ~a; lm D. ~lów - hacel, hak, zwykle stalowy, w formie dwuteownika, stożka lub ostrosłupa, wkręcany na każdym z dwu końców podkowy, zapobiegający ślizganiu się konia. Kóń zgubźół håcél.
halastra

a. hałastra ż, blm, D. ~y - hałaśliwa gromada dzieci, także domowego ptactwa. Łuspokój tó halastrë.
hamåj

m - duży wiatr, huragan.
hamajda

ż - pogardl. o kimś, kto nie wart szacunku innej osoby. Ty hamajdo !
harmóńjå jednorzę̈dowå

a. jednorżę̈dówka a. pojedynka - instrument mający jeden rząd klawiszy i dwa basy.
harmóńjå pédåłowå

a. pédåłówka ż, D. ~ńjϊ - instrument muzyczny wchodzący w skład kapeli kurpiowskiej. zob. pédåłówka.
harować

czas. ~rujë, ~rujes, ~ruje, ~ruj, ~rowåł - pot. ciężko pracować, tyrać. Harować jek kóń.
hébel

m - strug. Desky podłogy musó być dobrze wyhéblowane.
Herody

n - widowisko ludowe związane z Bożym Narodzeniem.
hołota

ż, CMs. ~łoće, blm - pogardl. ludzie zachowujący się niekulturalnie, ordynarnie, męty społeczne, motłoch. Łobdertå hołota.
hołój

m - 1. nieforemna, źle wykształcona głowa kapusty. Na polu same hołoje. 2. wyrośnięta, zaniedbana osoba.
hrëmpel

m, D. hrëmpla - kość ogonowa. Hrëmpel go zabolåł.
hukëm

- dużo, za dużo. Doståłëm ćï tégo hukëm.
hurmëm

- gromadnie, tłumnie i zdecydowanie. Pośly hurmëm na muzykë.
jå

zaimek - ja. Jå zëm zrobźół.
jådacka

ż - usta, pogardl. Gådå jϊ gåda jϊ jådacka mu śë ńe zamykå.
jådåk

m - ocena człowieka względem apetytu. Lychy jådåk z ćebźe.
jaka

a. letńåk - rodzaj marynarki. Załóz jakë.
jama

ż, Cms. jańe, lm D. jamów - jama, kryjówka zwierzęca w ziemi, nora. Lyśå jama.
jasny

przym. - kolor niebieski.
jaśek

m - jasiek, mała poduszka dekoracyjna na łóżko.
jaśńåk

m - podgrzybek koloru biało-siwego, w miejscu dotknięcia spodu kapelusza pojawia się plama jasnoniebieska. Jå ńe zbźéróm jaśńåków, jënse zbźérajó.
jåz

m - 1. ruchomy pleciony płot na wodzie używany przy łowieniu ryb. 2. jaz, zapora wodna na rzece spiętrzająca wodę.
jaźec

m, D. ~ca - borsuk. Dåwno juz ńe źϊdźåłëm jaźca w leśe.
je

a. jest - jest.
jebko

a. jabko n, lm D.~ów - jabłko. Lubźë jebka.
jebłónka

ż, lm D.~ów - jabłoń. W łóńskëm roku łumarzły ńϊ wsystke jebłónky.
jéch

- 1. ich. Podobå ńϊ śë jéch mowa. 2. zwrot w 3 os. lp w stosunku do osoby starszej, dziadka, babci, ojca, matki. Łusanowåł jéch. Jek jéch muśϊ boléć.
jécy

przym. - człowiek mający apetyt. Łale jesteś jécy !
jédło

n - jedzenie. Kartofle do jédła na źϊmë w parsku trzymåł.
jednoroźåk

m - mieszkaniec Jednorożca, pow. przasnyski.
Jednoroźec

(Jednorożec) m - miejscowość gminna w pow. przasnyskim, siedziba parafii pw. Św. Floriana, kol.: Grądy, Pośwę̈tne, Pśåsky, Zastodole.
jednoroźónka

ż - mieszkanka Jednorożca, pow. przasnyski.
Jedóm,

Jedómek m (rzadko używane) - Adam, Adamek
jedźónka

ż - agrafka, zapinka, zob. gråfka.
jéger

m, lp D.~gra, lm D.~rów - myśliwy, strzelec.
jeglanå kasa

ż - kasza z prosa. Dobrå jeglanå kasa ze skrzeckańï.
jeglyjå

ż, lm D.~ów - świerk. Lezy pod jeglyjó. Takå łurodlywå jek jeglyjå.
jeglyjóźåk

m - mieszkaniec wioski Jeglijowiec, gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki, przezwisko: jéz, jéze.
Jeglyjóźec

(Jeglijowiec) m - miejscowość w gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki, kol.: Morgy.
jeglyjóźónka

ż - mieszkanka wioski Jeglijowiec, gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki.
jegłóźåk

m - mieszkaniec wioski Jagłowiec, gm. Zbójna, pow. łomżyński.
Jegłóźec

(Jagłowiec) m – miejscowość w gm. Zbójna, pow. łomżyński, woj. podlaskie.
jegłóźónka

ż - mieszkanka wioski Jagłowiec, gm. Zbójna, pow. łomżyński.
jegńåk

m - jagnię. Łowca śë łokoćéła jï må dwa jegnåky.
jegoda

ż - 1. jagoda, czarna jagoda. 2. pieszczotl. dziewczynka, kobieta.
jegodńåk

a. jegodźϊńåk m - las z jagodami.
jek råz

- akurat w tym czasie. Jek råz zerwåł śë źetrz jϊ łulåł desc.
Jekub

m (rzadko używane) - Jakub.
jeky

a. jekyś - jaki, jakiś. Geńå wróćéła ze śkoły jekåś takå smutnå jϊ zmę̈cónå.
jéł

m, D. jéłu, Ms. o jéle, lm M. ~jéły - ił, drobnoziarnista, różnie barwiona skała osadowa. Źëń jélastå.
jełoźec

m - jałowiec. Pod jełowcëm spśϊ zając.
jełózka

a. jełówka a. jełoźϊca ż - młoda, dorastająca krowa. Chyba ta jełózka bę̈dźe ńedługo bźegać.
jenåcéj

- w inny sposób, inaczej.
jënsy

a. jënny a. jënåksy a. jënśéjsy przym. - inny. Wolë jënsó (jënségo).
jëntóńåcka

- mieszkanka wioski Antonia, gm Łyse, pow. ostrołęcki.
jëntóńåk

a. jëntóńϊjåk - mieszkaniec wioski Antonia, gm Łyse, pow. ostrołęcki, przezwisko: buråk, buråky.
Jëntóńjå

(Antonia) ż - miejscowość w gm. Łyse, pow ostrołęcki, kol.: Ćeślysko, Gać, Łåsk, Łogrody, Podgórze, Śćę̈gy, Smolycha, Starå Źeś, Za Borëm.
jérdoléć

czas. ~ë, ~ys, ~y, ~ëm, ~éta, ~ó, jérdól, jerdólta - kroić, ciąć coś tępym narzędziem.
jermark

m - jarmark, comiesięczny targ.
jerzę̈batå

przym. - jarzębata kura – kura o pstrym upierzeniu. Jestrząb porwåł tó jerzę̈bató.
jérzmåky

m - pogardliwa nazwa Kurpiów w parafii Zaręby, gm. Chorzele, którzy dobrowolnie przyjęli niekorzystne dla siebie warunki życia (pańszczyzna, daniny), za obietnicę zbudowania kościoła w Zarębach. Nazwa funkcjonowała w sąsiedniej parafii Czarnia k. Myszyńca.
jérzmo

n - jarzmo, drewniany sprzęt ubity z drągów służący do wodzenia wołów, krów.
jeskóła

a. jeskoła ż - sok z brzozy. Lubźë jeskółë !
jeskółcåk

m - młoda jaskółka.
jeskółka

ż - 1. jaskółka. 2. półeczka przy kuchni na zapałki i kaganek.
jeskråc

m - człowiek zezowaty, pogardl. Ty jeskråcu !
jeskrawy

przym. - 1. jaskrawy, mający barwę intensywną, o dużym nasyceniu; rażący oczy kolorem lub blaskiem, mocno świecący. 2. chory na jaskrę lub mający zeza.
jestrząb kurzy

- jastrząb.
jestrząb ptåśϊ

- myszołów.
jestrząbcåk

a. jestrzę̈bźåk m - mieszkaniec wioski Jastrząbka gm Baranowo, pow. ostrołęcki.
jestrząbcónka

a. jestrzę̈bżónka - mieszkanka wioski Jastrząbka, gm. Baranowo, pow. ostrołęcki.
Jestrząbka

(Jastrząbka) ż - miejscowość w gm. Baranowo, pow. ostrołęcki, kol.: Kadźϊdełko, Łę̈gy, Łodgroble, Stacjå, Zåbrodźe, Zagórze, Zalåsce, Zasańϊca.
Jeśónka

ż - kolonia wioski Siarcza Łąka, gm Kadzidło, pow. ostrołęcki.
jeśónka

ż - okrycie męskie, płaszcz.
Jewa

ż (rzadko używane) - Ewa.
jewór

m, D.~a - jawor, gatunek klonu.
Jezgårka

(Jazgarka) ż - miejscowość w gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki, kol.: Bóbrówka, Chu-chół, Kalno, Stocek, Zastrózce.
jezgårz

m - 1. ryba denna. 2. przezwisko.
jezgårzåk

m - mieszkaniec wioski Jazgarka, gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki, przezwisko: pśϊskórz, pśϊskorze.
jezgårzónka

ż - mieszkanka wioski Jazgarka, gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki.
ję̈céć

czas. ~cë, ~cys, ~ cåł, ~cely - jęczeć, wydawać żałosne dźwięki pod wpływem bólu, cierpienia. Ńe ję̈c tak !
Ję̈drzéj

m - Andrzej.
ję̈dza

ż, DCMs. ~dzy, lm D. ~dzów - jędza, kłótliwa, dokuczliwa kobieta, złośnica. Starå ję̈dza.
jo

- tak.
jo, jo, jo

- zwrot: ho, ho, ho, co ty powiesz!?
jota w jotë

- taki sam. Jota w jotë do ńéj podobnå.
Jón

m - 1. Jan. 2. pogardliwa nazwa Kurpiów z parafii Czarnia, Myszyniec ("mysëńecke Jóny"), używana przez obrażonych Kurpiów z parafii Zaręby za nazywanie ich jerzmóźec.
jucha

ż, CMs. juse, blm - 1. krew zwierzęca. 2. Rodzaj przekleństwa. Pśå jucha !
jupka

ż - krótka kurtka robocza, ocieplana watą. Zdejńϊj tó jupkë, bo wyglądås jek pajac.
jurcåk

m - mieszkaniec wioski Jurki, gm. Zbójna, pow. łomżyński, woj. podlaskie.
jurcónka

a. jurcåcka ż - mieszkanka wioski Jurki, gm. Zbójna, pow. łomżyński, woj. podlaskie.
Jurky

(Jurki) n - miejscowość w gm. Zbójna, pow. łomżyński, woj. podlaskie.
juséć,

jusy czas. - krwawić, krwawi (dot. zwierząt). Rana jusy.
jϊdźta

- idźcie. "Módre łocka jϊdźta spać..." (fragm. piosenki).
jϊzba,

jϊzba małå, jϊzba duzå - pokój, najmniejszy pokój, największy pokój w kurpiowskim domu.
kachel

m - kafel.
kåcór

m - 1. roślina wodna o białych dużych kwiatach, grzybień biały. 2. kaczor - ptak domowy. 3. nazwa tańca kurpiowskiego.
kaćïs ńï

- cóż mi, na cóż mi to potrzebne? Ła kaćïs ńï po takéj mamzely... (fragm. pieśni ludowej).
kaćuba

ż - gospoda, knajpa. Łón w kaćubźe to jϊ całe zyće by prześedźåł.
kadłub

m - 1. kadłub, krąg studzienny, cembrowina. 2. naczynie drewniane, duży kadłubek, do przechowywania mąki i innych przetworów zbożowych. 3. osoba bardzo gruba, otyła, ociężała umysłowo, pogardl. 4. tułów krowy.
kadźϊdlåk

m - mieszkaniec wioski Kadzidło, pow. ostrołęcki, woj. mazowieckie, przezwisko: dzwóńårz, dzwóńårze.
kadźϊdlónka

ż - mieszkanka wioski Kadzidło, pow. ostrołęcki, woj. mazowieckie.
Kadźϊdło

(Kadzidło) n - miejscowość gminna w pow. ostrołęckim, siedziba parafii pw. Św. Ducha, kol.: Podgatka, Podtatarze, Śwed, Wąglewo, Zytocha.
kajét

m, D.~a - zeszyt. Juześ zapśϊsåł tën kajét - ńedåwno ćϊ kupśϊłam !
kalapéta

m tën kalapéta, ż ta kalapéta - człowiek kulawy, pogardl. zob. koślåc.
kalmus

m - tatarak. Kalmus to ładne źele.
Kalno

n - uroczysko między wioskami Wach i Jazgarka nad rz. Rozoga, pow. ostrołęcki.
Kalysko

(Kalisko) n - miejscowość w gm. Baranowo, pow. ostrołęcki.
kalyśćåk

a. kalyscåk m - mieszkaniec wioski Kalisko, gm. Baranowo, pow. ostrołęcki, przezwisko: włochuńårz, włochuńårze.
kalyśćónka

a. kalyscónka ż - mieszkanka wioski Kalisko, gm. Baranowo, pow. ostrołęcki.
kałdun

m - duży brzuch, pogardl. Łale mås kałdun !, zob. bebón.
kałdunky

m, blp, D. ~ów - kluski z gotowanych ziemniaków, mąki ziemniaczanej, jajek, w kształcie kulki z dołkiem na środku.
kałę̈céć

czas. ~ë,~ys, ~y,~ ëm, ~yta, ~ó - pracować mozolnie, ponad siły. Kałę̈cys jϊ kałę̈cys - śkoda ńϊ ćë.
kałę̈tek

m - człowiek gruby, niski, pogardl.
kamasy

m - kamasze, obuwie skórzane, buty.
kamela

ż - tkanina, z której szyto i układano spódnice dla kobiet.
kana

ż, lm D.~ów, C.~óm - duża bańka metalowa, zamykana. Łudojéłam pełnó kanë mléka.
kanåł

m, D. kanåła - wykopany staw dla ryb lub dla gęsi, kaczek.
kanåłek

m - niewielki kanał na pastwisku zapewniający wodę dla krów.
kanka

ż - bańka z paskiem szkła i kranem służąca do odciągania mleka i śmietany.
kantår

m, lp D. kantåra - 1. uzda na głowie konia. Potrzymåj kóńa za kantår. 2. waga zawieszana z suwakiem, wykonana z metalu.
kańe

czas. - kapie (deszcz).
kańëń

m, lm D.~ów - 1. kamień. Na mojëm polu ńϊma kańëńów. 2. Dawna miara wosku, równa ok. 13 kg.
kańuscek

m - 1. mały kamień, kamyczek. 2. pestka owoców pestkowych (wiśnia, śliwka, czereśnia).
kapa

ż, C.~śe, lm D.~ów - 1. ozdobna narzuta na łóżko. Ńe kłådź ńïcego na kapë. 2. okap nad kuchnią. Zapåłky lezó na kapśe.
kapćuch

m - torebka do tytoniu (z pęcherza świni).
kapka

ż, CMs. ~pce, lm D. ~ków - 1. kropla, zwłaszcza spływająca z czegoś. Kapka z nosa. 2. mała ilość, niewiele czegoś, odrobinka. Posuń śë kapkë.
kapnąć śë

czas. ~në śë, ~pńes śë, ~pńϊj śë, ~ pnón śë, ~ nëna śë, ~ëńϊ śë - zorientować się w czymś, domyślić się.
kapśϊzón

m - spłonka w naboju.
karåscåk

m - mieszkaniec wioski Karaska, gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki.
karåscónka

ż - mieszkanka wioski Karaska, gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki.
Karåska

(Karaska) ż - miejscowość w gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki.
Karåska

ż - 1. uroczysko, bagno, obszar łąk w gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki po zmeliorowaniu w 1965 roku. 2. ryba słodkowodna.
karåskać,

wykaråskać śë czas. - wyciągać, wychodzić powoli wyłazić z czegoś. Ledwo śë wykaråskåł z bźedy.
kårcować

czas. ~cujë, ~cujes, ~cuje, ~cuj, ~cowåł, ~cowalym, ~cowalyśta, ~cowaly - usuwać drzewa i krzewy wraz z korzeniami lub pniaki po ściętych drzewach w celu oczyszczenia gruntu. Kårcowaly las.
kårńϊk

m - wieprz na zabicie. Tégo kårńϊka zabźϊjëm na Gody.
kartofel

m - ziemniak.
karwås

m - 1. ścinek materiału na ubranie. 2. poszarpane ubranie.
kary

przym. - kary, koń czarny.
kås

- aż, o mało co. Bółëm zły, kås mńe djåbly braly.
kastrula

m, lm. D. ~ów - garnek z przyspawaną fajerką.
kaśtan

m - 1. kasztanowiec (drzewo). 2. owoc kasztanowca. 3. maść konia.
kazdën

- każdy. Kazdën daje po stóźe.
kądźél

ż, lp D. kądźely, kądźåłka ż - wiązka lnu przygotowana do przędzenia.
kąkól

m - chwast rosnący w zbożu, płatki kwiatowe koloru różowo - fioletowo - białego, podobne do kwiatków dzikiego maku.
keca,

kecka ż, D. lm ~ów - spódnica.
kéka

ż, lm D ~ów - mięso dziec.
kele

- przyimek łączący się z dopełniaczem oznaczający bliskość czegoś, powiązanie z czymś, obok, koło. Kele dómu jest såd.
kełek

m - 1. haczyk na ryby. 2. wyrastająca z nasiona roślina.
kéłsać

czas. ~óm, ~ås, ~å, ~ómy, ~åta, ~ajó, ~åj, ~åjta - mieszać. Do śecky wsyp łosypky jϊ pokéłsåj.
kełtuje śë

czas. - 1. pali się dużym ogniem, por. łozduje śë, buzuje. 2. gwałtownie gotuje się. Łale śë kełtuje!
kełznać

czas. ~óm, ~ås, ~å, ~ómy, ~åta, ~åj, ~åjta - zakładać koniowi wędzidło. Wykełznåj kóńa!
kełzno

n - wędzidło.
këńï

- którędy (zaimek używany w zdaniach pytających). Këńï łón poset?
kepkować

czas. ~ujë ~ujes, ~uje, ~ujëm, ~ueta, ~ujó, ~uj, ~ujta - żartować. Ńe kepkuj!
keråt

m, D. ~a, Ms. ~ åće; lm M. ~y - urządzenie do napędu, np. młockarni, sieczkarni, poruszane przez zwierzęta w zaprzęgu. Jégo kóń ńe łujńe chodźéć w keråće.
kerc

a. kerec m, lm D.~ów - ozdoba ze słomy i bibułki kolorowej, grochu itp., zawieszana u sufitu.
keresować,

pokeresować czas. - mocno skaleczyć, porwać, pokroić. Pokeresowåł śë przy golëńu. Krowy pokeresowały śë.
kernozek

m - osoba zajmująca się kastrowaniem kiernozów - samców świń.
kernóz

m - kiernoz, samiec świni.
kerz

m, D. krza, C. krzoźu, N. krzëm, Ms. krzu, lm M. krze D. krzów - krzew.
Kerzek

(Kierzek) m - miejscowość w gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki.
kerzkoźåk

m - mieszkaniec wioski Kierzek, gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki, przezwisko: cygån, cygåny.
kerzkoźónka

ż - mieszkanka wioski Kierzek, gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki.
keśëń

ż - kieszeń.
keta

ż - 1. ogniwo łańcucha. 2. gruby łańcuch, lok.
kę̈s

- 1. omal że, mało co, aż. Takëm zły, kę̈s më djåbly ńe weznó. 2. mały kawałek chleba.
klamoty

m, blp - różne przedmioty małej wartości, także i zbędne, porozrzucane.
kląkory

m, lok. - 1. buty brzydkie, wykoślawione, też kląpy. 2. osoba brzydko chodząca - kląkór.
kląp

m, lm MB. kląpy - but drewniany lub z drewnianą podeszwą. Załóz kląpy jï jïdź do łobrządku. zob. kory. 2. osoba niezgrabna, niezdarna.
klecëńe pscołów

czas. - podbieranie miodu.
klejma

ż - wyrażenie bartne. Klejmë nańeść - zrobić znak na drzewie, w którym będzie drążona barć.
klekla

ż - osoba niespełna rozumu.
klëmpa

ż, C.~śe, lm D.~ów - 1. stara krowa. 2. ktoś niezdarny, niezgrabny, pogardl. Nawróć śë, starå klëmpo! 3. samica jelenia, łosia.
klënkorzåk

m - mieszkaniec wioski Klenkor, gm. Łyse, pow. ostrołęcki, woj. mazowieckie, przezwisko: klékot, klékoty.
klënkorzónka

ż - mieszkanka wioski Klenkor, gm. Łyse, pow. ostrołęcki.
Klënkór

(Klenkor - Wyżega) m - miejscowość w gm. Łyse, pow. ostrołęcki, kol.: Starå Źeś, Zapole.
klepa

ż - ktoś, kto dużo mówi, nie zawsze z sensem, często zmyśla, kłamie, plotkarz.
klepåc,

klepåce m - element krosien.
klepadło

n - 1. krótki mieczyk drewniany do klepania (czyszczenia z paździeży) lnu. 2. pogardliwie o kimś, kto powtarza czyjeś powiedzenia nie rozumiejąc ich, przenosi plotki.
klepśϊsko

n - zwykle ubita, środkowa część stodoły między zasiekami.
kléta

ż a. m, ta kléta, tën kléta - ktoś, kto dużo mówi i często bez sensu. Z ńégo to taky kléta, zob. klepa, klepåc.
klę̈cky

a. klę̈cącka n, blp - klęczki, pozycja na kolanach.
klę̈k

m, D. klę̈ka - człowiek ociężały umysłowo i fizycznie, przewracający się nawet przez niewielką przeszkodę, pogardl.
klucka

ż - element żurawia studziennego, drążek z hakiem na końcu do zawieszenia wiadra i czerpania wody ze studni.
kluć śë

czas. kluje śë, kluł śë - o pisklętach: lęgnąć się, wydobywać się z jaja.
klupa

ż - przyrząd z dwoma ruchomymi głowicami z nabitymi numerami służący do cechowania drewna.
klymkoźåk

m - mieszkaniec wioski Klimki, gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki.
klymkoźónka

ż - mieszkanka wioski Klimki, gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki.
Klymky

(Klimki) n - miejscowość w gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki, kol.: Ćëmny Las, Garganowå Górka, Kolkowy Las.
kłoda

ż, lm D.~ów - 1. duża beczka drewniana do przechowywania kiszonej kapusty, zboża. 2. grube, leżące bez gałęzi drzewo.
kłopot

m - drewniana obudowa ręcznych żaren.
kłopotać śë

czas. ~cë śë, ~ces śë, ~oce śë, ~ocëm śë, ~oceta śë, ~ocó śë, ~oc śë, ~octa śë – martwić się, głowić się, mieć kłopot. Ńe kłopoc śë !
kłócónka

ż - niedokładnie wymłócona słoma.
kłódka

ż - 1. mała kłoda, zob. kłoda. 2. larwa chruścika, żywa przynęta na ryby. 3. kłódka (zamek).
kłóń,

kłóńå ż - stożkowata sieć do łowienia ryb. Kłóńó to głupśéch góńó (porzekadło).
kłóńϊca

ż - część stołka (element wozu) wraz z luśnią, podtrzymywała drabinę lub spojanki wozu konnego.
kłóznować

czas. - kłócić się, sprzeczać.
knébel

m - 1. drewniany kołek do napinania wiązań. 2. szmata do zatykania (knéblowańå) ust.
knéchać

czas. - popłakiwać, wyrażać niezadowolenie.
knór

m - knur, niekastrowany samiec świni.
knóźe

n, lm D.~źϊ - dolna część snopa, knowie. Łoprzyj snop knóźańϊ ło źëń.
knykeć

m - 1. kostki palców rąk. Stłukëm sobźe knykeć. 2. ktoś niskiego wzrostu.
kobélåk

m - wysokie zielsko o dużych liściach.
kobéłka

ż - 1. wnyk na ptaki, rodzaj pętli. 2. zdrobniale - kobyła.
kobźéta

ż - 1. żona. 2. każda inna kobieta. Bółëm w kośćele z kobźétó.
kocón

m - korzeń zboża pozostały po ścięciu części nadziemnej.
koćéć śë

czas. ~ ćϊ śë, ~ćéła śë - o samicach niektórych zwierząt (np. o kotce, zajęczycy, kozie, owcy, nutrii) - wydawać potomstwo, rodzić. Zające kocó śë na źosnë.
koćuba

ż - laska. Bę̈dë śë podpśéråł koćubó.
kojec

m, D ~jca, lm M. ~jce - 1. rodzaj klatki, w których hoduje się lub przewozi drób i inne zwierzęta domowe. 2. stałe lub przenośne ogrodzenie w budynku lub na wolnym powietrzu, mała zagroda dla zwierząt domowych. Kojce dlå śwyńów. 3. rodzaj niewielkiego ogrodzenia ułatwiającego małemu dziecku chodzenie i zarazem ograniczające zasięg jego poruszania się.
kokåcka

ż - kura, która charakterystycznym głosem, tzw. kokaniem i zachowaniem sygnalizuje gotowość do wysiadywania jaj (piskląt).
kokos

a. kokosa ż, lm D.~ów - kura. Wygnåj kokosy z śëńϊ !
kokośónky

ż - 1. kurzajki, krosty na rękach z czarnym rdzeniem, które wypalano lub usuwano przy użyciu jaskółczego ziela. 2. kurze odchody.
kolébåc

m - biegun kołyski, zob. kośór.
kolébka

ż - 1. kołyska. 2. rodzaj pułapki na niedźwiedzia zakradającego się do miodu w barci.
koléć

czas.kole, koló, pokolół śë - kłuć, kłuje, pokłuł się. Rwåłëm malyny jϊ śë pokolółëm.
kolky

ż, lm D.~ów - 1. igliwie drzew iglastych. 2. dolegliwość odczuwana jako kłucie wewnętrzne.
Kolno

- miasto powiatowe w woj podlaskim.
koluch

m - 1. ciernik (mała ryba). 2. mężczyzna nieogolony, nieuczesany, pogardl. 3. kłujący krzew.
kołåc

m - kołacz, wypiek z mąki. Ńϊma co jeść, to moze kołåców wóm naprę̈dce łupśekë.
kołåcek

m - 1. makuchy, wytłoki nasion oleistych w kształcie okrągłego placka. Ćelåky lubźó kołåcek. 2. trochę ciasta chlebowego zostawionego do następnego pieczenia jako tzw. rozczyn.
kołåtać

czas. kołåcë lub kołåtóm, kołåtåłëm, kołåtalym, kołåtåjta, kołåc lub kołåtåj - uporczywie nalegać, bardzo prosić.
koło

n. - 1. przyrząd do snucia przędzy (osnowy). 2. koło.
kołtun

m - 1. włosy zbite, skręcone w wielki pukiel będące następstwem niedostatecznej higieny lub stanu chorobowego. 2. ktoś rozczochrany, nieuczesany, pogardl.
kontułår

m - lada w sklepie, aptece.
kopacåk

m - mieszkaniec wioski Kopaczyska, gm. Baranowo, pow. ostrołęcki.
kopacónka

ż - mieszkanka wioski Kopaczyska, gm. Baranowo, pow. ostrołęcki.
Kopacyska

(Kopaczyska) n - miejscowość w gm. Baranowo, pow. ostrołęcki, kol.: Nådleśe.
kopańe

n - okres, w którym wykopuje się ziemniaki, wykopki. Po kopańu terlym lën.
Kopańsky Most

m - miejsce bitwy Kurpiów ze Szwedami w roku 1708. Kurpie pod dowództwem legendarnego Stacha Konwy stoczyli bitwę z grabiącymi wsie Szwedami.
kopcować

czas. ~cujë, ~cujes, ~cuj, ~cowåł - chronić rośliny przed zimnem okrywając je ziemią, liśćmi lub słomą, przechowywać przez zimę jarzyny i kartofle w specjalnie przygotowanych kopcach.
kopél

m - 1. tuman kurzu, śniegu. Łućekåł łaz śë kopél robźół. 2. noga, pogardl. Weź te kopéle, bo ńe mogë przejść.
kopéråc

m - kij do mieszania kartofli pieczonych w ognisku.
koplyny

(koźlyny) ż - drewniane elementy (obciążniki) na szczycie słomianego dachu. Ńe dóm ćϊ ńϊc, chocbyś na koplynë wlås.
kopńåk

m, rzecz. od: kopnąć - uderzyć nogą.
kopóńka

ż - drewniane, podłużne naczynie dłubane do zagniatania ciasta a także do kąpania niemowląt. Nasyp mąky do kopóńky.
koprowå blacha

przym. - miedziana blacha.
korcåk

m - 1. chochla z mosiądzu. 2. miara ok 1 l.
kordźéć

czas. - kusić, nie dawać spokoju, nęcić. Kordźï go.
koropél

m - 1. powyginane, czasem przyschnięte drzewo. W tëm chójńåku rosnó same koropéle. 2. niekształtne, brzydkie pismo.
korsać

czas. przykorsać, wykorsać - iść powoli, z trudem. Ledwo śë przykorsałam. 2. pracować opieszale, byle jak.
kory

m - obuwie na drewnianym spodzie, zakładane przy pracach w obejściu domu, w oborze. Ńe włåź w téch korach do jïzby. zob. kląp.
Koryta

- miejscowość w gm. Myszyniec, pow. ostrołęcki.
koryto

n, Ms. ~yće, lm D. ~ ytów - podłużne naczynie, zwykle drewniane, służące do pojenia i karmienia zwierząt domowych. Koryto dlå śwyńów, fraz. posp. Pchå śë jek śwyńå do koryta.
kosåłka

ż, lm D,~ów - pleciony niewielki koszyk. Pozbźéråj jåjka do kosåłky.
kosky

m, blp - ule plecione, służące do tymczasowego przechowywania roju pszczelego, tzw. ule niemieckie".
kostrópaty

przym. - nierówny, niegładki. Må takó kostropató gę̈bë.
kośćelny

przym. od: kościół, dzwón kośćelny, źeś kośćelnå, w użyciu rzecz. - posługujący w kościele, zakrystian. Kośćelny gaśϊ śwatło.
koślåc

m - osoba kulawa, pogardl. zob. kalapéta.
kośńϊk

m - osoba kosząca zboże lub trawę kosą. Juz połudńe, kośńϊky przydó na łobźåd.
kośór

m - 1. proste narzędzie do przegarniania węgli, przesuwania blach z chlebem w piekarniku węglowym. 2. niezgrabna noga, pogardl. Weź te kośory, bo ńe mogë przejść! 3. biegun kołyski.
kośϊk,

kos, kośϊcek m – koszyk, koszyczek. Przyńeś kośϊk kartoflów.
kośϊk skłådany

m - koszyk w kształcie graniastosłupa ściętego upleciony z korzenia sosny z oplecionymi drucianymi uchwytami, służył kobietom do noszenia zakupów, a także niektórych produktów spożywczych na sprzedaż, np. jajek, masła, sera.
kośϊsko

n - trzonek kosy.
kot

m - 1. wiecheć słomy oblepiony gliną, stanowiący materiał do budowy komina. 2. kot.
kotlyna

ż - kuchnia z paleniskiem.
kotnå

przym. - o owcy, która ma mieć małe. Kotnå łowca.
kowål

m - 1. kowal, rzemieślnik. Kowål podkuje ńϊ kóńa. 2. rodzaj dużej mrówki leśnej. 3. dawny taniec kurpiowski.
koza

ż - 1. rodzaj hamaka do kołysania dzieci. 2. zwierzę gospodarskie, na Kurpiach rzadko występujące. 3. rodzaj kary pozostawienia ucznia w szkole po zajęciach lekcyjnych np. za nieodrobioną pracę domową, złe zachowanie w szkole. Przez godźϊnë śedźåł w koźe. 4. młoda, rezolutna dziewczyna. 5. rodzaj ryby rzadko dzisiaj występującej.
kozły

- 1. członkowie kościoła mariawickiego - mariawici, pogardl. 2. kozły.
koźołek

m - 1. grzyb jadalny (kozak). 2. drewniany stojak na którym piłą przecinano drewno na opał. 3. rodzaj ćwiczenia, przewrotki. 4. mały kozioł. 5. zestawionych kilka snopków świeżo ściętego zboża (tzw. "dziesiątki"). 6. zabawa dziecięca w plenerze. 7. samiec kozy.
Koźół

(Kozioł) m - miejscowość w gm. Kolno, pow. Kolno, woj. podlaskie, siedziba parafii pw. Najświętszego Serca Jezusowego.
koźϊrózek

m - zabawa dziecięca.
koźϊca

ż - prosta gałąź z jałowca służąca za biczysko bata.
koźϊcowe pśϊwo

- piwo z dojrzałych jagód jałowca,
kójko

n - rodzaj prowizorycznego łóżka.
kókarda

ż - kokarda.
kół

m - gruby pal.
kółåk

m - 1. pięść. Wsadźół mu kylka kółåków. 2. bogaty chłop pogardzany w tzw. ustroju socjalistycznym.
kółko

n, lm D.~ów - 1. kołowrotek do przędzenia lnu, wełny. 2. kółko, małe koło.
kómle

m blp - resztki roślin pozostałe po objedzeniu, pożarciu przez zwierzęta lub owady. Pozerły kapustë, tylo same kómle łostały.
kómosa

ż - lebioda, chwast, w okresie klęski nieurodzaju, także na przednówku, była pożywieniem Kurpiów, przyrządzana jak szczaw.
kómór

m - komar, zob. myga.
kómpańjå

a. kómpańϊjå ż - 1. towarzystwo drugiej osoby w podróży. Set ze mnó Franek jϊ ńåłëm kómpańjë łaz do Baranowa. 2. grupa ludzi zjednoczona wspólnym celem, np. pielgrzymką do Częstochowy.
kómpón

m, lp D. kómpóna, kómpónka ż, lp D. kómpónky - towarzysz, przyjaciel, kumpel.
kóńcyna

a. łokóńcyna, lok. z - koniczyna.
kóńskå łuzda

ż - roślina płożąca, widłak.
kóńϊk

m - 1. taniec kurpiowski w metrum dwudzielnym, w tempie umiarkowanym. 2. mały koń.
kórknąć

a. kérknąć czas. kórknë, kórkńes, kórkńe, kórknónëm, kórknóneś, kórknón, kórkńëm, kórkńeta, kórknó, kórknëńϊm, kórknëńϊśta, kórknëńϊ, kórkńϊj, kórkńϊjta - umrzeć, pogardl. Téj nocy kórknón.
kråcåj

m - człowiek niezdarny, łazęga, pogardl.
kråćåk

m - damski ubiór utkany z bawełny i wełny w czerwono – zielone kraty.
kramne

przym. - kupione w kramie, na straganie.
kråpy

a. gråpy ż, blp D.~ów - rodzaj dużej, mocnej motyki (wideł), używanej np. do wyciągania, równania, obornika. Ćągnón go kråpańϊ.
krasać,

wykrasać czas. - kastrować, wykastrować.
krasåk

m - niewielki bardzo ostry nóż, służący nie tylko do kastrowania zwierząt.
Kråsnośelc

a. Kråsnośelec (Krasnosielc, dawniej - Sielc) - miejscowość gminna, pow. Maków Maz., woj. mazowieckie.
kråś

ż - krew zwierzęca.
kråśéć

czas. ~śë, ~śϊs, ~śϊ, ~śëm ~śϊta, ~śó, kråś, kråśta - 1. barwić jajka na Wielkanoc.. 2. polać ugotowane ziemniaki lub kaszę tłuszczem i skwarkami ze słoniny. 3. dodawać sok lub miód do wódki lub spirytusu.
krawa

ż, C.~ źe - krawędź. Ńe śédź na kraźe, bo zlećïs!
krawcka,

kraźec ż - krawcowa, krawiec. Łucy śë za krawckë.
krązek

m - 1. plaster wędliny. Dåj ńϊ krązek kełbasy. 2. przedmiot w kształcie małego koła.
krékorać

czas, krékorze - wydawać głos inny niż gdakanie. Kokos krékorze, chyba zńeśe jåjko.
krëncyna

ż - karbowany papier koloru zielonego.
Krochmålowå Góra

ż - nazwa wzgórza we wsi Grale, gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki.
krosna

ż, blp D.~ów - domowy warsztat tkacki, zob. elementy krosien: naplétace, płocha, ponozy, rétky, cółnek.
krosta

ż - wyprysk na skórze.
kroźe mordy

ż - grzyby uważane przez niektórych za jadalne, kołczak dachówkowaty, sarna.
kroźóna

ż - odchody krowie. Łuwåzåj, zebyś ńe wlås w kroźónë.
kroźuje

czas. - pełza, chodzi na czworakach, dziecko uczy się chodzić.
Króbźå

(Krobia) m - miejscowość w gm. Kadzidło, pow ostrołęcki, woj. mazowieckie.
króbźåk

m - mieszkaniec wioski Krobia, gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki, przezwisko: kół, koły a. młot, młoty.
króbźónka

ż - mieszkanka wioski Krobia, gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki.
króćåk

m - krótka, ciepła kurtka z sukna na zimę.
kródować

czas. - usuwać krzewy, drzewa z korzeniami, karczować.
król

m - 1. zwierzątko domowe, królik. 2. król - władca.
królåk

m - młody królik.
królyca

ż - samica królika.
krózowate

a. krę̈zowate przym. - kręcone, np. włosy. Må krózowate włosy.
kruk

n - 1. barwione jajko w okresie wielkanocnym, pisanka. Doståłëm na Źelgånoc kruky łod krzesnéj. 2. ptak, kruk
Krukowo

m - miejscowość w gm. Chorzele, pow. przasnyski.
krukoźåk

m - mieszkaniec wioski Krukowo, gm. Chorzele, pow. przasnyski.
krukoźónka

ż - mieszkanka wioski Krukowo, gm. Chorzele, pow. przasnyski.
Kruky

(Kruki) - miejscowość w gm. Olszewo - Borki, pow. ostrołęcki.
krupy

n - 1. gruba kasza. 2. grad lub rodzaj śniegu w kształcie małych kuleczek.
Kruså

(Krusza) ż - miejscowość w gm. Turośl, pow. Kolno, woj. podlaskie, kol.: Borek, Kacmårka, Polka, Starå Źeś, Ståw, Złå Ruda.
kruska

ż, lm D.~ów - grusza, gruszka /zarówno drzewo owocowe jak i owoc tego drzewa/. Najåtëm śë krusków.
Krusko

n - dawna nazwa jez. Serafin w gm. Łyse, pow. ostrołęcki.
kruśëń

m a. kruscåk - mieszkaniec wioski Krusza, gm. Turośl, pow. Kolno.
kruśónka

ż a. kruscónka - mieszkanka wioski Krusza, gm. Turośl, pow. Kolno
kruzyk

m - kubek z uchwytem. Wypśółëm kruzyk mléka. zob. bachérek.
krwåwńϊk

m - krwawnik, zioło lecznicze używane do tamowania krwi.
kryg

m - specjalne wędzidło dla poskromienia narowistych koni.
krygować

czas. ~ujë śë, ~ujes śë, ~uje śë, ~ujëm śë, ~ujeta śë, ~ujó së, ~uj śë, ~ujta śë - 1. krępować się, wstydzić się. Ńe kryguj śë! 2. zakładać wędzidło koniowi.
kryjåk

m - człowiek nieśmiały, unikający kontaktów z innymi, samotnik. 2. pisklę wylęgłe z jaja złożonego w ukryciu, bez wiedzy i opieki gospodyni - "po kryjómu".
krypa

ż - 1. zbiornik na wodę dla zwierząt, umieszczony obok studni. Naléj wody do krypy. 2. zbiornik w chlewie na owies, siano dla koni, lok. w gm. Turośl.
kryśåcåk

m - mieszkaniec wioski Krysiaki, gm. Myszyniec, pow. ostrołęcki, przezwisko: pśϊskórz, pśϊskorze.
kryśåcónka

ż - mieszkanka wioski Krysiaki, gm. Myszyniec, pow. ostrołęcki.
Kryśåky

(Krysiaki) n - miejscowość w gm. Myszyniec, pow. ostrołęcki, siedziba parafii pw. MB Królowej Korony Polskiej.
krze

m - krzaki, krzewy.
krzepśϊca

ż - wsparcie krokwi dachowej.
krzesnå

ż - matka chrzestna.
krzesny

m - ojciec chrzestny. Na Źelgånoc doståłëm łod krzesnégo wykup.
krześńåcka

ż - dziewczynka trzymana do chrztu przez rodziców chrzestnych.
krześńåk

m - chłopiec trzymany do chrztu przez rodziców chrzestnych.
krzywo móźéć

- zwracać się do osób starszych z szacunkiem - używając zwrotu typu: weźće, måće, dåjće, a nie: weź, mås, dåj. Dżådku, weźće... Mamo, dåjće...
krzywolec

m - drzewo bardzo pokrzywione, powyginane, mało użyteczne, zob. koropél.
krzyzyk

a. krzyźϊk m - 1. medalik w kształcie krzyża zawieszany na szyi. 2. mały krzyż przydrożny lub na mogile.
ksébkoźåk

a. ksébkoźëń m mieszkaniec wioski Ksebki, gm Turośl, pow. Kolno, przezwisko: Jóźe.
ksébkoźónka

ż - mieszkanka wioski Ksebki, gm. Turośl, pow. Kolno.
Ksébky

(Ksebki) n - miejscowość w gm. Turośl, pow. Kolno, woj. podlaskie, kol.: Budky, Budńϊky, Duze Pole, Kurzyska, Kyjek, Mokre, Pudełko, Starå Źeś.
kséléć

czas. ~ë, ~ys, ~y. ~ëm, ~éta, ~ó - drażnić, dokuczać, doprowadzać do złości.
kso

a. kse - zawołanie na konia, by skręcił w lewo. Kso! gńady!
ksuksać

czas. ~sóm, ~sås, ~så, ~sómy, ~såta, ~sajó, ~åj, ~åjta, - szeptać. Co tam ksuksås?!
ksyna

ż - odrobina, trochę, niewiele. Potrzymåj ksynë. Przytńϊj ńϊ ksynë téch włosów.
Kśåtkowo Zarę̈bske

(Kwiatkowo) - miejscowość w gm. Chorzele, pow. przasnyski.
kśćéć

czas. kśće, kscó, kśćały - kwitnie, kwitną, kwitły. Juz źïśńe zakśćały, a jebłónky jesce ńe kscó.
Kśetnå Ńedźela

ż - Palmowa Niedziela (niedziela poprzedzająca Wielkanoc).
kśut,

kśutek a. ćut m - trochę, niewiele, odrobina. Daj ńϊ choc ćut suchégo chleba, bo łumrë z głodu.
kśϊcéć

czas. - wydawać donośny piskliwy głos. Kśϊcó prośåky. Bźeda łaz kśϊcy.
kśϊcka

ż - mrówka koloru brązowego, występująca na łąkach i pastwiskach.
kśϊk

m, D. ~u, N. ~ këm, lm M. ~ y - głos wydawany przez świnie, dziki.
ku-ku

ndm - głos kukułki - samca, słowo naśladujące ten głos, fraz. a ku-ku - wykrzyknik wydawany przy niespodziewanym ukazaniu się komuś z ukrycia (zwykle w grze w chowanego).
kubeł

m a. źedro - wiadro.
kucëńåk

m - mieszkaniec wioski Kuczyńskie, gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki, przezwisko: kyjónkårz, kyjónkårze.
kucëńónka

ż - mieszkanka wioski Kuczyńskie, gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki.
Kucëńske

(Kuczyńskie ) n - miejscowość w gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki, kol.: Wądoły, Za Wśó.
kucky

n, blp - 1. pozycja półsiedząca, zob. ćućky. 2. uformowana w małe kopki ścięta gryka, saradela.
kucno

przysłów. - tęskno. Kucno ńï.
kućejåk

m - mieszkaniec wioski Kucieje, gm. Baranowo, pow. ostrołęcki.
Kućeje

(Kucieje) n - miejscowość w gm. Baranowo, pow. ostrołęcki, woj. mazowieckie.
kućejónka

ż - mieszkanka wioski Kucieje, gm. Baranowo, pow. ostrołęcki.
kudły

n, blp - włosy, pogardl. Łuces te kudły!
kufer

m - rodzaj ozdobnej skrzyni, w której przechowywano wartościowe przedmioty, pamiątki, elementy ubioru itp.
kukać

czas. - 1. cierpieć, narzekać. 2. naśladować głos kukułki, ~óm, ~ås, ~å, ~ ómy, ~åta, ~ajó, ~åj, ~åjta. 3. dać o sobie znać (w zabawach dziecięcych).
kukåwka

ż - 1. kukułka, ptak wydający wiosną charakterystyczny głos. 2. facjata w dachu. 3. kwiat wiosenny rośliny łąkowej. 4. otwór w szczycie obory.
kukełka

ż - chleb upieczony z resztek ciasta pozostałych w dzieży.
kuku

- skaleczenie, uderzenie, ranka, ból, cierpienie. Zrobźół sobźe kuku w palusek.
kulå

ż - 1. kij zakończony grubszą częścią, używany do zatykania i przekazywania ogłoszenia sołtysa o zebraniu mieszkańców wsi. 2. zawiadomienie, pismo o treści dotyczącej mieszkańców wioski przekazywane od domu do domu. Do nas kulå ńe dosła, chtóś jó zatrzymåł. 3. pocisk. 4. drewniany knebel, hak, wbity w båłk u sufitu służący do wyciągania przędzy. 5. specjalna podpora do podpierania przy chodzeniu.
kulnąć

czas. ~ńϊj,~ńϊjta - toczyć. Kulńϊj kółkëm do mńe !
kulås

m - 1. pogrzebacz do przegarniania popiołu w kuchni. 2.laska.
kulka

ż - 1. laseczka, zob. kulås. 2. nabój. 3. drewniane albo metalowe szydełko do dziewiarstwa ręcznego.
kum,

kuma, kumy - ojciec chrzestny, matka chrzestna, rodzice chrzestni.
kuna

ż - 1. dyby, rodzaj pręgierza. 2. małe leśne zwierzątko, kuna.
kunowe

przym. - podatek (15 groszy) płacony przez bartnika za prawo polowania na drobną zwierzynę.
kupać

a. kupować czas. ~ujë, ~uj, ~ujta, (kupta) - kupować.
kur

a. kobut m - kogut. Jesce kury ńe pśały, ła łón juz wståł.
kurcåk

m - kurczę, kurczak.
kurdupel

m, DB.~pla, lm M. ~ ple, DB. ~plów - pogardliwie o człowieku niskim, przysadzistym, niepokaźnym.
kurna mać

- drobne przekleństwo.
Kurpśe

- mieszkańcy regionu kurpiowskiego.
kurpśe

- buty z łyka lipowego (pierwotnie) a później obuwie na drewnianym spodzie.
Kurpśeske Nowe

(Kurpiewskie Nowe) n - miejscowość w gm. Lelis, pow. ostrołęcki.
Kurpśeske Stare

(Kurpiewskie Stare) - miejscowość w gm. Lelis, pow. ostrołęcki.
kurpśeźåk

m - mieszkaniec wioski Kurpiewskie Nowe, Kurpiewskie Stare, gm. Lelis, pow. ostrołęcki.
kurpśeźónka

ż - mieszkanka wioski Kurpiewskie Nowe, Kurpiewskie Stare, gm. Lelis, pow. ostrołęcki.
kurzeja,

kurzéj ż - 1. kura, która przestała nieść jaja i pieje jak kogut. Téj kurzejϊ łutnë łeb jϊ bę̈dźe rusół.
kurzy chléwek

m - kurnik.
kurzysko

n - miejsce po spaleniu budynku, spalenisko.
kuśtykać

czas. ~óm, ~ås, ~å, ~ómy, ~åta, ~ajó, ~åj, ~åjta - utykać na nogę, chodzić nierówno, kulawo.
kuźåk

- mieszkaniec wioski Kuzie, gm. Zbójna, pow. łomżyński.
Kuźe

(Kuzie) n - miejscowość w gm. Zbójna, pow. łomżyński, woj. podlaskie, siedziba parafii pw. MB Różańcowej, kol.: Brzeźϊny, Budy, Mostowå Góra, Nådleśe, Ńëngos, Podwyce, Scegoće, Starå Źeś.
kuźónka

- mieszkanka wioski Kuzie, gm. Zbójna, pow. łomżyński
kwårta

ż - 1. kubek metalowy z uchwytem o poj. 0.75 – 2.00 litra. 2. miara ciał płynnych, sypkich o poj. 1 litra - ¼ garnca.
kwas chlebowy

m - orzeźwiający napój Kurpiów sporządzony ze sfermentowanych skórek, resztek chleba.
kwaśϊsko

n - coś bardzo kwaśnego. Jek ludźe mogó jeść take kwaśϊsko.
kycha

ż - dętka.
kyjónka

ż - 1. przyrząd drewniany z uchwytem do ręcznego młócenia lnu, a także do ręcznego prania. Letkå ta kyjónka. 2. wczesne stadium żaby.
kymać

czas. ~óm, ~ås, ~å, ~ómy, ~åta, ~ajó, ~åj, ~åjta - drzemać, spać. Chce ńϊ śë kymać.
kypśéć

czas. ~pśϊ, ~pśåł - być w temperaturze wrzenia, wrząc rozpryskiwać się, bulgotać, pienić się. Kypśϊ mléko.
kysać

czas. kyså, łukysało - 1. trwający proces dojrzewania ciasta pod wpływem drożdży lub innych środków (zakwasu, proszku do pieczenia). 2. trwający proces kiszenia (kwaszenia) kapusty. 3. określenie stanu psychicznego człowieka apatycznego, z oznaką depresji. Ńe weźńe śë do jekéjś roboty tylo śedżϊ jϊ kyså, zob. kyśéć.
kyśće

a. kystky m - 1.ozdobne frędzle tkanin, chust. 2. dłonie, lok.
kyśéć

czas. kysë, kyśϊs, kyś, kyśół, kyśëm, kyśϊta, kysó - poddawać fermentacji, kwasić, zakwaszać. Kysó kapustë, zob. kysać.
kytel

m - spódnica na co dzień. Ńe trzymåj śë kytla.
kyź, kyź

- przywoływanie konia.
kyźåk

a. zrzebåk m - źrebak. Móm kobéłë jϊ gńadégo kyźåka.
låda

ż,CMs. ~ dźe, lm D. ~ dów - 1. maszyna, która tnie słomę na sieczkę. 2. dźwignia do ładowania kłód grubego drzewa. 3. przyrząd drewniany w kształcie walca z ruchomym "smykiem" służący do filcowania (spilśniania) tkanin wełnianych.
låga

ż, lm D.~ów, N.~ańϊ - 1. mocny kij, laska, służąca do obrony, a czasem i do ataku. Łodejdź, bo jek ćë źdźelë tó lågó...! 2. długa cienka deska.
laksa

ż - rozwolnienie, biegunka u zwierząt. Krowa må laksë.
låle

n, blp - dekolt, część ciała pod szyją, zbyt duży dekolt, pogardl. Wywaléła låle, bezwstydńϊca.
lańe

n, rzecz. od låć - 1. lańe wody. 2. bicie, chłosta, cięgi. Tę̈ge lańe. Łoberwać lańe. Zasłuzół na lańe.
latarka

ż - latarka (zapalony mérsc w osłonie z butelki z obciętym dnem), używana przy pracy w oborze a także podczas podróży.
las

m, C.~oźu - obszar drzew liściastych, najczęściej olch. Posła do lasu na malyny. Na terenach gdzie występują obszary (skupiska) tylko drzew liściastych i skupiska tylko drzew iglastych, wyróżnia się las, jako skupisko drzew liściastych i bór, jako skupisko dużych, wieloletnich drzew iglastych.
låskoźåk

m - mieszkaniec wioski Laski gm. Zbójna, pow. łomżyński, woj. podlaskie, przezwisko: cébulårz, cébulårze.
låskoźónka

ż - mieszkanka wioski Laski, gm. Zbójna, pow. łomżyński.
Låsky

(Laski) ż - miejscowość w gm. Zbójna, pow. łomżyński, woj. podlaskie, kol.: Bandzulka.
låśåk

m - mieszkaniec wioski Lipowy Las, gm. Baranowo, pow. ostrołęcki.
låśónka

ż - mieszkanka wioski Lipowy Las, gm. Baranowo, pow. ostrołęcki.
latoś

- tego roku, w tym roku bieżącym. Latoś béło duzo grzybów.
latośϊ

przym. - tegoroczny. Latośϊ ńód.
låtuje

czas. - jest w okresie rui - wzmożonego popędu płciowego u samic niektórych ssaków, np. krów.
låzga

ż, lm D. ~ów - cienka, wąska dranka używana w tkactwie do wyrobu mat słomianych. Przygotuj låzgów, bo śë kóńcó.
léchotać,

kolébotać czas. léchoce śë, łobléchotało śë - poluzować, ruszać się. Przykrę̈ć koło, bo śë łobléchotało.
léga

ż - leżące zboże lub inne rośliny uprawne po ulewnym deszczu i silnym wietrze.
légåt

m, C.~oźu - 1. leń. Weź śë légåće do roboty! 2. ul leżący, sprzyjający rozmnażaniu pszczół. 3. suchy odcisk, rodzaj narośli na dłoniach.
lejba

m - ktoś, kto nosi za duże ubranie, pogardl.
lejbźϊk

m - kamizelka albo lekkie okrycie letnie.
lelek

m - 1. przezwisko mieszkańca wioski Wach, gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki. 2. osoba niedbale ubrana, pogardl. 3. ptak.
lelón

m - pogardl. o kimś mało poważnym, leniwym, nie dbającym o swoją reputację.
leluja

ż - rodzaj wycinanki kurpiowskiej.
Lelys

(Lelis) m - miejscowość gminna w pow. ostrołęckim, siedziba parafii pw. MB Nieustającej Pomocy, kol.: Dąbrowa, Podebrańe, Podkapelóńe, Ropélycha, Wódecka.
lelyśåk

m - mieszkaniec wioski Lelis w pow. ostrołęckim, woj. mazowieckie, przezwisko: pę̈pek, pę̈pky.
lelyśónka

ż - mieszkanka wioski Lelis, pow. ostrołęcki, woj. mazowieckie.
Leman

(Leman) m - miejscowość w gm. Turośl, pow Kolno, woj. podlaskie, siedziba parafii pw. Św. Rocha, kol.: Bźédosky, Folwark, Nadbagńe, Noźϊny, Pudełko, Starå Źeś, Zåbrodźe, Zåpole.
lemańåk

m - mieszkaniec wioski Leman, gm. Turośl, pow. Kolno, przezwisko: réry.
lemańónka

ż - mieszkanka wioski Leman, gm Turośl, pow. Kolno.
lepa

ż, CNMs.~śe, lm D.~ów - warga. Weź na lepë jï posmakuj.
lescotky

ż, blp, D. ~ów - drewniane kleszcze służące do wyciskania miodu z wosku zawiniętego w płótno.
leśńϊk

m - leśniczy.
letkå wątroba

ż - płuca świni po uboju. Ńechtóre letkó wątrobë kładó do kysky.
letkeźïc

a. letkus, lok. m - lekkoduch. Ńe zëń śë z tëm letkeźϊcëm.
letky

przym. - lekki.
letńåk

m - marynarka.
léwy,

léwå, léwe przym. - lewy, lewa, lewe.
lezącka

ż - pozycja ciała leżąc. Robźółëm to na leząckë.
leźϊwo

n, lm D. ~ów - przyrząd służący do wchodzenia na barć i do pracy przy niej, składający się z długich, mocnych sznurów i krótkiej deseczki.
léźć

czas. léźe - iść powoli z trudem. Ledwo léźe.
lochå śë

czas. - o świni będącej w okresie rui.
lofer

m - ktoś niechętny do pracy, nauki, woli przebywać poza domem. Całëńϊ dńańϊ ńϊc ńe robżϊ, tylo lofruje.
loter

m - osoba zdolna tylko do psucia.
lotrować

czas. - psuć. Co mu ńe dås to zlotruje.
lóla

ż, DCMs.~y, lm C.~óm - 1. przywoływanie krowy, Lóla, lóla, chodź tu! 2. niesympatyczna kobieta, dziewczyna, pogardl. 3. krowa w jęz. dziecięcym
lólka

ż - 1. krowa (zdrobniale). 2. cielak płci żeńskiej. Ładnå ta lólka.
lólować

czas. ~uje, ~uj - oddawać mocz, sikać,
lón

m - sworzeń.
lówka

a. dólówka ż - papierośnica, zob. féfka.
lunąć

czas. ~në, ~ńes, ~nón, ~nëńϊ - 1. (o deszczu) spaść gwałtownie: Lunón desc. 2. mocno kogoś uderzyć. Lunón go.
lustować

czas. lustuje - odpowiadać, odpowiada. To jedzëńe ńϊ ńe lustuje.
luśńå

ż, DCMs. ~ńϊ; lm D. ~ńów - wygięty okuty drążek, który wraz z nalustkiem i kłonicą podtrzymuje drabinę wozu.
lychy

przym. - 1. słaby, złej jakości. 2. ciężko chory. Bółëm u Franka Gąskówégo. Jest lϊchy.
lygać

czas. ~óm, ~ås, ~å, ~ómy, ~åta, ~ajó, ~åj, ~åjta - kopać nogą. Lygnón go.
lygåwka

ż - 1. rodzaj rogu pasterskiego. 2. niespokojna, kopiąca krowa.
lyńeje

czas. - gubi sierść, linienie dot. większości zwierząt domowych, które wiosną pozbywają się starej sierści, w miejscu której pojawia się sierść nowa.
lypńϊcåk

m - mieszkaniec wioski Lipniki, gm. Łyse, pow. ostrołęcki, woj. mazowieckie.
lypńϊcónka

ż - mieszkanka wioski Lipniki, gm. Łyse, pow. ostrołęcki, woj. mazowieckie.
Lypńϊky

(Lipniki) n - miejscowość w gm. Łyse, pow. ostrołęcki, siedziba parafii pw. Najświętszego Serca Jezusa, kol.: Brzéźńåky, Budky, Cegelńå, Kłodźϊny, Mocysko, Nådleśe, Podlådźe, Starå Źeś, Struga, Włocek, Zeglåg.
Lypowy Las

(Lipowy Las) m - miejscowość w gm. Baranowo, pow. ostrołęcki, woj. mazowieckie, kol.: Zołny.
lysåj

m - 1. liszaj, schorzenie skóry. 2. wyschnięte części pastwiska lub łąki.
lyska

ż - gąsiennica.
Lyśå Góra

ż - wzniesienie k. Oborczysk w gm. Baranowo, pow. ostrołęcki.
lyśåk

m - mały lis (lisek).
lyter

m - 1. garnuszek blaszany o poj. 1 l. 2. litr (miara poj.).
lytkup

m - poczęstunek alkoholowy po udanej transakcji. Ła cyj bę̈dźe lytkup ?
lywerdåk

m - człowiek leworęczny, zob. mańkut.
lyzåwka

ż, CMs. ~wce; lm D. ~wków - 1. wydrążony pień lub korytko z mieszanką soli i innych składników, służące do uzupełniania pokarmu zwierzyny łownej. 2. mieszanka soli i innych składników, służąca jako dodatek do pasz dla bydła.
łabo

- albo. Pudë tu łabo tam.
Łacha

ż - miejscowość w gm. Turośl, pow. Kolno, woj. podlaskie, kol.: Bagna, Borek, Brzég, Górka, Kosocka, Ługór, Rogatka, Starå Źeś, Zajeźerze, Zgryz.
łachać śë

czas. - mieć objawy rui (u świń).
łachcyza

ż - akcyza.
łachétek

m - kawałek szmatki.
łachotky

n, blp, lm D ~ów - łaskotki. Ńe łachoc jéj!
łachoźåk

m - mieszkaniec wioski Łacha, gm. Turośl, woj. podlaskie, przezwisko: łogórek, łogórky.
łachoźónka

ż - mieszkanka wioski Łacha, gm Turośl, pow Kolno, woj. podlaskie.
łachtélek

m - miara do płynu, ok ½ litra.
łachudra

m lub ż - pogardl. o kimś, kto uosabia wszelkie negatywne cechy człowieka.
łåcyk

m - haczyk. Zamkńïj drźï na łåcyk.
Ładamcycha

(Adamczycha) ż - miejscowość w gm. Baranowo, pow. ostrołęcki, kol.: Morsadło, Zagrądźe.
ładamcysåk

- mieszkaniec wioski Adamczycha, gm. Baranowo, pow. ostrołęcki, przezwisko: bagńårz, bagńårze.
ładamcysónka

- mieszkanka wioski Adamczycha, gm. Baranowo, pow. ostrołęcki.
Ładamusy

(Adamusy) n - miejscowość w gm. Turośl, pow. Kolno, woj. podlaskie.
Ładwënt

- Adwent.
ładyć

- przecież. Ładyć tam musë być!
łåjnu

zaimek - tam. Łåjnu, za górkó śurky śë bźådowaly.
łåjtunek

m - zmęczenie.
łåjwo

- tu. Chodź, łåjwo !
łajza

ż a. m odm. jak ż - włóczęga, włóczykij, niezdara. Weź śë łajzo do roboty!
łakuråtny

przym. człowiek dobrze ułożony. Z ńégo to łakuråtny cłoźek, wsyscy go lubźó.
łaleć

- ale. Łaleć to ńe wypådå!
Łaleksandrowo

(Aleksandrowo) - miejscowość w gm. Lelis, pow. ostrołęcki.
łalfabéta

a. łanalfabéta m, D. ~ty, C. ~će; lm D. ~tów - osoba nie potrafiąca pisać i czytać.
łalkérz

m - alkierz, podłużna izba w domu kurpiowskim. W łalkérzu bę̈dó spać dźådky.
łamën

- amen.
łameryk

m - pług żelazny, konny. Zardzeźåł ńï tën łameryk.
Łamerykant,

Łamerycka a. Łamerykantka m, ż - 1. osoba pochodząca z Ameryki (USA). 2. Polak, który wrócił z emigracji zarobkowej w Ameryce.
łamsować

czas. łamsujë, łamsujes, łamsuje - żartować.
łancychryst

a. łancymón m - antychryst, także zły człowiek.
Łandźa

ż - Andzia, Anka, Anna.
łånkér

m - metalowe powiązanie elementów drewnianych i murowanych w budownictwie.
łantåba

ż, CMs. ~bźe; lm MB. ~by, D. ~bów - zamek drzwiowy z uchwytem spełniającym rolę klamki, zob. drékel.
łantåłek

m, D. ~ka, lm MB. ~ky, D. ~ków - 1. mała beczułka na piwo. 1. o człowieku grubym i niskiego wzrostu. Gruby, pę̈katy jek łantåłek.
Łantóńe

(Antonie) - miejscowość w gm. Olszewo Borki, pow. ostrołęcki.
łańi dryg!

- nie ruszaj się! nie chodź! Léz tu jï łańï dryg!
łańï truń!

- nie mów! milcz! Łańï truń!
łańϊ źϊdu

- nie widać, ani widu. Jek pojechåł, to łańϊ źϊdu, łańϊ słychu.
łapać ryby

- łowić ryby. Nałåpåł rybów.
łapart

m - oprócz, oddzielnie, poza tym. Ńåł dóm w Kadźϊdle jϊ łapart w Warśaźe.
łarcëmńϊca

ż - zła kobieta.
łarcëmńϊk

m - arcemnik, psotnik, zły człowiek.
łarchy

przym. - kruchy - w odniesieniu do przedmiotu ze stali. Ńe då śë wygąć, bo jest łarchy.
łarę̈da

ż, C. ~dźe; lm D. ~dów - 1. najem, dzierżawa. Wypuśćéć w łarę̈dë. 2. opłata za dzierżawę, czynsz dzierżawny.
łasfalt

m - droga asfaltowa.
łaśtycny

przym. - nagły, niespodziewany. Padå łaśtycny desc.
Łaz

- miejscowość w gm. Chorzele, pow. przasnyski.
Łazy

- miejscowość w gm. Olszewo - Borki, pow. ostrołęcki.
łąckoźåk

a. łąckoźëń m - mieszkaniec wioski Łączki, gm. Łyse, pow. ostrołęcki, przezwisko: sabelwón, sabelwóny.
łąckoźónka

ż - mieszkanka wioski Łączki, gm. Łyse, pow. ostrołęcki.
Łącky

(Łączki) ż - miejscowość w gm. Łyse, pow. ostrołęcki, kol.: Céran, Podgórze, Za Borëm, Zamost.
łercować

a. jercować czas. ~ujë, ~ujes, ~uje, ~ujëm, ~eta, ~ujó ~uj, ~ujta - 1. bawić się bez opamiętania, rozrabiać, dokazywać. Łercujó, ze mało dómu ńe rozńosó. 2. drapać, grzebać. Kury łercujó na zågóńe.
łercón

m - ten, co łercuje, rozrabia, figluje.
Łę̈g Przedńejsky

(Łęg Przedmiejski) - miejscowość w gm. Lelis, pow. ostrołęcki.
Łę̈g Starośćëńsky

(Łęg Starościński) m - miejscowość w gm. Lelis, pow. ostrołęcki, siedziba parafii pw. Miłosierdzia Bożego.
łgać

czas. jå łgóm, łon łze - kłamać.
łgårz

m - kłamca.
łoba

m-os DCMs. ~u - obydwa. My łoba chłopy...
łobåcéć

czas. - zobaczyć, obejrzeć.
łobålać

czas, ~óm, ~ås, ~å, ~ómy, ~åta, ~ajó - przewracać. Ło swoje nogy śë łobålå.
łobålanky

ż, blp - zabawa dziecięca, zapasy.
łobåłek

m - krótki kawał drewna. Łurzńëm pśéłó kylka łobåłków.
łobår

m - 1. sosna oblana żywicą, żywiczne drzewo. Dóm z samégo łobåru. 2. suchy czub rosnącego drzewa iglastego.
łobarzanky

m - rodzaj ciasteczek, obwarzanki.
łobcasować śë

czas.- wyrobić się w czasie, zapewnić sobie czas wolny.
łobejśće

n - siedlisko (dom, obora, stodoła). Chodźółem po całëm łobejśću (pozåchléźu, pozåstodolu, pozajϊzbźu).
łobgådać

a. łobmóźéć czas. ~óm, ~ås, ~å, ~ómy, ~åće, ~ajó, ~åj, ~åjta - pomówić, obmówić, plotkować.
łobkupka

ż - zakupy. Pojadźëm do ńasta za łobkupkó.
łoblådra

ż - nieforemna deska, ostatnia deska z przecinanego kloca, z korą z jednej strony, zob. łoflys, łopóła. Te łoblådry potnë do spålëńå.
łobléka

ż - ubranie. Łobléc śë, bo źïmno.
łobléwek

m - zwyczaj wielkanocny (polewanie wodą w poniedziałek wielkanocny).
łobłåw

m - obław, duża część lasu, pola, łąki. Cały tën łobłåw, to jégo.
łobłąk

m - pałąk.
łobłómać

czas. ~në, ~ńes, ~åłëm, ~åł - obłamać naciskając, zginając, oderwać część od całości. Łobłómåł gałąź.
łobmańéć

a. łomańéć, łobmańół, łobmańéła, łobmańély czas. - zaczarować, zahipnotyzować. Chyba go łobmańéła jϊ së z ńó łozëńół.
łoborcåk

m - mieszkaniec wioski Oborczyska, gm. Baranowo, pow. ostrołęcki, przezwisko: kołńérz, kołńérze.
łoborcónka

ż - mieszkanka wioski Oborczyska, gm. Baranowo, pow. ostrołęcki.
Łoborcyska

(Oborczyska) n - miejscowość w gm. Baranowo, pow. ostrołęcki, kol. Doły.
łobråźϊk

a. łobråzek m - mały obraz o treści religijnej, np. z wizerunkiem świętego.
łobrąb

m - 1. ścinek, resztka materiału lub grubych nici, sznurków. 2. skręcony w sznurek materiał przeznaczony do tkania chodników.
łobruséć

czas. łobrusół śë, łobrusół go, łobrusély śë. łobrusély jéch - obrazić, zdenerwować, obraził się, obraził go, obrazili się, obrazili ich.
łobrządek

m - różne prace w oborze, zob. łoprzę̈t.
łobsérwåtór

m - wieża widokowa, drewniana lub stalowa na wzniesieniu.
łobstać

czas. - stanąć wokoło, obstąpić. Dźećϊ łobstały më.
łobstålować

a. łobśtålować czas. ~ujë, ~ëm, ~uj, ~ujta - zamówić, zaprojektować, przygotować umowę. Łobśtålujë buty łu śewca.
łobstråchany

przym. - przyzwyczajony do strachu, stresu.
łobsytka

n - kołnierzyk od koszuli.
łobśekać

czas. ~óm, ~ås, ~å, ~ómy, ~åta, ~åj, ~åjta (~ecta ) - kosić kosą niewygodne miejsca np. nad stawem, blisko lasu, koło innych przeszkód. Połobśékóm łąkë nad rowëm.
łobślégy

n, blp - 1. naszywki oznaczeń stopni wojskowych na mundurze wojskowym. Po łobślégach poznåłëm, ze to generåł. 2. zaznaczone miejsce na ziemi, np. do zabawy. Śury robźó łobślégë do "bycégo jaja" (rodzaj zabawy). 3. ornament, malowany pod sufitem. 4. ozdobne obszycie brzegu chustki, fartucha.
łobuch

m - nieostra strona siekiery. Wbźół pål łobuchëm.
łobuće

n - obuwie.
łobuwać

czas. ~óm, ~ås, ~å, ~ómy, ~åta, ~ajó, ~uj (~wåj), ~ujta (~wåjta) - zakładać buty. Łobuj śë jϊ ńe chodź boso.
łobychód

m - obchód dobytku w oborze, zob. łobrządek, łoprzę̈t.
łobzëmdać

czas. - obszarpać, np. ubranie.
łobzuje

czas. - szybko, łakomie je.
łobźérå śë

czas. - rana ropnieje. Zacëno śë łobźérać - bę̈dźe wrzód.
łobźérka

ż, CMs. ~rce; lm D. ~rków - zwykle w lm - to, co się odrzuca, skrawa przy obieraniu ziemniaków, owoców, jarzyn itp. Łobźérky ługotujë dlå śwyńów.
Łobźérźå

(Obierwia) ż - miejscowość w gm. Lelis, pow. ostrołęcki, siedziba parafii pw. NMP Częstochowskiej, kol.: Łaleksandrowo, Kurzyska, Małachowo, Pśåsky, Smolyska.
łobźérźåk

m - mieszkaniec wioski Obierwia, gm. Lelis, pow. ostrołęcki.
łobźérźónka

ż - mieszkanka wioski Obierwia, gm. Lelis, pow. ostrołęcki.
łocåp

m - górna belka ściany budynku wieńcząca zrąb.
łocepśϊny

n - oczepiny, obrzęd weselny zdjęcia wianka i założenia czepca.
łochłynąć śë

czas. ~ë, ~es, ~ńe, ~ńëm, ~eta, ~nó - 1. zanurzyć się pierwszy raz w zimnej wodzie, ochłonąć. 2. nie dokładnie umyć się. Ńe łumół śë, tylo tak łochłynón śë.
łochmatny

przym. - bardzo duży, nieprzeciętny. Taky łochmatny tën dóm.
łochopśéć

czas, łochopśéło śë - ubzdurać, wymyślić rzecz nieprawdopodobną. Chyba ćϊ śë cóś łochpśéło.
łochwat

m - wzdęcie (u zwierząt) z przejedzenia.
łocknąć śë

a. łodecknąć śë czas. ~ë, ~es, ~e,~ëm, ~eta, ~nó, ~ϊj, ~ϊjta - obudzić się. Ledwo co łocknónëm śë.
łocńϊk

m - część środkowa otworu w barci.
łoćec

m, D. ~ łojca; lm M. łojce (łojce - to także rodzice; ojciec i matka) - ojciec, zob. łojce.
łod telå

- odtąd. Łod telå bę̈dźes śë mńe słuchåł !
łodbźéråcka

ż - kobieta zbierająca ścięte zboże. Za tëm kośńϊkëm łodbźéråcka ńe moze zdązéć.
łodbźϊće

a. łodbźϊtka n - 1. wrzód po odbiciu ciała od kości. 2. fotografia. 3. czkawka, zob. scykutka.
łodbźéła śë

czas. - klacz zaszła w ciąże.
łodchłëmny

przym. - nienasycony - o kimś kto dużo je. Łaleś ty łodchłëmny.
łodćéråcka

ż - drewniana tara do prania.
łodeprzéć

czas. ~prë, łodper, ~perła, ~przes, ~prze, ~przëm, ~pró, ~przyj, ~przyjta - otworzyć zamek, kłódkę. Jekeś łodper to jï zaprzyj.
łodkåzać

czas. - odmówić. Ńåł przyść do roboty, łale ńϊ łodkåzåł.
łodkłådńϊca

ż - część pługa służąca do odwracania i odkładania skib podciętych przez lemiesz.
łodkrytka

ż - pocztówka, widokówka.
łodludek

m, DB. ~dka, N. ~dkëm; lm M. ~dky - człowiek stroniący od ludzi, unikający towarzystwa, lubiący samotność. To łodludek.
łodlyśéć śë

czas. ~śół, ~śéła, ~śély, ~śéły - przestać odwiedzać kogoś.
łodłodźåć śë

czas. ~åł, ~ała, ~ely, ~éj, ~éjta - odkryć się. Łodłodźåł śë w nocy jϊ śë przeźę̈bźół.
łodnoga

ż, CMs. ~odze; lm D. ~gów - odgałęzienie rzeki.
łodperte

przym. - otwarte (zamknięte tylko na klamkę). Drźϊ só łodperte.
łodrobek

m - odrobek, odpracowanie, praca wynikająca ze zobowiązania.
łodskrzynąć śë

a. łodskrzyńéć śë czas. ~ónëm śë, ~ón śë, ~ëńϊm śë, ~ëńϊśta śë, ~ëńϊ śë, łodskrzyń śë - odłączyć się, odejść na chwilę. Gdźéś ńϊ śë dźećåk łodskrzynón.
łodymać śë

, ~óm, ~ås, ~å, ~ajó, ~ómy, ~åj, ~åjta, czas. - unosić się honorem, pysznić się, gniewać się.
łodźåć śë

czas. ~ejë, ~åłëm, ~ała, ~elym, ~yśta, ~ly, ~éj, ~éjta, - okryć ciepłą chustą, przykryć kołdrą.
łodźecérz

m - popołudnie, nad wieczorem. Pasëm krowy na łodźecérzu.
łodźecny

przym. - odwieczny.
łodźëmek

m - najgrubsza część drzewa przy samej ziemi.
łodźëńe

a. przyłodźéwek n - ubranie.
łodźépnąć

czas. - odetchnąć, odpocząć nieco.
łodźϊscåk

m - mieszkaniec wioski Łodziska, gm. Lelis, pow. ostrołęcki, przezwisko: jerzmåk, jerzmåky.
łodźϊscónka

ż - mieszkanka wioski Łodziska, gm. Lelis, pow. ostrołęcki.
Łodźϊska

(Łodziska) n - miejscowość w gm Lelis, pow. ostrołęcki.
łodźϊtać śë

czas. ~ujë, ~ujes,~uje, ~ujëm, ~ujeta, ~ujó, ~alym, ~alyśta, ~aly - pożegnać się. Łodźϊtalym śë, to jϊdźëm do dómu.
łofåt

a. łochwåt m - krótkotrwała dolegliwość (choroba), niestrawność u zwierząt domowych (koń, krowa).
łoflys

m - deska z korą, oflis. zob. łoblådra.
łoglę̈dy

n - pierwsza oficjalna wizyta młodego w domu panny młodej, zob. rajéć.
łognaryjå

a. łornålyjå ż, DCMs.~ϊ - rodzaj testamentu - dokument określający sposób opieki nad starszą osobą, rodzicami. Trudno wyzyć z takéj łognaryjï.
łogół

a. łogólne - wspólne pastwisko mieszkańców wioski, zob. wygón.
łogråska

ż - zimne dreszcze. Łaz më łogråska wźëna.
łojce

n - rodzice.
łokeć

m - 1. miara długości ok. 30 cm. 2. łokieć.
łokléjka

ż - ukleja, uklejka (rodzaj ryb).
łoko

n, N. łokëm, lm M. łocy, D. łoców - oko, narząd wzroku.
łokoćéć śë,

łokoćéła śë czas. - o owcy, która urodziła małe, także w odniesieniu do samicy kota, zająca, królika.
łokóń

m - okoń (ryba).
łokóńcyna

ż, lok. - koniczyna.
łokrasa

ż, blm. - słonina. Grubå łokrasa - na pśę̈ć palyców.
łokulać

czas. - otoczyć, np. rybę w mące.
łokyźéć śë,

łokyźéła śë (kobyła), czas. - oźrebić się. Sąśådoźu łokyźéła śë kobéła.
łolékać

czas. ~óm, ~ås, ~å, ~ómy, ~åta, ~ajo, ~åj, ~åjta - śpiewać donośnym głosem, np. na polanie. Juz tak łod råna łolékå jï łolékå. 2. narzekać.
łolënder

m - tradycyjny taniec kurpiowski w metrum dwudzielnym w żywym tempie.
Łoleś, Łoleśa

- Aleksander, Aleksandra.
łoloble

n - element wozu konnego umożliwiający kierowanie wozem.
łolować

czas. ~ujë, ~ujes, ~uje, ~ujëm, ~eta, ~ujó, ~uj, ~ujta - 1. pędzić, gonić, np. bydło. Przyłoluj juz krowy z påśńϊka. 2. nieść coś ciężkiego. Ledwo to łolujë, take ćę̈zke.
łolsåk

a. łolsyna m - nieduży las olszynowy.
Łolséwka

(Olszewka) ż - miejscowość w gm. Lelis, pow. ostrołęcki, kol. Pśåsky, Kąty, Fuc, Chrósty, Dę̈bńåky, Górky, Zåpśekełko.
Łolséwka

(Olszewka) ż - miejscowość w gm. Jednorożec, pow. przasnyski, siedziba parafii pw. Św. Antoniego, kol.: Bźél, Brzeźϊny, Starå Źeś, Tabory.
Łolsewo-Borky

(Olszewo -Borki) - miejscowość gminna w pow. ostrołęckim, woj. mazowieckie, siedziba parafii pw. NMP Królowej Polski.
łolséźåk

m - mieszkaniec wioski Olszewka.
łolseźónka

ż - mieszkanka wioski Olszewka.
Łolsy Płosycke

- rezerwat przyrody w gm. Lelis, pow. ostrołęcki, (ochronie podlegają wieloletnie olchy).
łolsyca

a. łolsyna ż, lm D.~ów - olcha. Zerzńëm tó grubó łolsycë jϊ porzńëm jó na śtåchéty.
Łolsyny

n - miejscowość w gm. Myszyniec, pow. ostrołęcki, kol.: Gać, Klón, Rogalas, Starå Źes, Zastawa.
łolsyńåk

m - mieszkaniec wioski Olszyny, gm. Myszyniec, pow. ostrołęcki, przezwisko: źeźórky.
łolsyńónka

ż - mieszkanka wioski Olszyny, gm. Myszyniec, pow. ostrołęcki.
łolśńϊk

a. łośńϊk m - ośnik, proste narzędzie do wstępnej obróbki drewna, okorowania.
łomacńϊca

ż, lm D. ~ów - ćma. Zamkńϊj łokno, bo łomacńϊców nawchodźϊ.
łomańéć

czas. - oszukać, zmylić.
łomasta

m - słonina, zasmażka do ziemniaków.
łoméłsnąć

czas. - przywidzeć, pomylić. Chyba ćϊ së łoméłsnëno?
łometra

m - geodeta.
Łomóléw

(Omulew) ż - rzeka, prawy dopływ rz. Narew, wypływa ze źródeł poniżej jez. Koniuszyńskiego, jez. Omulew.
łomykel

m, lm D.~ów - nierób, leń /pogardl./. Weź śë łomyklu do roboty!
łonuca

ż - 1. owijka, szmata. 2. pogardliwie o kobiecie lekkich obyczajów.
łoot

a. łeć, lok. - zawołanie na konia, by skręcił w prawo.
łopacny

przym. - 1. odwrotny. 2. ktoś, kto na przekór działa inaczej niż wszyscy.
łopåłka

ż - duży pleciony kosz używany np. do przenoszenia sieczki, drobnego chrustu z lasu itp.. Przyńeś łopålkë śecky kóńoźu.
łoparcysko

n - mokradło, grzęzawisko, bagno.
łopåś

ż - opaś, belka w linii ściany leżąca na belkach sufitu, stanowiąca oparcie dla krokwi.
łopatry

n - oglądanie gospodarstwa przyszłego zięcia przez przyszłych teściów.
łoperty

przym. - 1. gruby, silny człowiek. 2. oparty o coś, o kogoś.
łoplåsk

m, C.~oźu - wielki obszar. Tën cały łoplåsk to jégo.
łopóła

ż - deska z nierównymi krawędziami, gorszej jakości, zob. łoblådra.
łopråwdzać śë

czas. ~óm, ~ås, ~å, ~ómy, ~åta, ~ajó, ~åj, ~åjta - usprawiedliwiać się, wykazywać swoją niewinność. Ńe łopråwdzåj śë, bo jϊ tak ćϊ ńϊcht ńe łuźerzå.
łoprośéła śë

czas. - o świni, która wydała potomstwo.
łoprzę̈t

m - prace gospodarskie w oborze, karmienie zwierząt, dojenie krów itp., zob. łobrządek.
łopsypka

ż - opryszczka (choroba). Łale ćë łopsypało – to łod téj źϊmnéj wody.
łopśę̈trzyna

ż - kruchy lód po obniżeniu się poziomu wody na której powstał. Ńe włåź na tën lód, bo to łopśę̈trzyna.
łopśϊlać

a. przypśϊlać czas. ~óm, ~ås, ~å, ~ómy, ~åta, ~ajó - przykazać, nakazać.
łoråc

m - 1. żonaty mężczyzna. Powolńåka dlå łoråców! 2. osoba wykonująca orkę.
łorańe

n - okres w cyklu prac rolnika po żniwach (koniec lipca - sierpień). Cås na łorańe, bo ńedługo juz śańe.
łorądźe

n, lm D.~ów - wiadomość. Puśćół take łorądźe.
łorcyk

m - element wozu konnego. Kóń ćągńe za łorcyk.
łorél

m, D.~oźu, lm DC.~ów - 1. flisak, oryl. Pódë w łoréle. 2. grubiański, nieokrzesany mężczyzna.
łorgyny

n - georginie, ozdobna roślina kwiatowa.
łorlåk

m - mieszkaniec wioski Orzeł, gm. Baranowo, pow. ostrołęcki.
łorlónka

ż - mieszkanka wioski Orzeł, gm. Baranowo, pow. ostrołęcki.
łoryjón

a. łoryjónek m - kolor żółty. Kupśéłam chustkë łoryjónkowó na głowë.
łorzécha

ż - radlina przygotowana do sadzenia ziemniaków.
łorzédle

n - klapy kurtki lub marynarki, zob. chachoły. Złapåł go za łorzédle jϊ ło źëń !
łorzesyna

ż - leszczyna.
łorzołcåk

m - mieszkaniec wioski Orzołek, gm. Baranowo, pow. ostrołęcki, przezwisko: jéze a. blaje.
łorzołcónka

ż - mieszkanka wioski Orzołek gm. Baranowo, pow. ostrołęcki.
Łorzołek

(Orzołek) m - miejscowość w gm. Baranowo, pow. ostrołęcki.
Łorzół

(Orzeł) m - 1. miejscowość w gm. Baranowo, pow. ostrołęcki. 2. orzeł (ptak).
łosa

ż - 1. drzewo osika. 2. osa (owad).
łoscégle

m - 1. sęki na drzewach, suche gałęzie. Przyńeś trochë łoscéglów na rozpåłkë. 2. żartobliwie: kości, żebra.
łoscëńéła śë

czas. - o suce, która wydała potomstwo.
łosmana

ż - spółka, wspólne zarządzanie, wspólna praca, (tak pogardliwie nazywano dawne spółdzielnie produkcyjne, kołchozy), gromada.
łosoźały

przym. - smutny, chory osowiały.
łosóbka

ż - niewielka figurka kultu religijnego, zwykle figurka Matki Bożej, osóbka.
Łosóźec

(Osowiec) - miejscowość w gm. Zbójna, pow. łomżyński, woj. podlaskie.
łospa

ż - 1. rodzaj paszy dla zwierząt, por. łosypka. 2. ospa (choroba).
łostatek

m - reszta. Dobry z ńégo cłoźek - łostatek by łoddåł drugëmu.
łostaźéć

czas. ~ë, ~ëm , ~ół, ~lym, ~lyśta, ~ly - zostawić, pozostawić, porzucić. Łostaźół jó jϊ poset do jënnéj.
Łostrołę̈ka

(Ostrołęka) - miasto powiatowe w woj. mazowieckim.
Łostrówek

(Ostrówek), dawna nazwa: Pśekełko m - miejscowość w gm. Baranowo, pow. ostrołęcki.
łosukańec

m - 1. oszust. 2. gra w karty.
łosypka

ż - razówka, śruta, pasza dla zwierząt, por. łospa.
łośara

ż, CMs. Łośerze, lm D. ~arów - ofiara, darowanie, złożenie czegoś na jakiś cel. Dåł łośarë na kośćół.
łość

ż - drobna kość ryby.
łośćëń

m - przyrząd wykonany z metalu, rodzaj harpuna, do łowienia ryb.
łośkléć

czas. ~klë, ~klys, ~lyj, ~łóny - wprawić szkło, szyby. Łośklyj łokno.
łośodłać

czas. ~åł, ~ała, ~alym, ~yśta, ~aly, ~åj, ~åjta - 1. zmusić, zniewolić kogoś. Łośodłaly go. 2. przygotować konia wierzchowca.
łośród

- w środku. To béło łośród lata.
łośϊcérky

n - buty wojskowe z cholewami, czasem z ostrogami.
łośϊcéry

n - spodnie wojskowe.
łot

- wołanie na konia, by skręcił w prawo.
łotaksować

czas. ~ujë, ~owåłëm, ~lym, ~lyśta, ~ly, ~uj, ~ujta - ocenić, wycenić.
łoter

m - łotr, złoczyńca, judasz.
łotfolga

ż - czas. - przerwa, wypoczynek. Nålezy mu śë trochë łotfolgy.
łotknąć

czas. - opatrzyć, ocieplić barć na zimę.
łotńånek

m - urwis, wyrodek, niepodobny do innych.
łotoknąć,

łotokać czas. łotoknón, łotoknëna - opłukać, opłukiwać.
łotoruchy

n - 1. okruchy chleba. 2. resztki skruszonego siana. Posyp kuróm łotoruchów, ńech grzebźó.
łotrę̈by

blp, D. łotrę̈bów - otręby, odpady z przemiału ziarna na mąkę.
łotwårzać

czas. - otwierać.
łowśónka

ż - słoma owsa po wymłóceniu.
łowśϊsko

n - ściernisko po ściętym owsie.
łowtën

zaimek wskazujący - ten, tamten. To ńe tën, tylo łowtën.
łowtu

- tutaj. Chodź łowtu.
łozdować

czas. ~ujë, ~ujes, ~uje, ~jëm, ~ujeta, ~ujó, ~uj, ~ujta - 1. palić się gwałtownie. Łozduje śë chléw. zob. buzować. 2. jeść chciwie i dużo,
łozëńéć śë

czas. ~ółëm, ~éłaś, ~élym, ~élyśta, ~ély, łozëń, łozëńta - ożenić się, ale także wyjść za mąż. Maryna łozëńéła śë z Frankëm.
łozgot

m - hałas, rumor, rwetes.
łozór

m - język, jęzor, pogardl. Ńeles łozorëm bez kóńca.
łoźëmek

m - zagon. Do śńådańå złoråł cały łoźëmek.
łoźϊsko

n - podkład z gałęzi pod stóg siana.
Łómzå

(Łomża) - miasto powiatowe w woj. podlaskim.
łón, łóna

zaimek wskazujący, D. jégo, go, jéj, C. jëmu, mu, jéj, N. nëm, ńó, Ms. ńëm, ńéj, - on, ona.
łónegdåj

- kiedyś, w niedalekiej przeszłości. Łónegdåj ńï móźéła.
łóno wej

- patrz no! (ze zdziwieniem). Łóno wej, chto to jïdźe!?
łóńsky

- z ubiegłego roku, ubiegłoroczny. Łumer łóńskégo roku.
łórmëm

- gromadą, hurmem. Jék łórmëm pośly, to tlo śë zakurzéło.
łórta

ż, lm D.~ów, N.~óm - gromada, stado. Łórta gę̈śów zdeptała cały zågón lnu.
łub

m, D. łuba, C. łuboźu, lm M. łuby, D. łubów - drewniana oprawa przetaka, sita.
łubek

a. cubek m - 1.ptak z czubkiem, dudek. To łubek tak kuje, chyba bę̈dźe desc. 2. nazwa pejoratywna mieszkańca wioski Brzozówka, gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki. 3. usztywnienie zwichniętej, złamanej nogi, zrobione korytko z cienkich deseczek. Må nogë w łubkach.
łubky

m - 1. spojanki na wozie konnym, nadwozie. 2. ptaki wydające charakterystyczny głos podobny do odgłosu uderzenia w drewno.
łubrańe

n - garnitur. Na wesele kupśë nowe łubrańe.
łubrzdéjać

a. łubrzdać czas. ~jóm, ~jås, ~jå, ~jómy, ~jåta, ~jajó, ~jåj, ~jåjta, ~jåłeś - wymyślić, zmyślić. Chyba cóś sobźe łubrzdéjåłeś.
łubźéléć

czas. ~lę̈, ~lys, ~ly, łubźél, ~lół, ~lóny - pomalować na biało (najczęściej wapnem) ściany mieszkania, pnie drzew owocowych. Na Źelganoc trzeba łubźéléć jϊzbë.
łucba

- nauka.
łuchować

czas. ~óm, ~ås, ~å, ~ómy, ~åta, ~ajó, ~åj, ~åjta -1. ustrzec, upilnować 2. wychować.
łuchwatka

ż - przyzwyczajenie, upór, zuchwałość. To takå jégo łuchwatka.
łucynek,

dobry łucynek m - dobry gest względem bliźniego.
łućéråk

m, lm N.~ańϊ - ręcznik. Łutrzyj śë łućéråkëm !
łućérzpśéć

czas. ~åł, ~ely - ucierpieć. Tyle muśała przez ńégo łućérzpśéć.
łućesny,

łućesnå, łućesne przym. - wesoły, wesoła, wesołe.
łućorćéć

czas. ~ółëm, ~éłaś, ~ół, ~ćélym, ~ćélyśta, ~ćély - 1. ubrudzić, zob. łudźugać, łufajdać. 2. zrobić byle jak. Ńe łusół dobrze łubrańå, tylo tak łućorćół.
łudać śë

czas. ~łëm, ~łam, ~åłeś, ~alym, ~alyśta, ~aly, ~åj, ~åjta, ~åł - zostać dobrze wykonanym. Łudåł ćï śë tën chléb.
łudåźéć śë

czas. ~ółëm, ~ółeś, ~ół, ~ély, ~åź, ~åźta - udławić się, udusić się z powodu zatrzymania się czegoś w gardle. Łudåźół śë łośćó.
łudńïwać,

łudńϊwå śë czas. - rozwidnia się. Juz śë łudńïwå - wstóń jï zaprzągåj kóńa.
łudobruchać

czas. ~óm, ~ås, ~å, ~ómy, ~åta, ~ajó, ~åj, ~åjta - uspokoić. Tak śë zezłośćół, ze trudno béło go łudobruchać.
łudry

n, blp, D.~ów - złość, sprzeciw dla zasady. Łudry na łudry.
łudźugać,

łudźgać śë czas. ~åłëm, ~åłeś ~åł, ~lym, ~lyśta, ~ly - ubrudzić, unurzać się, zob. łufajdåć śę̈. Łale ześ śë łudźugåł! 2. upić się.
łufajdać śę̈,

czas. ~åłëm, ~åłeś, ~åł, ~lym, ~lyśta, ~ly, ~åj, ~åjta, ubrudzić się, por. łunórzåł śë, zob. łudźugać.
łufetować śë,

czas. ~åłëm, ~åłeś, ~åł, ~lym, ~lyśta, ~ly, ~uj, ~ujta - 1. ucieszyć się, nacieszyć się. 2. ugościć się, najeść się.
łufnål

m - gwóźdź do przybijania podków końskich.
ługór

m - odłóg, nieużytek, ugór.
łujmować

czas. - pomniejszać, odejmować. Łujńϊj trochë kartofłów z kośϊka.
łujńéć,

łujnë, łujńes, łujńe, łujńëm, łujńeta, łujnó czas. - umieć, potrafić. Tak to jï jå łujnë.
łukå śë

czas. - określenie popędu płciowego świń. Maćora łukå śë.
łukëm

przysł. - dużo, za dużo. Móm ćϊ tégo łukëm!
łukucnąć

czas.- schylić się zginając kolana, zachowując postawę pionową, zob. kucky.
łul kłodowy

m - ul z wydrążonej kłody drewna.
Łulåtowo - Pogorzél

(Ulatowo-Pogorzel) n - miejscowość w gm. Jednorożec, pow. przasnyski, kol.: Plany, Pśåsky.
Łulåtowo - Słabogóra

(Ulatowo-Słabogóra) n - miejscowość w gm. Jednorożec, pow. przasnyski.
łuleputać

a. łulepać czas. ~óm, ~ås, ~å, ~ómy, ~åta, ~ajó, ~åj, ~åjta - zrobić niedbale, byle jak. Tak łuleputać, to kåzdy moze.
łulę̈gåłky

n D.~ów – dojrzałe, sfermentowane małe gruszki leśne. Lubźë łulę̈gåłky.
łulę̈gnąć śë

czas. ~ónëm śë, ~óneś śë, ~ón śë, ~ëńϊm śë, ~ëńϊśta śë, ~ëńϊ śë - urodzić się.
łulgnąć

czas. ~ónëm, ~óneś, ~ón, ~ëńϊm, ~ëńϊśta, ~ëńϊ, ~ϊj, ~ϊjta - ugrzęznąć np. w błocie, śniegu. Łulgnónëm w tëm błoće.
łulogo

przysł. - ciągle w dużym pośpiechu. Ty to zawse łulogo jϊ łulogo.
łumårtśëńe

n - umartwienie, zmartwienie.
łumerlåk

m - zmarły.
łumorusały

a. łumorusany przym. - brudny, nie umyty, zob. ponórzany. Łaleś śë łumorusåł! Jϊdź śë łumyj!
łumorzéć śë

a. zamorzéć śë czas. - zagłodzić się.
łumór,

na łumór ż - 1. śmierć, na śmierć. Zapśół śë na łumór. 2. całkowita utrata pamięci. Zabåcółëm na łumór.
łumrzéć

czas. łuńéróm, łumer, łumerła, łumerly, łuńérómy, łuńéråj, łuńéråjta - umrzeć, zob. pomrzéć. Długo chorowåł jϊ łumer.
łuna

ż Cms. ~ńe; lm D. ~łunów - odblask pożaru świateł widoczny nad horyzontem. Łuna bźϊje.
łuńónek

m - 1. spokój. Ńe dajes ńϊ łuńónku! 2. umiar. Łón pśϊje bez łuńónku!
łunórzać śë

czas. åłëm, ~åłeś, ~åł, ~alym, ~alyśta, ~aly, ~åj, ~åjta - pobrudzić się. Łaleś śë łunórzåł!
łupaćugać śë

czas. - utrzepać się, ubrudzić.
łuparscéć

czas. ~ółëm, ~ółeś, ~ół, ~lym, ~lyśta, ~ly, ~yj, ~yjta - 1. zrobić byle jak. 2. ubrudzić się. Gdźeś śë tak łuparscół!
łupchać

czas. - pchając wtłoczyć w coś. Dobrze łupchåj, to wejdźe wsystko.
łuperty

przym. - uparty, stanowczy, zob. łusadny. Ńe bądź taky łuperty.
łupśϊlować

czas. - upilnować, ochronić. Ńe łupśϊlowałam go jϊ śë łobalół.
łuramëntny

a. łulamëntny przym. - bardzo podobny, taki sam. Łón, to łuramëntny dźådek.
łurodlywy

przym. - urodziwy, przystojny, ładny.
łurwańec

m - urwis, łobuz. Ńe mogë dać rady tëmu łurwańcoźu.
łurznąć

czas. ~në, ~ńes, ~ńe, ~ńëm, ~ńeta, ~nó – ukroić, urżnąć. Łurznón deskë, łurznón glónek chleba.
łusadny

przym. - uparty, nieustępliwy, zob. łuperty. Łón jest taky łusadny!
łusåk

m - pionowa część futryny. Nabźół sobźe guza ło łusåk.
łusanowany

przym. - człowiek uprzejmy, grzeczny, kulturalny.
łuskamlać

a. łuskamłać czas. ~ë, ~es, ~e, ~ëm, ~eta, ~ó, ~ϊj, ~ϊjta - uprosić.
łusłać

czas. łuśćelë, łuśćeles, łuśćelëm, łuśćelyta, łuśćeló, łuśćél, łuśćelta - 1. pościelić łóżko. 2. przykryć stół obrusem.
łusmårkać

czas. łusmårkåłëm śë, łusmårkåłeś śë, łusmårkåł śë - pobrudzić coś wydzielinami z nosa.
łusmoléć śë

czas. - ubrudzić się.
łusmrodek

m - obelżywa nazwa niesfornego dziecka.
łustatkować śë

czas. ~ujë, ~ujes, ~uje, ~ujëm, ~eta, ~ujó, ~uj, ~ujta - 1. uspokoić się, zacząć żyć rozsądnie. Kedy łón śë łustatkuje? 2. dorosnąć, spoważnieć.
łustę̈p

m, D. - u, Ms. ~pśe; lm M. -y - ubikacja na zewnątrz budynku mieszkalnego, zob. wychodek.
łustrojéć śë

czas. ~jë, ~jϊs, ~ój, ~jółeś ~ójta - ubrać się ładnie, gustownie. Ładńe śë łustrojółeś!
łusykować śë

czas. - ubrać się, przygotować się.
łuśluchać śë

czas. - zmoczyć, ubrudzić nogawki spodni idąc po mokrej trawie. Gdźeś tak śë łuśluchåł!?
łuśpulować

czas. - nawinąć na szpulę.
łuśwérgnąć

czas. ~nónëm, ~nóneś, ~nón, ~nëńϊm, ~nëńϊśta, ~nëńϊ - zmarznąć, zziębnąć. Łubźerz śë, bo łuśwérgńes.
łuśϊna

ż, lm D.~ów - czoło. Łuspokój śë̈, bo doståńes w łuśϊnë!
łutkać

czas. łutkóm, łutkås, łutkå, łutkómy, łutkåta, łutkajó - 1. zrobić tkaninę. Łutkać dywan. 2. powtykać coś gdzieś, upchać.
łutłuc

czas. - 1. ubić coś, uklepać. Łutłukë kasy jeglanéj z prosa. 2. zabić coś, kogoś. Łutłuk go na śńérć.
łutråpek

m - osoba nieznośna, awanturnik, opętany, wrzaskliwe, krzykliwe dziecko, utrapieniec. Ńe wytrzymańe z tëm łutråpkëm.
łutråpśëńe

n - zmartwienie, kłopot, utrapienie.
łuwadźéć

czas. ~ë, ~ϊs, ~ϊ, ~ëm, ~ϊta, ~ó, łuwådź, łuwådzta - uwiązać. Łuwådź kóńa jϊ chodź do jϊzby.
łuwaléć śë

czas. ~ółëm, ~ółeś, ~ół, łuwålylyśta śë albo wyśta śë łuwalély, łuwål śë, łuwålta śë - położyć się bezwładnie. Jekeś zmę̈cóny, to łuwål śë!
łuwåzańe

n - poważanie, szacunek, respekt. Franek må łu ludźϊ łuwåzańe.
łuwroće

n - niewielki teren położony przed wrotami ogrodzonego pastwiska, będący najczęściej dodatkowym pastwiskiem. Popasë krowë na łuwroću.
łuwźón śë

czas. - uparł się, postanowił na swoim, nie dał się przekonać.
łuzålać śë

czas. ~óm, ~ås, ~å, ~ómy, ~åta, ~ajó, ~åj, ~åjta - 1. skarżyć się. 2. litować się. Tak śë łuzålåł ze mu źle.
łuzåmdać

- ukroić z trudem i byle jak. Juz gorzéj ńe mókeś łuzåmdać!
łuzoléć

czas. - ubrudzić. Łaleś śë łuzolół.
łuzrzéć

czas. łuzerëm śë, łuzerëm go, łuzerlym śë - 1. skrzywdzić kogoś. Łuzer go. 2. upić się. Łuzer śë.
łuźåjać śë

a. zźåjać śë czas. ~łëm śë, ~łeś së, ~åł śë, ~lym śë, ~lyśta śë - zadyszeć się z powodu biegu, ciężkiej pracy, pośpiechu.
łuźązåk

m - trok od kaleson, spodni wojskowych, sznurowadło.
łuźdźëńïca,

łuźdźónka ż - obroża dla psa. Låtå bez łuźdźëńïcy.
łuźϊjać śë

czas. - spieszyć się.
łyså krowa

- krowa o białym łbie.
Łyse

n, blp - miejscowość gminna w pow. ostrołęckim, siedziba parafii pw. Chrystusa Króla Wszechświata, kol.: Carńå, Dąbrówky, Grzę̈da, Mózdzónek, Przesówky, Rudne.
łyskaźϊca

ż - błyskawica.
łysoźåk

m - mieszkaniec wioski Łyse, pow. ostrołęcki, woj. mazowieckie.
łysoźónka

ż - mieszkanka wioski Łyse, pow. ostrołęcki, woj. mazowieckie.
łysta

ż, CM s.~śće, lm D.~ów - łydka. Boly më łysta.
łystówka

ż - rodzaj płóciennej podkolanówki.
łysy nór

m - ptak wodny, łyska.
łyźby

a. łyźwy ż - łyżwy.
łyźńϊk

m - wisząca drewniana szafka na naczynia stołowe: talerze, łyżki, widelce, łyżnik.
måcać

czas. ~óm, ~ås, ~å, ~ómy, ~åta, ~ajó, ~åj, ~åjta - maczać, zamoczyć w czymś. Lubźë måcać chléb w ńodźe jϊ jeść. 2. dotykać. Pomacåj, jeke to twarde.
macérować

czas. ~ujë, ~ujó, ~uj, ~ujta - pozostawać w stanie niepełnej sprawności fizycznej i psychicznej, apatii, odczuwać senność, stan przedchorobowy. Tak më cóś macéruje, ze chyba śë połozë.
machórka

ż - tytoń. patrz: tabaka. Zapål mojéj machórky.
macky

m, blp - przyrząd żeliwny ściskający pień drzewa, używany przy wyciąganiu z lasu, również macki ręczne z drewnianą śrubą używane w stolarce.
måće

zaimek - macie, liczba poj. gdy zwracamy się do osoby starszej; matki, ojca, dziadka, babci. Måće, dźådku, båbko, mamo,tato.
maćïna

ż, blm - nać, część nadziemna ziemniaków i warzyw korzennych. Maćϊna łuschła, bo jó zaraza wźëna.
maćora

ż - 1. samica u świń. 2. stary, często nadgniły kartofel z ziemi, z którego wyrósł nowy krzew.
maćϊca

ż, lm D.~ów - główny korzeń sosny. Maćϊca śę̈gå łaz do wody.
madråk

m - ktoś, kto nie fachowo i wolno wykonuje pracę, nie budzi zaufania.
madzelana

ż - klatka dla matki pszczelej (królowej).
majcåk

m - mieszkaniec wioski Majk, gm. Baranowo, pow. ostrołęcki.
majcónka

ż - mieszkanka wioski Majk, gm. Baranowo, pow. ostrołęcki.
Majdan

m - miejscowość w gm. Baranowo, pow. ostrołęcki.
majdańåk

m - mieszkaniec wioski Majdan, gm. Baranowo, pow. ostrołęcki.
majdańónka

ż - mieszkanka wioski Majdan, gm. Baranowo, pow. ostrołęcki.
majéć

czas. ~ë, ~jϊs, ~jϊ, majϊta, łumåjta - maić, przyozdabiać domy, miejsce kultu religijnego, zielonymi gałęziami brzozy, bzu, czeremchy np. na Zielone Świątki, Boże Ciało.
Majek

a. Majk (Majk) m - miejscowość w gm. Baranowo, pow. ostrołęcki.
makatka

ż - ozdobne, wyszywane, haftowane lub malowane płótno dekorujące ściany mieszkań.
makowńϊk

a. makóźec m - makowiec, ciasto z makiem.
Malowańce

n - lokalna nazwa podmokłych łąk w pobliżu Karaski, gm. Kadzidło, miejsce wspólnego wypasania bydła.
målón

m - 1. dynia. 2. pogardl. głowa.
måltych

m - posiłek, obiad. Zgubźół måltych - zjadł u kogoś posiłek.
malut, malut ...

- przywoływanie świń.
Małoźϊdz

(Małowidz) - miejsowość w gm. Jednorożec, pow. przasnyski.
mamka

ż - 1. mgła. 2. smoczek. Dåj mu mamkë, ńech ńe becy.
mamrać

a. mamrotać a. mamrocéć czas. ~rzë, ~rzes, ~rze, ~rzëm, ~rzeta, ~rzyj, ~rzyjta - wyrażać ciągłe niezadowolenie. Śedź ćϊcho jϊ ńe mamrzyj!
mamyne,

tatyne, båbcyne, dźådkowe - zwrot odpowiadający na pytanie: czyje? - mamy, taty, babki, dziadka.
mamzela

ż lub m - niedorajda, nieudacznik, nic nie potrafi, do niczego się nie nadaje.
manåtky

n, blp - rzeczy osobiste. Weź manåtky ji źę̈céj śë ńe pokazuj!
manebry

m - manewry np. wojskowe.
mankolyje

a. manégry ż - zły stan psychiczny, depresja, nieokreślone tęsknoty. Take më wźëny mankolyje.
manna

ż - 1. ziarenka traw rosnących na mokradłach gotowane i spożywane na Kurpiach jak kasza. 2. kasza manna.
mantél

m - płaszcz, lekka kurtka.
mańkut

m - człowiek leworęczny, zob. lywerdåk.
mara

ż - 1. ćma. 2. zmora.
marchlåk

m - młode słabe drzewo.
mårćϊnka

ż, lm D. ~ów - 1. gałązka (swoisty "rekwizyt"), którą pasterz wręczał gospodarzowi na zakończenie sezonowego wypasu bydła (ok. 11 listopada, na św. Marcina) otrzymując wynagrodzenie za pracę. 2. duży chwast przydrożny.
margelyna

ż - margaryna.
margoćéć śë

czas. - mieć obrzydzenie, wstręt do kogoś lub do czegoś. Jek ńe bę̈dźes zńérzły jϊ zawse cysty, to ńϊcht ńe bę̈̈dźe śë tobó margoćół.
markotno

przysłów. - nieswojo, przykro, zob. matyjaśno.
mårtśϊca

ż - obumarły rój pszczeli.
maruda

ż, lm D. ~ów - 1. kieszeń w spodniach. Kele łuda jest maruda w téj marudźe grzebźó ludźe (zagadka). 2. człowiek grymaśny, uciążliwy.
marudny,

marudnå, przym. - 1. grymaśny /a/, uciążliwy /a/. 2. marudna praca, wymagająca dużej cierpliwości.
maruna

ż - rumianek rzymski (zioło o mocnym działaniu).
masowy,

masowå, masowe przym. - wykonany z tworzywa sztucznego. Masowå zåbåwka, masowe pudełko.
maść

- tu: kolor konia, krowy.
maśelńϊca

ż - naczynie do wyrobu masła, zob. tłucka.
maśust

m - aksamit. Móm bluzkë z maśustu.
måta

- macie lm - zwrot używany w liczbie mnogiej. Måta pśϊłkë jϊ jϊdźta grać!
materjå

ż - 1. wydzielina z ropiejącej rany. 2. tkanina. Kupśéłam materjϊ na gorsét.
matérklåsy

m - różne rzeczy, często zbyteczne, małowartościowe.
matyjåśno

przysłów. - stan lękowy, niepokój, stan nieokreślonej lekkiej choroby, zob. markotno. Ńïc ńï ńe jest, tylo ńï tak matyjåśno.
mącyste kartofle

przym. - kartofle po ugotowaniu łatwo rozsypujące się. Mómy dobre, mącyste kartofle.
Mąćϊce

(Mącice) - miejscowość w gm. Chorzele, pow. ostrołęcki,
më

- mnie. Boly më głowa.
mech

m D. mechu, C. mechoźu; lm M. mechy, D. mechów - mech, niewielka roślina zarodnikowa, rośnie gromadnie, tworząc darnie na terenie leśnym,
mechowaty

przym. - podobny do mchu, przypominający mech: mechowatå wełna.
mégot

a. mygot a. mézgot m - błysk, blask, wzorowa czystość, zob. ńϊgot. Łumyłam podlogë, łaz mégot.
mëntél

m, lp D. mëntela - motyl.
merełuska

ż - rodzaj kwiecistej chustki na głowę, lok.
mereśka

ż, lm D.~ów - 1. rodzaj haftu.
mérgać

czas. ~óm, ~ås, ~å, ~ómy, ~åta, ~ajó, ~åj, ~åjta - ruszać się, wierzgać. Lez jϊ ńe mérgåj śë!
mérka

ż - sposób wiązania chustki na głowie. Zaźąz chustkë na mérkë.
mérsc

m - źródło słabego światła, zob. gaganek. Ćëmno przy mérscu.
mesel

m, lp D. mesla - przecinak.
meter

m - 1. jednostka długości. Długy na dwa metry. 2. jednostka masy (kwintal). Kupśółëm dwa metry kartoflów. 3. jednostka objętości w odniesieniu do drzewa (drewna), dodając czasami słowo "fest". Kupśółëm dwa festmetry drzewa.
mgléć

czas. - mieć odruch wymiotny, doznanie przy nadkwasocie żołądka. Mgly më. 2. mdleć. Béła gorąc jϊ dźećåky mglely.
mléc

m - 1. mniszek lekarski (zioło lecznicze). 2. wydzielina samca ryb w okresie tarła. 3. rdzeń w kręgosłupie.
mlécycha

ż - krowa dająca dużo mleka.
mlón

m - 1. mocny drążek do obracania kamienia w żarnach. 2. pogardliwie o kimś mocnym, ociężałym. 3. gruby kij, pała. Juz ćë ńϊma, bo jek weznë mlóna, to ćë ...
mocno

przysłów. - bardzo, mocno gorąco, mocno źϊmno.
modry

przym. - niebieski, ładny (kolor). "Modre łocy ńała, spodobała ńï śë".
mogéła

ż - 1. grób. 2. okragły dół na kartofle, lok.
mordować,

mordować śë czas. ~ujë, ~ujes, ~uje, ~jëm, ~jeta, ~uj, ~ujta - męczyć się. Ńe morduj śë tak. 2. mordować.
Morgowńϊky

(Morgowniki) - miejscowość w gm. Nowogród, pow. łomżyński, woj. podlaskie.
morscyzna

ż, blp - słoje drzewa od północnej strony.
morus

m - człowiek mający brudną twarz. Łaleś śë łumorusåł!
Mostowo

n - miejscowość w gm. Olszewo Borki, pow. ostrołęcki.
mostoźåk

m - mieszkaniec wioski Mostowo, gm. Olszewo Borki, pow. ostrołęcki.
mostoźónka

ż - mieszkanka wioski Mostowo, gm. Olszewo Borki, pow. ostrołęcki.
Mostówek

m - miejscowość w gm. Olszewo Borki, pow. ostrołęcki.
motać

czas. ~óm, ~ås, ~å, ~ómy, ~åta, ~ajó, ~åj, ~åjta - nawijać przędzę na talkę lub szpule.
motoźϊdło

n - przyrząd do nawijania przędzy, składający się ze ślimaka i 40 ząbków.
motór

a. motocygel a. båjcygel m - motocykl.
mój Bojku

a. mój Botku - zwrot, powiedzenie, mój Boże, ojej,
mórawa

ż, CMs~aźe - ziemia pokryta gęstą trawą, zob. darlyna. Dobrze latëm polezéć na móraźe.
mrowy

n, blp - ciarki, dreszcze. Takëm śë zląk, łaz më mrowy przesły.
mroźéć,

zmroźéc, zmroźół śë czas. - 1. przyzwyczaić się, mieć nawyk. Franek zmroźół śë do ńéj przychodźéć. 2. nęcić, zanęcać ryby.
mrugåwka

a. mrygåwka ż - powieka. Mrugåwka mu śë zagëna.
mruk

m - osoba małomówna, pogardl.
mrygać

czas. - mrugać (np. oczami).
mrzéć

czas. mrë, mró, mrze - 1. umierać. Mrë ze strachu. 2. określenie zachowania w zabawie dziecięcej w chowanego. Terå jå mrë.
mscéć,

mscy śë czas. - świecić się, palić się słabym światłem, ogniem. Mérsc ledwo mscy śë.
mucha

ż - 1. środkowy słój w niektórych gatunkach drewna, zwłaszcza krzewów. 2. mucha.
muchår

m, lp D. muchåra - muchomor, grzyb niejadalny.
mućka

ż - 1. malutka rybka. 2. pieszczotliwie: krowa, krówka,
mulårz

m, lm DB. ~ów - murarz. Mulårz postaźϊ dóm, pśec jϊ kuchńë.
murek

m - występ w ścianie stanowiący półkę, murek.
murowanka

ż, lm D. ~ów - dom murowany.
mus

a. musowo m - konieczność, potrzeba. Mus go stamtąd wyćągnąć.
muśkatér

m - kwiat doniczkowy, pelargonia.
mutra,

muterka ż - nakrętka.
muza

ż - 1. strawa z mąki ugotowana na wodzie. 2. karma (napój) dla cielaków. 3. zaniedbana kobieta, pogardl.
muzyka

ż - zabawa taneczna przy muzyce. Jϊdë na muzykë.
mycka

ż - lekkie nakrycie głowy, czapka. Załóz jekąś myckë na głowë!
myć śë,

mół śë, łumół së czas. - myć się, mył się, umył się.
mydlyk

m - proszek do prania. W mydlyku lepśéj wypśerzes.
mydlyny

n - woda z mydłem po myciu, praniu.
myga

ż - komar, zob. kómór.
mygnąć

czas. mygnón, mygnëna, mygnëńϊ - umknąć, błysnąć. Mygnón jϊ tyle go źϊdźåłëm.
mylńϊca

ż - miednica, lok.
mysa

ż, lm D. ~ów - mysz.
mysëńåk

a. myśëńåk m - mieszkaniec Myszyńca, pow. ostrołęcki, woj. mazowieckie, przezwisko: flakårz, flakårze, przezwisko mieszkańca Myszyńca Starego: buråk, buråky.
Mysëńec

a. Myśëńec (Myszyniec) m - miasto w pow. ostrołęckim, siedziba parafii pw. Trójcy Przenajświętszej, kol.: Browary, Mortuny, Pośwę̈tne.
Mysëńec Stary

a. Myśëńec Stary m - miejscowość w gm. Myszyniec, pow. ostrołęcki.
mysëńónka

a. myśëńónka ż - mieszkanka Myszyńca, pow. ostro-łęcki, woj. mazowieckie.
myśåk

m - mała myszka.
myśónky

ż - odchody myszy.
na

- weź, masz.
na bórg,

zbórgować - zobowiązać się do zapłaty za towar w terminie późniejszym. Zbórguj ni na tydźëń.
na chrzodku

- na środku.
na duch

- szybko, jak najszybciej. Leć na duch!
na gróno

- rytmicznie, zgodnie z muzyką. Takå małå, ła juz tańcuje na gróno.
na łobkoło

- na około, wokół.
na łodchodne

- na koniec, na wyjście. To na łodchodne zaspśéwåj.
na łuder

- na przekór. Wsystko robźϊ na łuder.
na łumór

- na śmierć. Łupśół śë na łumór.
na ńårk

a. na mark - "na oko", po omacku, mniej więcej. Łusyłam tak na ńårk.
na podorądźu

- w pośpiechu, naprędce, "co pod ręką". Wźónëm co béło na podorądźu, zob. na porywåku.
na porywåku

- pod ręką, zob. na podorądźu. Zrobźół mu zabåwkë na porywåku.
na prość

- na wprost, prosto,
na przybość

- chodzić w obuwiu bez skarpetek czy owijek. Łobuł kamasy na przybość.
na sagë

- na skos, na ukos.
na wrzecéj

a. na wrzecy - na niby. Łón to wsystko robźï na wrzecy.
na wylotkë

- na wyjście, np. ubranie "na wylotkę" jest lepsze niż do pracy, ale gorsze niż na wielkie święto lub do kościoła. Må śweder na wylotkë.
na zawdy

- na zawsze. Pojechåł na zawdy.
na źeś jϊść

- iść do kogoś na pogawędkę.
nabrać śë,

nabźérać śë - pot. zostać oszukanym, wykorzystanym. Dåłëm śë nabrać.
nabźédować śë

czas. ~dujë śë, ~dujes śë, ~ duj śë, ~dowåł śë - jakiś czas przeżył w biedzie.
nachlać śë

a. nachłę̈bać śë pogardl. czas. ~åłëm śë, ~åłeś śë, ~alym śë, ~lyśta śë, ~aly śë, ~åj śë, ~åjta śë - napić się.
naće

- macie, weźcie - zwrot w liczbie poj. kierowany do osoby starszej, zob. måće. Mamo, nåće!
naćółać

- łućółać czas ~łóm, ~łås, ~łajó, ~åj, ~łany pot. - nagromadzić nazbierać. Naćółåł sporo grosa.
nadåł mu

- powiedział prawdę prosto w oczy używając mocnych słów.
nadąć śë,

nadón śë, nadëńϊ śë, nadńj śë, nadńϊjta śë czas. - dąsać się, nadąć się.
nåddåw

m, C. ~åźu, N. ~ åwëm, Ms. ~åźu - grunt rolny lub leśny dodany w wyniku parcelacji lub komasacji gruntów.
nagodźéć śë,

nagodźół śë czas. - natrafić, spotkać przypadkowo, zob. napåtocéć śë. Béło ćę̈zko, łale nagodźół śë Franek jϊ pomók ńϊ przyńéść.
någónka

ż, CMs. ~nce; lm D. ~ków - nagonka, napędzanie zwierzyny na stanowiska myśliwych.
nåjdźϊj

a. znåjdźϊj - znajdź, poszukaj.
nåjprzód

a. nåjsómprzód - wpierw, wcześniej, najpierw, na początku, przede wszystkim.
nåjrzéć kogoś

- lubić kogoś. Łón téz nåjrzy jéj śë.
nåju,

do nåju - nas, do nas.
Nåkeł

(Nakieł) - miejscowość w gm Jednorożec, pow. przasnyski.
Nåkły

(Nakły) - miejscowość w gm. Olszewo Borki, pow. ostrołęcki.
nakucać śë

czas. ~óm śë, ~ås śë, ~å śë, ~ajó śë, ~aly śë, ~åj śë, ~åjta śë - naprzykrzać się, być uciążliwym. Ńe nakucåj śë.
naléźć

czas. ~åsëm, ~åseś, ~ås, ~eźlym, ~eźlyśta, nåjdźϊj, nåjdźϊjta - znaleźć.
nałozéć śë

czas. ~ółëm śë ~ółeś śë, ~ół śë, ~lym śë, ~yśta së, ~óz śë, ~ózta śë - przywyknąć. Nałozół śë råno wstawać.
nåłozny

przym. - przyzwyczajony.
namåźać

czas. namåźåj, namåźåly, namåźåjta - namawiać. Jek ńe chce, to go ńe namåźåj !
napałę̈céć śë

czas. ~ół, ~éła, ~ély - znaleźć się przypadkiem.
napaść

czas. napasëm, napaseś, napaśly, napaś, napaśta - nakarmić, napaść. Napasëm kóńe na łące.
napę̈cńéć

czas. ~ejë, ~ejes, ~éj, ~ńåł, ~ała, ~ely, ~ały - rozszerzyć się pod wpływem wilgoci, wciągnąć wilgoć. Kasa napę̈cńała.
naplétać

czas. - przygotować przędzę pasmami do tkania na krosnach.
nåplétańce

a. nåplétky a. nåplétåce n, blp - drewniana część krosien.
napåtocéć śë

czas. - znaleźć się przypadkowo, zob. nagodźéć śë.
nåprucha

ż, CMs.~use, D.~ów - kruszyna, drobina. Nåprucha wlećała ńï do łoka.
naprzéćko

przysłów. - naprzeciwko.
naprzykrzać së

czas. ~óm śë, ~ås śë, ~å śë, ~ómy śë, ~åta śë, ~jó śë, ~åj śë, ~åjta śë - być uciążliwym, natarczywym przychodzić często bez zaproszenia. Naprzykrzå śë jϊ naprzykrzå - juz móm go dość!
nåpśę̈tek

m - napiętek, obcas u buta.
nårëmny

przym. - natrętny, zob. namolny.
Nårew

(Narew) ż - rzeka, prawy dopływ rz. Wisły, zasilana, między innymi, przez rzeki kurpiowskie: Omulew, Pisę, Rozogę, Szkwę.
nårę̈ce

n - naręcze, miara objętości, tyle, ile można objąć rękoma. Przyńós narę̈ce drew.
narządzać

czas. ~óm, ~ås, ~å - 1. naprawiać coś zepsutego. 2. nakładać posiłek. Chodźta prę̈dzéj, źecérzå narządzónå. 3. przygotować krosna do tkania.
nåsëńńϊk

m - część uprzęży konia.
nåśådcåk

m - mieszkaniec wioski Nasiadki, gm. Lelis, pow. ostrołęcki.
nåśådcónka

ż - mieszkanka wioski Nasiadki, gm. Lelis, pow. ostrołęcki.
nåśådka

a. śedźówka lok. ż, lm D.~ów - kura wysiadująca pisklęta. Dåj nåśådce wody !
Nåśådky

(Nasiadki) n - miejscowość w gm. Lelis, pow. ostrołęcki.
nåśëńåk

a. nåśëńåky m - ziemniaki przeznaczone do sadzenia wiosną.
naśtålować

(na kogoś), łobśtålować (kogoś) - oskarżyć, obmówić. Tak na négo naśtålowaly, ze wolåł së ńe pokazywać.
nåta

- macie, weźcie - zwrot w liczbie mnogiej kierowany do rówieśników lub osób młodszych. Nåta dźeći na lody jϊ dåjta ńϊ spokój!
natråśéć

czas. ~ółëm, ~ółeś, ~ół, ~lym, ~lysta, ~ly, natråf , natråfta, - trafić, natrafić.
natrétować

czas. - nałożyć ponad miarę, zbyt dużo. Natrétowåł takó furë. 2. nadepnąć kogoś.
nåwłoka

ż - sznurek do wiązania chodaków czy butów.
nåwój

m - część krosien do nawijania przędzy.
nawróćéć

czas. ~cë, ~ćółëm, ~élym, ~élyśta, ~ély, ~óć, ~óćta - 1. obrócić. 2. odsunąć (do krowy). Nawróć śë! 3. powrócić. Nawróć śë ńedoźarku !
nazåd

- do tyłu, z powrotem, cofnij się - zawołanie kierowane np. do konia. Nazåd gńady !
nośϊdło do wody

n - prosty przyrząd dopasowany do ramion z umocowanymi na końcach łańcuchami z zaczepami na wiadra.
Nowå Ruda

(Nowa Ruda) ż - miejscowość w gm. Turośl, pow. Kolno, woj. podlaskie, kol.: Głę̈boke, Grądy, Kąćϊk, Pod Borëm, Rozåłky, Ruchołek, Zågórze.
Nowå Źeś

(Nowa Wieś) ż - miejscowość w gm. Chorzele, pow przasnyski.
Nowå Źeś

(Nowa Wieś) ż - miejscowość w gm. Olszewo Borki, pow. ostrołęcki, siedziba parafii pw. Narodzenia NMP.
nowelåtko

n - drobne ciastka w formie figuralnej wypiekane na Nowy Rok.
nowérlać

czas. - grymasić, marudzić, wydziwiać. Ńe nowérlåj!
Nowogród

- miasto w pow. łomżyńskim, woj. podlaskie.
nozyk

m - 1. scyzoryk. 2. mały nóż.
noźϊna

ż, CMs. ~ńe; lm D. ~nów - 1. nowina. Doståłëm noźϊnë. 2. grunt świeżo wzięty pod uprawę. Na noźϊńe dobrze rośńe lën.
nóma,

nóm - nam. Dåł nóma /nóm/ kóńa w posågu. Pewno łóńϊ nóma łumró.
nudźéć, nudźϊ

czas. - swędzieć, swędzi.
ńådro

n, blm - pazucha, wewnetrzna część okrycia (marynarki, kurtki, płaszcza) pod ramieniem. Schowåł za ńådro.
ńåłcëńe

czas. - miauczenie, wydawanie głosu przez kota. Kot ńåłcy, bo jest głodny.
ńåłky, ńåłkå

przym. - miałki, drobny, płytki. Ńåłky pśåsek, ńåłkå mąka, ńåłkå woda.
ńągléć

czas. - ~ë, ~ys, ~y, ~ëm, ~yta, ~ó, ~yj, ~yjta - powoli gryźć, żuć. Ńϊ må zę̈bów jϊ tak ńągly.
ńąglyca

a. ńę̈dlyca ż - przyrząd do zgniatania, zmiękczania konopi.
ńe dać na górë

- nie dać się poniżać. Ńe dåj teśćowéj na górë!
ńe dźϊwota

- nic dziwnego. Jek së ńe łucół, to ńe dźϊwota, ze ńe łujńe.
ńe tę̈go

przysłów. - słabo, nieszczególnie. Ńe tę̈go łu ńégo z forsó.
ńe zågodny

przym. - nie odgadnięty, zagadkowy.
ńecasowy

przym. - nie mający czasu, zapracowany.
ńecechowany

przym. - nieoznaczony.
ńecka

ż, D.~ów - rodzaj wanienki, drewniane naczynie do wody. Wléj wody do ńecky.
ńéć

czas. móm, mås, må, mómy, måta, majó, ńåł, ńely, ńéj, ńéjta - mieć, posiadać.
ńéćéć, ńéćéć śë

czas. ńéćϊ, ńéćϊ śë, ńécó śë, ńéćély śë, ńéć śë, ńéćta śë - palić, palić się, błyszczeć się, rumienić się. Ńéćϊ łogëń w kuchńϊ. Pońéćół śë chléb w pśecu.
ńedobźϊtek

m - 1. człowiek niezrównoważony. 2. psotnik.
ńedoludny

przym. - człowiek unikający kontaktu z ludźmi, odludek.
ńedopåd

m - osoba chętna do pracy, ale niedokładna.
ńedójda

ż a. m, odmiana jak ż, CMs. ~jdźe; lm MB. ~dy, D. ~dów - pogardl. ktoś niemrawy, niezdarny, niezaradny, niedołęga, zob. ńezdara.
ńedza

ż - miedza, niezaorany pas graniczny między gospodarstwami. Pas krowy na ńedzy.
ńedźwådek

m - 1. turkuć podjadek. 2. mały niedźwiedź.
Ńedźwédź

(Niedźwiedź) m - miejscowość w gm. Myszyniec, pow. ostrołęcki.
ńedźwedźåk

m - mieszkaniec wioski Niedźwiedź, gm. Myszyniec, pow. ostrołęcki, przezwisko: zór.
ńedźwedźónka

ż - mieszkanka wioski Niedźwiedź, gm. Myszyniec, pow. ostrołęcki.
ńełuródzba

m, ż, n - człowiek nieurodziwy, brzydki, pogardl.
ńemogę̈tny

przym - bezwładny, nieprzytomny.
ńemota

ż - człowiek małomówny i ociężały ruchowo, pogardl.
ńemowa

m, ż - osoba głuchoniema.
ńémrawy

przym. - niezdarny, powolny, ociężały, leniwy.
ńëńéć śë

czas. ńëńϊ śë, ńëńó śë, zńëńéło śë - zmienić się. Łaz ńϊ śë w łocach zńëńéło. Ńëńącå spódńϊca.
ńëńϊ

zaimek - nimi. Pódë z ńëńϊ na grzyby.
ńeråd

- niechętnie. Ńeråd ło tëm gådåł. Råd ńeråd wståł jϊ poset.
ńeraźńół śë

czas. - był onieśmielony.
ńesudejny

przym. - niespokojny, niegrzeczny. Coś ty dźϊś taky ńesudejny ?
ńeśądz

m - 1. księżyc. 2. miesiąc.
ńetlyca

ż - chwast zboża, gatunek wysokiej trawy rosnącej na podmokłym terenie.
ńewód

m - długa sieć rybacka złożona z podłużnych skrzydeł bocznych i z matni. Zapuśćély ńewód.
ńę̈kel

m, D.~ la, C.~oźu - mięso bez kości, szynka, schab. Sóm ńękel.
ńę̈kyny

n, blp - otręby z prosa. Dosyp ńę̈kynów do zerćå dlå krowów.
ńę̈so

n - mięso.
ńę̈tky,

ńę̈tkå, ńę̈tke przym. - miękki. Ńę̈tky chléb, ńę̈tke jebko.
ńï

- mi. Tak ńï dusno!
ńï źåtku jek

- nie wiadomo jak. Tak wysło, ńϊ źåtku jek.
ńïcht

- nikt, żaden. Ńϊcht tëńï ńe set.
ńïkśåt

m - kaczeniec. Pełno tu ńïkśåtu!
ńïmek

m - 1. pogardliwie o człowieku ociężałym umysłowo, małomównym. Taky z ńégo ńïmek. 2. niemowa.
ńϊca

ż, blm - lewa strona tkaniny.
ńϊcegój sobźe

- 1. dobry, niezły. 2. niczego sobie.
Ńϊchałowo

(Michałowo) m - miejscowość w gm. Czarnia k. Myszyńca, pow. ostrołęcki, kol.: Grądy, Łobory.
ńϊchałoźåk

m - mieszkaniec wioski Michałowo, gm. Czarnia k. Myszyńca, pow. ostrołęcki.
ńϊchałoźónka

ż - mieszkanka wioski Michałowo, gm. Czarnia k. Myszyńca, pow. ostrołęcki.
ńϊćónky

n - element krosien wykonany z nici, przez które przechodziła nawleczona ręcznie przędza.
ńϊgot

m - błysk, blask, zob. mégot.
ńϊm

- nim, spójnik oznaczający, że to, o czym jest mowa w zdaniu rozpoczynającym się tym spójnikiem, jest późniejsze względem tego, o czym jest mowa w zdaniu poprzednim lub następnym. Ńϊm wyjechåł, poset śë pozegnać.
ńϊme stworzëńe

n - zwierzę.
ńϊsa

ż - miska do mycia. Łumyjë śë w ńϊśe.
ńϊtygować śë,

zńϊtygować śë czas. - 1. osłabnąć. Ból trochë zńϊtygowåł śë. 2. zreflektować się.
påceśe

n - włókno lniane gorszej jakości uzyskane przy tzw. "czesaniu lnu" na szczotkach. Z påceśϊ robiono gorszej jakości tkaninę tzw. part z przeznaczeniem, np. na worki.
påcha

ż, CMs. påse – pacha. Włóz termometer pod påchë.
påćérz

m, D. - a; lm D.~rzów - 1. pacierz, modlitwa, zbiór modlitw. Łodmåźać påćérz. 2. kręgosłup. 3. określenie czasu - kilka, kilkanaście minut. Posła ze dwa påćerze tëmu.
påćowaty

przym. - niestaranny, brudny, źle ubrany. Takå ta snéska påćowatå.
paćuga

ż - 1. osoba zaniedbana, brudna, niestarannie przygotowująca posiłki. 2. osoba zachowująca się niekulturalnie przy jedzeniu, ubrudzona potrawami, pogardl. zwykle dot. dzieci. Ńe łujnes jeść, ty paćugo!
pająk

m - 1. ozdoba sufitu przy użyciu bibuły kolorowej, grochu, słomy. 2. pająk.
pakóły

ż, blp - pakuły, odpady po wyczesaniu lnu.
pål

m - pal, ostro zakończony kół.
palarus

m, blm - 1. niedowład, paraliż. 2. rodzaj przekleństwa, diabeł, czort. By ćë palarus sper.
palestrant,

palestranty m - elegant, eleganci.
palyc

m, lm D.~ów - palec. Skalécółëm sobźe duzy palyc.
palyce do snućå

m, blp - elementy snowadła umożliwiające 2 lub 3 - krotne przekładanie osnowy.
pałåtka

ż - 1. namiot. 2. wojskowy płaszcz przeciwdeszczowy.
pałę̈ka

ż - parów z wodą, niewielkie bagno, grzęzawisko.
pałuba

ż – 1. obudowa przyczepy lub ciężarówki, plandeka. 2. gęste, pokręcone zboże.
pamrok

m - zmrok. Wyset ło pamroku.
panënka

ż - 1. panienka. 2. źrenica oka.
pańę̈ć

ż, DCMs. ~ ę̈ćϊ, blm - pamięć.
pańę̈tny

a. pańę̈tlywy przym. - o kimś, kto długo czuję urazę. Łaleś ty jϊ pańętlywy.
paproch

m, C.~ oźu - drobina, kruszyna, zob. nåprucha.
paprzyca

ż - element żaren regulujący zsyp zboża.
papu

n, ndm, dziec. także pot. żart. - słowo oznaczające jedzenie. dopominanie się o jedzenie: Dźecko jest głodne jϊ chce papu.
påra

- 1. para, dwa. 2. kilka. Łod påru dńϊ ńe béło go w domu.
parch

m, C.~oźu - 1. choroba skóry, zob. parucha. 2. nieznośne dziecko, pogardl. Ty parchu jedën! 3. pogardl. określenie Żyda.
parćåcåk

m - mieszkaniec wioski Parciaki, gm. Jednorożec, pow. przasnyski.
parćåcónka

ż - mieszkanka wioski Parciaki, gm. Jednorożec, pow. przasnyski.
Parćåky

(Parciaki) n - miejscowość w gm. Jednorożec, pow. przasnyski, siedziba parafii pw. Św. Stanisława BM, kol.: Kocënky, Stacjå, Zapola.
pårka

ż - 1. bliźnięta. 2. małe prosięta; dawniej na targowiskach sprzedawano albo kupowano "parkami" czyli po 2 szt., żeby lepiej się chowały. Śéła zapłacółeś za pårkë prośåcków ?
parńϊk

m - 1. parnik, kocioł do przygotowania karmy dla zwierząt. 2. część obory lub oddzielny budynek do przygotowania karmy dla zwierząt.
parobek

m - człowiek pracujący na stałe w gospodarstwie, nie będący członkiem rodziny.
pårowa

ż, lm D.~ów - 1. rozlewisko, fragmenty starorzecza. Przegnåj krowy za pårowë. 2. kałuża z deszczu lub rozlanego płynu, moczu itp. Łale nalåł pårowë (o dziecku).
parsc

m - osoba brudna, zaniedbana, pogardl. zob. paćuga.
parscéć

czas. - robić niedokładnie, byle jak. Ne zrobźół dobrze, tylo tak łuparscół.
parsk

m - mała piwniczka pod podłogą izby, zob. śklep.
part

m, blm - rodzaj tkaniny lnianej wytwarzanej metodą chałupniczą na krosnach. Chodźϊ w parćanéj kośuly.
parucha

ż - liszaj, łuszcząca się skóra, zob. parch.
parzygåwka

a. parzówka a. parzącka ż - pokrzywa, zob. zégåwka.
pasowny

przym. - pasujący, odpowiedni.
pastśéć śë

czas.- znęcać się.
pastwa

ż - pasza, pokarm dla zwierząt.
påśńϊk

m - pastwisko, miejsce, najczęściej ogrodzone, niedaleko domu, gdzie wypasano krowy i konie.
patadło

- człowiek niezdarny, pośmiewisko.
patoka

ż - lm D. ~ów - 1. teren podmokły, bagnisty. 2. miód prosto z barci, nie cedzony.
patrólka

ż - zwiad wojskowy, patrol, lok.
patrón

m - 1. nabój karabinowy. 2. patron.
patyckować śë

czas. - zachowywać się pobłażliwie, ulegać, patyczkować. Ńe bę̈dë śë z tobó patyckowåł.
pazgelec

m - osoba niedobra, dokuczliwa.
pazłotko

n - papier złocony używany w zdobieniu, m.in. cółka - świątecznego nakrycia młodej Kurpianki.
pazóry

ż - ręce, dłonie, pogardl. Weź te pazóry łode mńe!
pazucha

ż - wewnętrzna część okrycia marynarki, płaszcza, pod ramieniem, zob. ńådro.
paźdźory

n, blp - paździerze (zdrewniałe części łodyg lnu, konopi, odpadające przy tarciu).
pe

- brzydkie, niedobre dziec. Ńe bźerz tégo, bo to pe!
pédåłówka

ż - harmonia pedałowa, zob. harmóńjå.
pélować

czas. ~ujë, ~ujes, ~uje, ~ujëm, ~ujeta, ~ujó, ~uj, ~ujta - szybko biec, uciekać. Péluje łaz śë kurzy !
péłtåcka

ż - mieszkanka wioski Pełty, gm. Myszyniec, pow. ostrołęcki.
péłtać,

péłtå czas. - plątać, plącze robiąc na drutach, gmatwa.
péłtåk

m - mieszkaniec wioski Pełty, gm. Myszyniec, pow. ostrołęcki, przezwisko: kołtun, kołtuny.
Péłty

(Pełty) n - miejscowość w gm. Myszyniec, pow. ostrołęcki, woj. mazowieckie.
pepegy

n - tenisówki.
pérgnąć

czas. pérgnón, pérgnëńϊ - umrzeć (zwrot lekceważący, rzadziej używany), zob. korknąć. Ńe źådómo łod cégo pérgnón.
pérkål

m - płótno bawełniane.
péta

ż, - noga pogardl. Weź te péty stąd.
pézy

ż, blp D. ~ów - ziemniaczane kluski, pyzy.
pę̈kówka

ż - 1. zakończenie bata. 2. coś krótkiego, grubego.
pę̈pek

m - 1. grzyb maślak. Pódźëm na pę̈pky. 2. pępek (na brzuchu).
pę̈pel

- odcisk na dłoniach lub stopach wypełniony płynem surowiczym lub nawet krwią, powstały na skutek pracy nieodpowiednim narzędziem czy oparzenia lub od niewygodnego obuwia.
pę̈puch

m - drożdżowy placek wypiekany na patelni. Dobre pę̈puchy z mlékëm.
pę̈tać

czas. ~óm, ~ås, ~å, ~ómy, ~åta, ~jó, åj, ~åjta, ~åł, ~ any - krępować ruch, zakładać pęta na przednie nogi koni, bydła, itp.
pę̈to

n, lm D. ~ów - mocny, krótki i gruby sznur lub linka zakładany zwierzętom (koń, krowa) na przednie nogi, żeby nie mogły uciekać.
plåga

ż, D. ~ów - 1. długotrwały deszcz. Łale śë zaplåzéło! 2. nieszczęście, kara.
plajster

m - plaster.
pléta

a. plotuśńϊk lok. tën pléta, ta pléta, to pléta - osoba zajmująca się plotkami. Ńe lubźë tégo pléty.
plétńåk

m - płot z gałęzi, krzewiny, olszyny.
Pléwky

(Plewki) n - miejscowość w gm. Łyse, pow. ostrołęcki.
płåtek

m – opatrunek, bandaż z materiału. Skalécół śë, to łoźϊń mu palyc płåtkëm.
płocha

ż - element wyposażenia krosien domowych - warsztatu tkackiego.
płońusckowy

kolor m - kolor rudy wpadający w czerwień, kolor płomienia.
płoskunky

m - pierwsze drobne włoski małych dzieci.
płosycåk

m - mieszkaniec wioski Płoszyce w gm. Lelis, pow. ostrołęcki.
Płosyce

(Płoszyce) n - miejscowość w gm. Lelis, pow. ostrołęcki.
płosycónka

ż - mieszkanka wioski Płoszyce w gm. Lelis, pow. ostrołęcki.
Płódowńϊca

(Płodownica) ż - mała rzeczka, dopływ Omulwi.
po mojëmu

– według mnie. Po mojëmu, dźϊśåj padać juz ńe bę̈dźe.
pobekśóny

a. zbekśóny przym. - znarowiony, niespokojny (w odniesieniu do konia).
pobrznąć

czas. pobrznón, pobrznëńi, pobrzńϊj, pobrzńϊjta - pobiec, polecieć, pójść (w odniesieniu do człowieka). Ćékawe, gdźe łón pobrznón.
pochop

m - chęć. Jek mås pochop, to chodź ze mnó.
pochrënny

przym. - dbały, dobrze troszczący się o powierzone lub własne rzeczy.
pochwålónka

ż - tradycyjne, katolickie pozdrowienie Kurpiów. Ńech będźe pochwålóny Jezus Chrystus.
poćesny

przym. - zabawny, śmieszny, wesoły. Ta naså wnucka je takå poćesnå.
pod spódy

- pod spodem. Ńałam go pod spódy.
podbechtać

czas. ~łëm, ~łeś, ~åł, ~lym, ~lyśta, ~ly, ~åj, ~åjta - namówić do złego, podburzyć.
podćϊny

ż, blp D. ~ów - stare drzewa bartne.
poddën

m - dolna część stogu, niedokończony stóg siana, słomy.
podelga

ż - 1. podkładka u spódnicy. 2. część skrętu wozu konnego.
podgnojéć

czas. - użyźnić glebę obornikiem.
podgórzåk

m - mieszkaniec wioski Podgórze, gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki.
Podgórze

n - miejscowość w gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki, woj. mazowieckie, wioska aktualnie wyludniona, w latach 1947-1968 była tam siedziba nadleśnictwa Podgórze.
podgórzónka

ż - mieszkanka wioski Podgórze, gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki.
podkałduńe

n - element uprzęży konia.
podkuléć

czas. podkulół, podkulély, podkul, podkulta - skulić (ogon), podgiąć.
podkurzåc

m - przyrząd do podtrzymywania i wzmacniania ognia, używany między innymi w dawnych kuźniach a także przy pracach w pasiece.
podlec

m - zły człowiek, zob. palarus.
podłobźådek

m - drugie śniadanie, posiłek przed obiadem.
podłogóńe

n - część uprzęży końskiej.
podłorywka

ż - płytkie przeoranie ścierniska.
podmurówka

ż - fundament. Zrobźély podmurówkë jϊ bę̈ó ståźać dóm.
podńebźëńe

n - 1. sufit w kościele. 2. podniebienie.
podole

n - dolina, nizina.
podóléć śë

czas. ~éło śë, ~ly śë - poszczęścić się, zob. dóly śë.
podpåch

m - naręcze, wiązka czegoś mieszcząca się pod pachą.
podpélać

czas. ~óm, ~ås, å, ~ómy, ~åta, ~ajó, podpél, podpélta - podkradać. Chtóś ńϊ podpélå jebka z sadu.
podrywka

ż - podrywka, podręczna siatka na ryby.
podrzéźńać

czas. ~óm, ~ås, ~å, ~ómy, ~åta, ~ajó, ~åj, ~åjta - przedrzeźniać.
podsę̈dek

m - pomocnik sędziego w jurysdykcji bartniczej.
poduscka

ż - mała poduszka.
podwalyna

ż - fundament z grubej, żywicznej belki drewnianej pod budynkiem drewnianym (dom, chlew).
podwłócka

ż - ciepła dłuższa koszula zakładana przez kobiety pod spódnicę, sweter lub bluzkę.
podwłócky

a. podźéwky - kalesony.
pofétny

przym. - porywczy.
pofolgować

czas. ~ujë, ~gujes, ~guj, ~owåł - 1. pot. pozwolić na coś, okazać pobłażanie. Pofolgowåł sobźe.
poklepåc,

klepåc m - element krosien.
pokopcysko

a. pokopńϊsko n - pole po wykopanych ziemniakach.
pokraka

m - osoba brzydka, śmieszna, niedołężna. Takå z ńégo pokraka, ńe chłop.
pokrywka

ż - przykrywka. Zdejńϊj pokrywkë z garka, zeby ńe wykypśało.
pokup

m - popyt. Dźϊś na jermarku bół pokup na ćelåky.
pokynąć

czas. pokynón, pokynëńϊ, pokynónëm, pokynëńϊ - zapomnieć, puścić w niepamięć (rzadziej używany zwrot). Pokynónëm to, co dåwno béło.
poléwa

ż - emalia na garnkach i innych naczyniach.
poléwåcka

ż - konewka.
polotka

ż - strzała łuku.
polyca

ż - 1. belka podtrzymująca sufit. 2. półka.
Połóń

(Połoń) ż - miejscowość w gm. Jednorożec, pow. przasnyski, siedziba parafii pw. Zmartwychwstałego Chrystusa.
połupać

czas. ~pśë, ~pśes, ~łup, ~åł, ~any - rozciąć wiele czegoś na kawałki wzdłuż, porąbać na podłużne kawałki - wzdłuż włokien drewna. Połupåł scåpy drewna.
pomąćéć

a. zmąćéć czas. pomąćéła, pomąćół, pomąćély - 1. zmieszać coś. 2. spowodować zamęt w głowie.
pomrzéć

czas. pomer, pomerly - umrzeć. Pomer dźϊś w nocy.
ponoźe

a. ponozy n. - element krosien (pédały).
ponórzany

przym. - pobrudzony, zob. łumorusany.
pońåchrotany

przym. - rozbebeszony, pognieciony, rozgrzebany. Przyset jekyś taky pońåchrotany.
pońårkować

a. zńårkować czas. pońårkowåłëm śë pońårkowåł śë, pońårkowaly śë - zorientować się. W porë śë pońårkowåłëm.
pońéćéć śë

czas. pońécół śë, pońéćély śë - lekko się przypiec, ale nie spalić (w odniesieniu do chleba). Ładńe ńϊ śë chléb pońécół.
pońedårzać

czas. ~óm, ~ås, ~å, ~ómy, ~åta, ~ajó, ~åj, ~åjta - uszczęśliwiać kogoś na siłę, wbrew jego woli. Ńe pońedårzåj mńe! Ńe chcë!
pońewólńe

a. pońewól przysłów. - na przymus. Po co mńe pońewólńe podnośϊs!?
pońotło

n - 1. miotła lub mokra szmata na kiju do czyszczenia nagrzanego piekarnika z węgli. 2. pogardl. o poniewieranej dziewczynie, kobiecie.
popod śćańu

- pod ścianą. Ńe stójta popod śćańu, tylo tańcujta!
poprzécńåk

m - 1. ktoś, kto zwykle sprzeciwia się wszystkim i wszystkiemu. 2. coś poprzecznego, np. zagon. Zoståł ńϊ poprzécńåk do złorańå.
poprzéć

czas. - pójść, pobiec zdecydowanie. Znów poperła na Kadźϊdło.
popśelón

m - mieszkaniec wioski Popiołki, gm. Turośl, pow. Kolno,
popśelónka

ż - mieszkanka wioski Popiołki, gm. Turośl, pow. Kolno.
Popśołky

(Popiołki) n - miejscowość w gm. Turośl, pow. Kolno a także w gm. Zbójna, pow. łomżyński, woj. podlaskie.
popychadło

n - 1. osoba niezaradna, niezdarna. 2. element krosien.
poråzka

ż - zaraza, epidemia, np. grypy.
Poredy

n - miejscowość w gm. Zbójnå, pow. łomżyński, woj. podlaskie, kol.: Brzeźϊny, Złotå Góra.
poredźéć

czas. ~ółëm, ~ółeś, ~ół, ~élym, ~élyśta, porédź (poredzϊj) porédźta - 1. zwyciężyć, przemóc kogoś, lub coś. 2. doradzić komuś.
poredźónka

- mieszkanka wioski Poredy, gm. Zbójna, pow. łomżyński.
poredźuk

- mieszkaniec wioski Poredy w gm. Zbójna, pow. łomżyński.
poretować

czas. ~åłëm, ~åł, ~alym, ąlyśta, ~aly, ~uj, ~ujta - pomóc komuś.
porę̈bźϊsko

n - miejsce po wyciętym lesie, zob. chuchrzysko.
porę̈cny

przym. - wygodny, poręczny.
poroje

n - kolejne wyrojenie pszczół z ula.
portky

n, blp D.~ów - spodnie. Łućekåł łaz mu śë portky trzę̈sły.
porzućéć

czas. porzućéła, porzućéły - 1. poronić (dot. zwierząt domowych). Kobéła ćę̈zko robźéła jϊ porzućéła. 2. porzucić coś lub kogoś.
posåg

m, D. ~ u, N. ~gëm; lm M. - y - kapitał, majątek wnoszony mężowi przez żonę przy zawieraniu małżeństwa. Panna z posågëm.
postawa

ż - 1. przędza złożona z nici na które wplatane są lub wtykane inne nici, zwane wątkiem. 2. właściwa lub niewłaściwa postawa człowieka lub zwierzęcia. 3. uformowany z drewnianych prętów, rózg lub korzeni kształt naczynia lub innego sprzętu domowego (koszyki, opałki, kadłubki).
postrónek

m - mocna linka łącząca uprząż konia z orczykiem.
postrózny

przym. - ostrożny.
Pośćëń

(Poścień) m - miejscowość w gm. Chorzele, pow. przasnyski.
pośćëńåk

m - mieszkaniec wioski Poścień, gm. Chorzele, pow. przasnyski.
pośćëńónka

ż - mieszkanka wioski Poścień, gm. Chorzele, pow. przasnyski.
pośékać

czas. - posiekać, rozdrobnić siekaczem karmę dla zwierząt, zwłaszcza dla świń, drobiu.
pośékanå

przym. - popękana, spękana. Pośékanå skóra na ręku łod źϊmna.
poślåd

m - najgorszy gatunek żyta.
pośtarbnąć śë,

śtarbnąć śë, czas. ~ónëm śë, ~ón śë, ~ëńϊ śë, ~ëńϊśta śë - potknąć się. Pośtarbnón śë ło korzëń.
pośwetńϊk

m - zamiłowany podróżnik.
potaśåk

m - mieszkaniec wioski Potasie, gm. Turośl, pow. Kolno, woj. podlaskie.
Potaśe

(Potasie) n - miejscowość w gm. Turośl, pow. Kolno, woj. podlaskie.
potaśónka

ż - mieszkanka wioski Potasie, gm. Turośl, pow. Kolno, woj. podlaskie.
potåkać,

potoknąć czas. - płukać naczynie w czystej wodzie.
potéra

ż - poniewierka, marnotrawstwo. Wsytko posło w potérë.
potorądźe

n, blm - pogardl. o kimś niezdarnym, komu brak gustu w doborze ubioru. Take z ńégo potorądźe.
potóno

n - niedorajda, pogardl.
powér

a. powéråk m - gruby kij, zob. mlón.
powłocka

ż, lm D. ~ów - poszwa na poduszkę lub pierzynę.
powolńåk

m - najstarszy tradycyjny taniec kurpiowski w metrum trójdzielnym i dwudzielnym w żywym tempie (wbrew nazwie).
powrzéć śë

czas. - znaleźć pomoc u kogoś. Łón to taky skąpy. Łu ńégo śë ńe powrze.
powsedek

m - dzień powszedni. Móm łubrańe jënse na śwę̈to jï jënse na powsedek.
pozbadnąć

czas. pozbåt, pozbåteś, pozbadly - lekceważyć kogoś, uwziąć się na kogoś, zob. przewrzéć śë. Pozbadly go.
poźåstka

a. poźestka ż - 1. zawiadomienie urzędowe /sądowe/. Doståł poźåstkë do sądu. 2. opowiadanie, bajka.
poźedać

czas. ~óm, ~ås, ~ómy, ~éta, poźédz, poźédzta /mówta/ - mówić, opowiadać. Poźedóm wóm, ze to pråwda.
pódź

, pódźwa czas. - chodź, chodźmy. Pódź nó, tu!
pógródky

n, blp - 1. schodki na zewnątrz domu, przed wejściem. Postój na pogródkach. 2. podwórze przed domem.
pókłåd

m - jajko oznakowane, pozostawione w gnieździe jako zachęta dla kur - niosek. Pókłåd zoståw w gńåźdźe. Cyj bół póklåd, tégo kokos jϊ kurcåky.
pókrywka

ż - przykrywka, dekiel. Zdyjńϊj pókrywkë z garka, bo kypśϊ!
półap

m - sufit.
półćwårtek

a. póćwårtek m - 1. pojemnik na zboże pleciony z korzeni lub wikliny - ok. 12,5 kg /połowa ¼ kwintala/. 2. niewielka ilość ziarna, kartofli (ok. 12,5 kg) określana " na oko".
półdupek

m - pośladek.
półdywańϊk

m - charakterystyczna kurpiowska tkanina wełniana.
północek

m - północ. Zasnónëm dobrze po północku.
półtoråk

m - 1. wóz z dużymi tylnymi kołami o rozstawie półtora szerokości normalnego wozu konnego. 2. miód pitny (1 l miodu + ½ l wody).
pónoć

- prawdopodobnie. Pónoć tam kedyś béła droga.
pórzycka

ż - porzeczka.
póśostra

ż - córka brata lub siostry, bratanica lub siostrzenica.
pótråw

m - drugi pokos trawy. Jest sucho jϊ bę̈dó lyche pótråwy.
pråcka

ż, lm D. ~ów - tara do ręcznego prania.
prasa

ż - żelazko do prasowania.
pråsnąć,

pråsnë ćë, pråsnón go czas. - uderzyć czymś płaskim.
pråwy

a. pråwus m - borowik, prawdziwek (grzyb).
praźe

przysł.ow. - dobrze, wystarczy, w sam raz.
praźϊdło

ń, lm D.~ów, C.~óm - prawidło - forma buta używana dawniej przez szewca przy wyrobie butów.
prę̈gy

a. brę̈gy ż - kolorowe, wyróżniające się pasy.
prośåk

m - młoda świnia.
prość,

na prość przysłów. - prosto, na wprost. Jϊdź tëńϊ, na prość!
prośéć śë

czas. prośϊ śë, łoprośéła śë (w odniesieniu do świń) wydawać, rodzić potomstwo.
prośńónka

ż, lp D. prośńónków - 1. gąska zielonka lub siwka (grzyb). Na jeśëńϊ duzo prośńónków w chójńåku. 2. słoma po wymłóceniu prosa.
prowóz

m - powróz.
Pruskołę̈ka

(Pruskołęka) - miejscowość w gm. Chorzele, pow. przasnyski.
prychna

ż - kobieta dbająca o swój wygląd, modnisia. Łale z ńéj prychna !
prykować

czas. ~jë, ~es, ~e, ~ëm, ~eta, ~ó, ~uj, ~ujta - ładować za dużo czegoś. Prykuje tyle, ze kóń ńe łuredźϊ.
Przåsnys

(Przasnysz) m - miasto powiatowe w woj. mazowieckim.
przecaśéć

a. przestojéć czas. - przeterminować, wykonać po terminie. Zboze przecaśało, bo ćągle padåł desc jϊ ńe moznå béło go zebrać.
przechreśćéć

czas. przechreśćółëm, przechreśćélym, przechrescë, przechreśćta - dać komuś nauczkę - wymierzyć karę. Przechreśćółëm jéch, jek chćely kraść jebka.
przećko

przysłów. - przeciwko, przeciw.
przedać

czas. ~óm, ~ås, ~åj, ~ómy, ~åta, ~åj, ~åjta - sprzedać.
przednówek

m - okres przed nowymi zbiorami - do Św. Jakuba (6 sierpnia).
przedsóbek

a. przedsobek m - przód. Łobróć śë przedsóbkëm do mńe.
przegón

m - wygon, boczna droga do pędzenia (przegnania) bydła na pastwisko
przekabaćéć

czas. ~ół, ~ély, ~ać, przekabaćta (przekabaćϊjta) - przeciągnąć kogoś na swoją stronę niekoniecznie w uczciwy sposób.
przełaźïsko

n - 1. odgrodzenie zasieku w stodole od części środkowej (klepiska), ok. 1 m. wysokości. Wymłóćély juz do przełaźïska. 2. rodzaj bramy w ogrodzeniu, składającej się z 2 wysuwanych drążków.
przełolować

czas. - przepędzić bydło.
przemuderować

czas. - zmienić, poprawić, inaczej ustawić.
przenośϊny

- przenosiny, końcowy element obrzędu weselnego, uroczyste przeprowadzenie żony do domu męża na stałe zamieszkanie.
przeńϊcować,

ńϊcować czas. - przewrócić na drugą stronę, ze starego uszyć nowe, odwracając lewą stroną. Matka ńϊ przeńϊcowaly keckë jϊ jest jek nowå.
przepéłcysko

n - piaszczysty, nieurodzajny grunt. Na tëm przepéłcysku to ńϊc ńe łurośńe.
przeraśéć śë,

wyraśéć śë czas. wyraśół śë, wyrasóny - przestraszyć się, wystraszyć. Chyba śë cegóś wyraśół, bo zacón śë jąkać.
przeredźéć

czas. ~ółëm, ~ół, ~ely - upokarzająco pouczyć, dać naukę. Ludzke gådky przeredźéły ńejednégo.
przestudźéć

czas. ~ółëm, ~ół, ~ély, przestudź, przestudźta - 1. przeziębić się. Przestudźół śë jϊ zachorowåł. 2. ostudzić.
przetak

m - okrągłe sito.
przetyka

ż - drut do podtrzymywania kądziałki lnu lub wełny podczas przędzenia.
przewléc śë

czas. przewlókëm śë, przewłócë śë, przewłócta śë - przebrać się, zmienić ubranie. Przewłóc śë, boś cały mokry !
przewody

n - Niedziela Przewodnia - pierwsza niedziela po Wielkanocy.
przewrzéć

czas. przewer śë, przewerly śë - złośliwie komuś dokuczać, zob. pozbadnąć. Łón śë na mńe przewer.
przezuwać śë

czas. ~óm śë, ~ås śë, ~å śë, ~ajó së, ~uj śë, ~ujta śë, - zmieniać obuwie. Przezuj mokre buty!
przę̈dźóno

n - uprzędzone nici zdjęte z motowidła.
przódy

- wpierw, wcześniej. Béło gådać przódy, ła ńe teråz!
przybåcać

czas. ~óm, ~ås, ~åc, ~jó, ~åta, ~åj, ~åjta, ~åcta - przypominać. Przybåc sobźe,gdźe bółeś.
przybåźéć

czas. przybåźół, przybåźély - dodać, dodał, dodali. Przybåźély ńϊ pårë złotéch do rënty.
przybość, na przybość

przysłów. - chodzić bez skarpetek lub owijek. Załozół bóty na przybość.
przycynek

m - wnęka w kościele, w której ustawiane są ołtarzyki lub konfesjonały.
przycyńać

czas. ~å, ~ała, ~åj, ~åjta - wyrabiać ciasto na chleb.
przydrózek

m - pobocze drogi. Popasë krowë na przydrózku.
przygana

ż - nagana, rodzaj kary, zwrócenie uwagi na niewłaściwe zachowanie. Doståł przyganë.
przygaśńe

n - zawartość mieszcząca się w odpowiednio ułożonych dłoniach. Dåłëm mu przygaśńe cukerków.
przygotówka

ż - dodatek do posiłku gotowanego, np. kasza z mlekiem, kluski.
przykåzać

czas. ~kåzë, ~kåzes, ~kåz, ~kåzåł - pot. wydać rozkaz, polecenie, surowo nakazać. Przykåzåłëm mu, zeby śedźåł ćϊcho.
przykrzéć śë

a. sprzykrzéć a. łuprzykrzéć czas. - niecierpliwić się, nudzić się. Sprzykrzyło ńϊ śë chodźéć do śkoły.
przylepka

ż - 1. skrajka, piętka chleba. Lubźë przylepkë śwézégo chleba. 2. miła osoba. Lubźë jó, takå z ńej przylepka.
przylynać,

przylnąć, przylgnąć czas. przylnóń śë, przylëna śë, - przykleić się, przylgnąć. Glyna przylëna ćϊ śë do bótów.
przyłodźéwek

m - ubranie.
przyłolować,

łolować czas. ~ujë, ~wåłëm, ~uj, ~ujta - 1. przynieść, przyciągnąć coś wielkiego, ciężkiego Przyłolowåł takó grubó gałąź. 2. przypędzić stado krów, owiec.
przymurówka

ż - przybudówka do istniejącego budynku, domu, obory.
przynuka

ż - natarczywe zachęcanie, przymuszanie do czegoś. Nó weź, napśϊj śë, ńe bądź taky...
przypowę̈źéć

czas. przypowę̈ź, przypowę̈źϊj, zabezpieczyć wóz z sianem przy pomocy długiego drąga (powę̈za) i łańcuchów lub mocnych powrozów.
przypoźåstka

ż - bajka, opowiadanie z morałem.
przypśϊléć

czas. przypśϊlélym mu - nakazać. Przypśϊléłam mu zeby prę̈dko wråcåł do domu.
Przystań

ż - miejscowość w gm. Olszewo Borki, pow. ostrołęcki.
przyswy

a. przyśwy ż, blp - część buta między podeszwą a cholewą.
przyśćónek

m - pierścionek. Kupśółëm jéj złoty przyśćónek.
przyśwådcéć

czas. ~łëm, ~ół, ~ély, ~éj, ~éjta - potwierdzić. Słuchåł, co móźéła jϊ przyśwådcół jéj.
przytworek

a. pśϊtworek m - wmontowana w kufrze skrzynka do przechowywania wartościowych, małych przedmiotów, pieniędzy itp. Włozéłam pśeńądze do przytworka.
przywléc śë

czas. przywlókëm śë, przywlók śë, przywleklym śë - 1. z trudem dotrzeć do celu. 2. przyjść nie w porę.
przywónkrojéć

czas. przywónkrojéł śë - nieoczekiwanie przyszedł, "przyczepił się". Cyjś pśes śë do nas przywónkrojół.
przywycka

ż - przyzwyczajenie.
przyzucha

ż - mięso przyległe do słoniny (boczku), upieczone lub ususzone.
przyźϊlyjå

ż - dodatkowy przywilej, swoisty, chytry sposób bycia.
pscéć śë

czas. - pscy śë, pscó śë - błyszczeć się. Cóś tam śë pscy.
pstry

przym. - kolor różnobarwny z przewagą szarości.
pśå duså

- rodzaj przeklęcia. Jϊdź stąd, pśå duso !
pśåch

m, D. -u, lm M. -y, D. - ów - piach zgr. od pśåsek (piasek) 1. Jϊdë po pśåchu. 2. - fraz. pot. iść do piachu - umrzeć.
pśåjucha

ż - lekkie przekleństwo.
pśåkrew

ż - lekkie przekleństwo.
pśåmać

ż - lekkie przekleństwo.
pśåmorda

ż - lekkie przekleństwo.
Pśanky

(Pianki) n - miejscowość w gm. Zbójna, pow. łomżyński, woj. podlaskie, kol.: Koźołek, Sérdówka, Topolyna, Zéchårz.
pśåsecåk

m - mieszkaniec wioski Piasecznia, gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki, przezwisko: włochuńårz, włochuńårze.
Pśåsecńå

(Piasecznia) ż - miejscowość w gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki, kol.: Bźele, Dę̈dźëńϊca, Górky, Jackowå Góra, Kośary, Płódy, Podkadźϊϊdło.
Pśåsecńϊca

(Piasecznica) ż - mała rzeczka, dopływ rz. Omulew.
pśåsecónka

ż - mieszkanka wioski Piasecznia, gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki.
pśåsta

ż - drewniany walcowaty element koła wozu konnego, w który wkłada się drewniane szprychy.
pśåstować

czas. - opiekować się, niańczyć.
pśåstunka

ż, lm D. ~ów - opiekunka, niania.
Pśåsutno Źelazne

(Piasutno Żelazne) - miejscowość w gm. Zbójna, pow. łomżyński, kol.: Grobelka, Płódy, Zåkolce.
pśåźara

ż - lekkie przekleństwo.
pśątkoźåk

m - mieszkaniec wioski Piątkowizna, gm Łyse, pow. ostrołęcki, przezwisko: pśϊjåwka, pśϊjåwky.
pśątkoźónka

ż - mieszkanka wioski Piątkowizna, gm. Łyse, pow. ostrołęcki.
Pśątkoźϊzna

(Piątkowizna) ż - miejscowość w gm. Łyse, pow. ostrołęcki, kol.: Borky, Buda, Głę̈boke, Kalamórka, Mołzy, Murmel, Zalåsek.
pśe śćérwo

- 1. psie mięso. 2. rodzaj przekleństwa.
pśecåky

a. pśecuchy - kartofle pieczone w ognisku.
pśechta,

pśechota - iść pieszo. Pódë pśechtó.
pśecuch

ż - 1. zgaga, nadkwasota żołądka. Pśecuchy ńï śë łodwålajó. 2. domator, osoba prowadząca siedzący tryb życia. 3. kot wygrzewający się na piecu.
pśejåk

m - kogut.
pśekełko

n - grzęzawisko, bagno topielisko, niezwykłe miejsce w baśniach i podaniach ludowych.
pśelónka

ż - 1. rodzaj zarobkowych robót sezonowych w gospodarstwie, najczęściej przy pieleniu buraków w okolicach Przasnysza, Ciechanowa. 2. pielenie np. ogródka.
pśeprznąć

czas. ~në, ~ńes, ~ńϊj, ~nón, ~nëńϊ - wulg. rzucić, uderzyć, rąbnąć. Pśeprznón go.
pśérdźéć,

pśardnąć czas. - wypuścić gazy, psuć powietrze, puścić bąka.
pśérnåty

m - pościel: pierzyna, poduszki.
pśérzńónka

ż - skrzydło z gęsi służące do usuwania kurzu.
pśérźåstka

ż - młoda krowa, pierwszy raz zacielona, zob. ćelåska.
pśę̈dźå

ż - miara długości, odległość między kciukiem a małym palcem dłoni.
Pśoter

- Piotr.
pśϊ, pśϊ, pśϊ

- do dziecka zachęta, by zrobiło siku.
pśϊcwant

a. pśupśulowå woda a. pśeprzowå woda - zapalona mąka z wodą jako tzw. zapitka do kartofli.
pśϊk !

- tak odpędza się kota.
pśϊkåwka

ż, lm D. - ów - sikawka.
pśϊknąć

czas. - 1. kichnąć. 2. podarować coś z niechęcią.
pśϊkuty

n, blp - gra chłopięca z użyciem noża.
pśϊlno

przysłów. - koniecznie, pilno.
pśϊlować

czas. ~ujë, ~uj, ~ujta - pilnować, strzec. Pśϊluj go!
Pśϊsa

(Pisa) ż - rzeka, prawy dopływ rz. Narew, wypływa z jez. Roś.
pśϊwo koźϊcowe

n - piwo (napój orzeźwiający) z owoców jałowca, zob. koźϊcak.
pśϊzdrygant

m - osoba wystrojona powierzchownie, bez dobrego gustu, pogardl. Taky z ńégo pśϊzdrygant.
Ptåky

(Ptaki) m - miejscowość w gm. Turośl, pow. Kolno, woj. podlaskie.
puc

m, blm - kawał, dowcip, żart. Zrobźółëm to dlå pucu.
pucować

czas. ~ujë, ~owåł, ~uj, ~ujta - czyścić. Łaleś wypucowåł te bóty!
pucułowaty

przym. - osoba o dużej okrągłej twarzy. To tën pucułowaty.
pudë

czas. - pójdę.
pukąt

- póki, dopóki. Bę̈dë ćë kochåł, pukąt mégo zyćå.
pukurc

m - język spustowy strzelby.
pulerałus

a. pugylares m - portfel, portmonetka.
pulwér

a. stón m - bezrękawnik, pulower dziany na drutach.
pulycek

m - policzek
pupka

ż - pałka trzcinowa.
pupkoźåk

m - mieszkaniec wioski Pupkowizna, gm. Łyse, pow. ostrołęcki.
pupkoźónka

ż - mieszkanka wioski Pupkowizna, gm. Łyse, pow. ostrołecki.
Pupkoźϊzna

(Pupkowizna) ż - miejscowość w gm. Łyse, pow. ostrołęcki.
Pupky

(Pupki) n - miejscowość w gm. Turośl, pow. Kolno, woj. podlaskie.
pupół,

pupołek m - dół przedniej części marynarki, kurtki, płaszcza. Zagón ćϊ śë pupołek.
purwel

m - bardzo cienki starty rozpadający się materiał używany do rozpalania ognia przy użyciu krzesiwa.
purzyt

m, D. ~a, C.~oźu - pośladek.
pusór

a. pusorek m - część uprzęży konia,
pustå noc

ż - noc czuwania przy zmarłym.
puśćéć zadëm

czas. - kopnąć. Twoja krowa mocno puscå zadëm.
puśćón

m - cień pojedynczego przedmiotu, osoby. Po puśćóńe źïdać, ze to połudńe. Dźϊśejse dźéwcåky to jek puśćóny, łazó jek ńémrawy.
puzdro

n - osłona końskiego penisa.
pyk

m - narzędzie do wykuwania w twardej ziemi, kilof.
pytel

a. pytlåk m, lp D. pytla - 1. rodzaj mąki, mąka pytlowå. 2. drobny piasek, kurz.
rabować

czas. ~jë, ~åł, ujó, ~uj, ~ujta - 1. drapać. Łale go zarabowåł! 2. kraść. 3. nabrać czegoś dużo, ponad potrzebę. Rabowåł, co popadło.
Rachujka

a. Raśujka (Raszujka) ż - miejscowość w gm. Chorzele, pow. przasnyski.
råfka

ż - 1. rodzaj mąki grubszej niż pytlowa a drobniejszej niż razówka. 2. rodzaj sita do przesiewania, np. żwiru.
råj

m - 1. raj, kraina wiecznej szczęśliwości. 2. raj – starsza osoba, obdarzona zaufaniem, która rai pannę, kawalera. Poset z rajëm do panny w rajby.
rajéć

czas. ndk, ~ë, ~ëm, råj, råjta - proponować, rekomendować, polecać, swatać. Rajéć panńë, kawaléra.
rakarńå

ż - wydzielony teren na którym zakopywano padłe zwierzęta.
rakårz

m - osoba zajmująca się padniętą zwierzyną.
råno

a. rëno - rano.
råńéj

- wcześniej.
Råńóna

(Ramiona) n - miejscowość w gm. Baranowo, pow. ostrołęcki.
raśpa

ż, DCMs. raśpy; lm M. raśpy, D. raśpów - 1. tarnik, pilnik do obróbki drewna. 2. obelż. o kobiecie oschłej, kłótliwej.
raśtuba

a. łoluga - coś dużego, niekształtnego.
Ratåje

(Rataje) - miejscowość w gm. Olszewo Borki, pow. ostrołęcki.
råwcåk

- mieszkaniec wioski Rawki, gm. Chorzele, pow. przasnyski.
råwcónka

- mieszkanka wioski Rawki, gm. Chorzele, pow. przasnyski.
Råwky

(Rawki) n - miejscowość w gm. Chorzele, pow. przasnyski.
razowy

przym. - 1. chleb z mąki razowej. 2. człowiek rezolutny, wesoły, bystry. Lubźë Franka, bo taky razowy chłop.
razówka

ż - mąka grubo zmielona. Chléb z razówky jest zdrowy.
rąbanka

ż, CMs. ~nce; lm D ~nków - mięso porąbane z kośćmi.
rącka ńodu

ż - miara daniny miodowej - ok. 15 l.
rący

przym. - szybki w ruchu, biegu. Rący kóń.
rąkle

m, blp - buraki pastewne.
réba

ż, CMs.~źe - stara kobyła. Zdechła ńï réba.
rebekować

czas. ~ë, ~es, ~e, ~ëm, ~eta, ~jó, ~uj, ~ujta - wymiotować.
rédky

ż, blp, D.~ów - część krosien, drewniany przyrząd do wkładania osnowy na krosnach.
rédlyna

ż - bruzda między rzędami okopowych, np. ziemniaków.
rédło

n - radło, narzędzie rolnicze używane przy pielęgnacji roślin okopowych.
redny

przym. - tęgi, dobrze zbudowany mężczyzna, także rédnå kobźéta.
rédźéć

czas. ~ë, ~ϊs, ~ϊ, ~ó, redźϊta, rédźta - radzić, poradzić. Mozes nϊ porédźéć?
rejå

ż, D. ~rejϊ - gromada. Rejå pśåchu, rejå kartoflów.
rejbåky

m - kluski ziemniaczane, podawane z mlekiem lub kraszone skwarkami ze słoniny. Lubźë rejbåky.
rejbaśka

a. rejbåcka ż - tarka do tarcia ziemniaków. Łostrå tå rejbaśka - łuwåzåj zebyś śë ńe skalécéła!
rejbować

czas. ~jë, ~je, ~jó, waly, ~uj, ~ujta - 1. trzeć ziemniaki na rejbaśce. 2. tańczyć z werwą. Łoråce!- rejbujta łoberka!
rejcować

czas ~cujë, ~cujes, ~cuje, ~cuj, ~cowåł - 1. pot. tańczyć na zabawie tanecznej. Rejcowaly do råna. 2. pot. o dziecięcych grach i zabawach,
rejduga

ż - gromada, np. kartofli, drzewa. Łale rejduga!
rejterować

czas. ~jë, ~es, ~uj, ~ujta - uciekać. Rejterowaly, łaz śë kurzéło!
rejwach

m - duże zamieszanie, pośpiech, patrz: rwetes. Bół duzy rejwach.
Rekytówka

ż - grzęzawisko między Wachem a Olszynami w pow. ostrołęckim (występuje w gadce ks. Tworkowskiego: Tełośów påćérz).
rëntowne ńę̈so

n, blm. - mięso wołowe.
rérać

czas. - grać nierytmicznie na instrumencie, rzępolić. Rérå, ła ńe grå.
rézy

przym. - rudy kolor, ryży. Réze włosy.
rezydło

n - woda, w której gotowały się kluski ziemniaczane - rejbåky.
rę̈kél

m, D. rę̈kéla, lm D. rę̈kélów - drogowskaz.
rę̈kómańϊ

a. rę̈cańϊ ż, lm D. rę̈ców - rękami.
robåcńϊca

ż - mucha składająca jaja, robacznica.
robacy

przym. - robaczywy np. grzyb, jabłko. Ńechtórne grzyby prę̈dko robacejó.
robastwo

n - robactwo, drobne owady, np. muchy, komary a także robaki.
rodnå

przym. - z tej samej rodziny, np. rodnå śostra, rodny brat.
rodźëńϊca

ż - macica.
rogatywka

ż - 1. proca. 2. rodzaj wojskowej czapki.
rogoza,

rogoźa ż - krzaki na podmokłym terenie. 2. łąka mało wydajna, z licznymi krzakami, zaroślami.
roky bårtne

m, blp - 1. jesienne dni sądzenia, tj. rozstrzygania spraw spornych przez sąd określonej jurysdykcji. 2. zebranie starostów bartnych u starosty grodowego celem zdania podatków.
roky

n - lata. Po tamte roky béły żϊmy mroźńejse.
rosocha

ż, CMs. rosośe - niewielka gałąź. Wéź rosochë jï przepę̈dź gę̈śï.
rosochaty

przym. - 1. rosochate drzewo o rozłożystych konarach. 2. rosochaty człowiek - człowiek o awanturniczym usposobieniu, por. rosómåk.
rosośåk

m - mieszkaniec wioski Rososz, gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki.
rosośónka

ż - mieszkanka wioski Rososz, gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki.
rosować

czas. rosuje, rosujó - kwitnąć (w odniesieniu do zbóż i traw). Zyto juz rosuje - zeby tylo ne béło przymrozka.
rosómåk

m - 1. zwierzę. 2. człowiek zły o awanturniczym usposobieniu, por. rosochaty. Jïdź stąd - rosómåku!
Rosóś

(Rososz) dawna nazwa: Borek ż - miejscowość w gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki, woj. mazowieckie.
rozbabrać

a. rozbebrać czas. - coś zacząć i nie skończyć. Rozbabråł robotë.
rozbebeséć

czas. - rozbebesół, rozbebes - 1. rozpakować i porozrzucać w nieładzie. Jekeś rozbebesół, to teråz pokłådź z powrotem do worka! 2. rozpatroszyć.
rozcåpśérzóny

przym. - nieuczesany, niechlujny.
rozchlåcha

a. rozklåcha m, ż, n. - osoba nie potrafiąca utrzymać porządku wokół siebie.
rozcynek

a. rozcyn m - pozostałość ciasta chlebowego w dzieży zostawiona do następnego rozczyniania chleba.
rozebrać śë do rusołu

- rozebrać się do naga.
rozedrzéć

czas. ~drë, ~drzes, ~drzyj, ~der, ~derty - 1. rozdzielić coś na dwie lub więcej części. 2. posp. głośno krzyknąć, zaśpiewać.
rozëmbåł

m, lok. - rabarbar.
rozewłócéć

a. zewłócéć czas. - rozbierać, zdejmować ubranie.
rozgónka

ż - sposób orania na dwa zagony. Łoråł na rozgonkë.
rozkurcëńe

n, blm - dużo wolnego miejsca. Teråz må rozkurcëńe.
rozkurz

m, D. - u, blm - ubytek jakiegoś surowca, powstały na skutek rozpylania się go w czasie procesu przerabiania, przesypywania itp.: rozkurz mąky.
rozmaźϊće

przysłów. - różnie, na kilka sposobów. Jest rozmaźϊće - råz dobrze, råz źle.
rozmëmłany

przym. - 1. porozpinany, niedokładnie ubrany. 2. człowiek niezdecydowany, nie mający własnego zdania.
rozmóźéć śë

czas. ~źë śë, ~źϊs śë, ~mów śë, ~źół śë - 1. pot. rozprawić się z kimś. Pocekåj, rozmóźë śë z tobó. 2. porozumieć się z kimś za pomocą słów, rozmowy, dogadać się.
rozńę̈kły

przym. - rozmoczony, rozmiękczony wskutek działania wody, wilgoci. Po descu źëń rozńę̈kła.
Rozoga

ż - rzeka, prawy dopływ rz. Narew, powstała z połączenia strug: Jerutki i Radostówki.
rozstóńky

n - rozstajne drogi, rozwidlenie dróg.
rozśérdźéć śë

czas. rozśérdźół śë, rozśérdźély śë - rozzłościć się. Tak śë rozśérdźół, ze ńe mók śë łuspokojéć.
roztasować śë

czas. roztasowåł së, roztasowaly śë, roztasowalyśta śë - 1. rozłożyć kram, rozpakować towar do handlu. 2. rozłożyć zabawki, rozłożyć inny sprzęt do pracy, nauki, zabawy, pogardl. Roztasowåłeś śë jϊ ńe moznå przejść !
roztworzéć

czas. ~ół, ~ély, ~órz, ~órzta - otworzyć. Roztwórz drźϊ !
rozwalyny

ż, blp - specjalna konstrukcja z drągów do przewozu siana lub słomy wozem konnym.
rozwórka

ż - drewniany element umożliwiający wydłużanie wozu konnego.
rozzuć śë

czas. rozzuj śë, rozzujta śë - zdjąć buty.
rój

m - 1. rodzina pszczela. 2. opuszczenie rodziny pszczelej przez robotnice i trutnie wraz z nową matką pszczelą (królową).
rósada

ż - rozsada kapusty, brukwi.
Rózyna, Róźka

ż - Rozalia (imię żeńskie).
rucåj

m - strumyk, niewielka rzeka.
ruchać śë

czas. ruchå śë, ruchajó śë - 1. ruszać się. 2. odbywać czynność seksualną.
ruchåwka

ż - powstanie, zamieszki.
ruchlå

ż - 1. pięknie ubrana dziewczyna. 2. bukiet kwiatów.
ruchlåk

m - zasuwa kominowa, zob. śϊber.
Ruda

- dawna nazwa miejscowości Tartak gm Łyse, pow. ostrołęcki a także innej miejscowości - Brodowe Łąki, gm. Baranowo, pow. ostrołęcki.
Ruda Łosoźeckå

(Ruda Osowiecka) ż - miejscowość w gm. Zbójna, pow. łomżyński, woj. podlaskie.
Ruda Skroda

- miejscowość w gm. Mały Płock, pow. kolneński,
rudy

kolor, przym. - kolor rdzy, brązowy.
rudźåk

m - mieszkaniec miejscowości Brodowe Łąki, Tartak, Ruda Osowiecka.
rudźëń

a. rudźåk m - mieszkaniec wioski Nowa Ruda, gm. Turośl, pow. Kolno, przezwisko: wojtek, wojtky.
rudźónka

ż - mieszkanka miejscowości Brodowe Łąki, Nowa Ruda, Tartak, Ruda Osowiecka.
rum

m - duża wolna przestrzeń w mieszkaniu lub innym pomieszczeniu. Teråz mómy duzo rumu w domu.
rumór

m - niespodziany hałas. Wyskocółëm na pogródky, jek zasłysałëm rumór za łoknëm.
rupa

ż - pogardl. nazwa starej krowy lub kury. Tå rupa pozerła sąśadoźu kapustë za ńedzó.
Rupśϊn

(Rupin) m - miejscowość w gm. Baranowo, pow. ostrołęcki, kol.: Ćϊsowy Grąd, Pod Tåbór, Stegna, Załogrody.
rupśϊńåk

m - mieszkaniec wioski Rupin, gm. Baranowo, pow. ostrołęcki.
rupśϊńónka

ż - mieszkanka wioski Rupin, gm. Baranowo, pow. ostrołęcki.
Rusek

m - Rosjanin. Za Ruska… - za czasów zaboru rosyjskiego.
rusół

m - rosół.
ruśt

m - ruszt, kratka żeliwna w kuchni, w piecu.
Rutkowo

(dawna nazwa: Ruchaje) n - miejscowość w gm. Czarnia k. Myszyńca, pow. ostrołęcki, kol.: Lypowe Pole, Pola, Włóky.
rutkoźåk

dawniej: ruchajåk m - mieszkaniec wioski Rutkowo (dawniej: Ruchaje) gm. Czarnia k. Myszyńca, pow. ostrołęcki.
rutkoźónka

(dawniej: ruchajónka) ż - mieszkanka wioski Rutkowo (dawniej: Ruchaje), gm. Czarnia k. Myszyńca, pow. ostrołęcki.
Ruty

ż, blp - nazwa kolonii wioski Wach, gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki.
rycéc

czas. rycë, rycy, rycó, ryc, rycta - 1 płacze lub mówi głośno, 2. ryczy zwierz.
rycht

a. rychtyk - 1. prawidłowo, w sam raz. Rychtyk pasuje! 2. taki sam. Tën dźećåk, to rycht jégo łoćec.
rychtować śë

czas. rychtuje śë, rychtuj śë, rychtujta śë - stroić się, przygotowywać.
rycón

m, C.~oźu, lm N.~ańϊ - tylna część wozu konnego.
Ryćϊca

(Rycica) ż - miejscowość w gm. Baranowo, pow. ostrołęcki.
ryćϊcåk

m - mieszkaniec wioski Rycica, gm. Baranowo, pow. ostrołęcki, przezwisko: rejbåk, rejbåky.
ryćϊcónka

ż - mieszkanka wioski Rycica, gm. Baranowo, pow. ostrołęcki.
rydel

m - 1. łopata w kształcie prostokąta, zob. śpådel. 2. Rydel - popularne nazwisko kurpiowskie.
rydelek

m - 1. daszek czapki. 2. mała łopata, rydel.
rygoć

ż - bagnista, mokra ziemia.
rygować

czas. ryguje, rygujó - płynąć wartkim, rwącym strumieniem. Róra pę̈kła jϊ woda ryguje.
rymatus

a. rematus m - reumatyzm.
rymnąć

czas. rymnón, rymnëńϊ - 1. przewrócić się, upaść. 2. uderzyć kogoś.
rymsnąć

czas. rymsnón, rymsnónëm, rymsnëńϊm - runąć, przewrócić się.
rypać

czas. rypåj, rypåjta - biec szybko, ruszać się. Rypåj, bo śë spóźńϊs !
rzanå kasa

ż - kasza z żyta mielona grubo w żarnach.
Rzańec

(Rżaniec) - miejscowość w gm. Olszewo Borki, pow. ostrołęcki.
rzëńåk

m - pasek od spodni.
rzëńe

n - głos wydawany przez konia. Kóń rzy.
rzezåk

m - nóż w sieczkarni do cięcia słomy. Nałostrzyj rzezåky.
rzezec

m, lm D. ~ów - nóż do odcinania plastrów miodu z barci.
rzę̈gawa

ż, blm - hałas, zgiełk spowodowany dużą aktywnością ludzi, zwierząt. Wypuśćéłam gę̈śϊ, kacky jϊ kury na podwórze jϊ zrobźéła śë jednå rzę̈gawa.
rznąć

czas. rznónëm, rznón, rznëńϊ rzńϊj, rzńϊjta - 1. uderzyć. Tato! - łón mńe rznón kyjëm. 2. ciąć, kroić. Zerzńëm tó chójkë.
Rzodkewńϊca

(Rzodkiewnica) ż - miejscowość w gm. Chorzele, pow przasnyski.
rzónny

przym. - duży, spory. Rzónny chłopåk - ńedługo pódźe do śkoły.
rzyć

ż - pośladki. Jek śë ńe łustatkujes, to pårë rzëńåków na rzyć doståńes.
rzygać

czas. ~óm, ~ ås, ~å, ~ómy, ~åta, ~ajó - wymiotować, mieć torsje.
sabelåk

a. sabelwón a. sabelwåk m - fasola. Ługotuj sabelåku.
Sablåky

(Szablaki) m - miejscowość w gm. Turośl, pow. Kolno, woj. podlaskie.
sådek

m, D. - u, N. ~dkëm; lm M. ~dky - mały sad. Zakśćały źϊśńe w sådku.
sadło

n - tłuszcz wieprzowy obdzierany z flaków i innych narządów wewnętrznych świń.
sådzåky

a. sådzëńåky m - ziemniaki wybrane do sadzenia sadzeniaki, zob. naśëńåk.
sådzåwka

ż, lm D.~ów - mały staw na pastwisku, zapewniający wodę krowom, zob. kanåł, kanåłek.
sådź

ż - szadź, kryształki lodu osadzone na drzewach, krzewach.
safandóła

m - osoba niezorganizowana, powolna i niedokładna w działaniu.
Safarcyska

(Szafarczyska) n - miejscowość w gm. Lelis, pow. ostrołęcki.
Safarńå

(Szafarnia) ż - miejscowość w gm. Lelis, pow. ostrołęcki, kol.: Ćérńe.
safarzåk

m - mieszkaniec wioski Szafarnia, gm. Lelis, pow. ostrołęcki, przezwisko: źąskårz, źąskårze.
safarzónka

ż - mieszkanka wioski Szafarnia, gm. Lelis, pow. ostrołęcki.
safrón

m - kolor czerwony.
såga

ż, lok. - skos, ukos. Jϊdź na sågë, to traśϊs na mostek.
sagan

m - duży garnek.
saganować

czas. ~ujë, ujes, ~uje, ~ujëm, ~ujeta, ~ujó, ~uj, ~ujta - szybko iść, uciekać, zob. śorować.
såjd

m - długi krok.
såjda

ż - osoba stawiająca długie, niezdarne kroki, pogardl Pospśés śë, såjdo !
sakłåk

a. sekłåk m - 1. krzew o kolczastych gałązkach. 2. człowiek niezgodny, nieuporządkowany.
saladera

ż - seradela, roślina pastewna.
sålka

ż - szalka, element wagi szalkowej.
sałaput, sałaputa

m, pogardl. - 1. człowiek nieodpowiedzialny, próżniak. 2. ktoś, kto nienaturalnie porusza się dużymi krokami.
samobźϊtńå

ż - belka wisząca pod drzewem bartnym, umocowana tak, by odstraszała intruzów, np. niedźwiedzie.
samogón

m - wódka domowej produkcji, zob. bymber. Łale mocny tën samogón.
samosyjca

m - stary kawaler.
samrać

a. semrać czas. samrå, samrajó - narzekać, mówić półgłosem, pomrukiwać, szemrać.
samulåk

m - mieszkaniec wioski Samule, gm. Turośl, pow. Kolno, woj. podlaskie.
Samule

n - miejscowość w gm. Turośl, pow. Kolno, woj. podlaskie.
samulónka

ż - mieszkanka wioski Samule, gm. Turośl, pow. Kolno, woj. podlaskie.
sannå

ż - droga pokryta śniegiem odpowiednim do jazdy saniami konnymi. W nocy popadåł śńég jϊ zrobźéła śë fest sannå.
sańe

n, blp - 1. sieć w kształcie sań. 2. pojazd do jazdy po śniegu.
såpa, såpy

ż - podmokła łąka.
Saraśϊn

(Serafin) m - miejscowość w gm. Łyse, pow. ostrołęcki, także nazwa jez. Serafin (dawniej Krusko).
saraśϊńåk

m - mieszkaniec wioski Serafin, gm. Łyse, pow. ostrołęcki, woj. mazowieckie.
saraśϊńónka

a. saraśϊńåcka ż - mieszkanka wioski Serafin, gm. Łyse, pow. ostrołęcki.
Sårcå Łąka

(Siarcza Łąka) ż - miejscowość w gm. Kadzidło, pow ostrołęcki, kol.: Grzę̈dy, Jeśónka, Pólka, Stocek, Targły.
sårcåk

m - mieszkaniec wioski Siarcza Łąka, gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki, przezwisko: talérz, talérze.
sårcónka

ż - mieszkanka wioski Siarcza Łąka, gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki, przezwisko: salatérka, salatérky.
sarwark

m - szarwark (obowiązek świadczenia bezpłatnej pracy społecznej). Łodrobźółëm dwa dńϊ sarwarku.
såsór

m - szum, wrzawa. Za śćanó bół taky såsór, ze ńe mókëm spać.
scéć

a. scać czas. scy, scó, scyj, scyjta - sikać.
scépać

czas. scépśë, scépśëm scépśeta, scépśó, scép, scépta - rozłupywać drewno zgodnie ze słojem, szczepać.
scérę̈bel

a. przerę̈bel m - dziura w lodzie.
scérta

a. stérta ż - specjalnie ułożona słoma po wymłóceniu zboża, zob. stóg.
scéry

przym. - 1. człowiek, który chętnie dzieli się z innym. Łón jest scéry. 2. człowiek prawdomówny. Móźë ćϊ scéró pråwdë.
schåby

m - plecy, pogardl. Boló më schaby.
scoka

ż, Cms.~ce – szczęka. Boly më scoka.
scubeł,

scubełek , scupåk m - duży szczupak, mały szczupak, szczupak.
scubno

przysłów. - pełno, z czubkiem.
scykutka

a. skutka ż - czkawka, zob. skutka, łodbźϊtka. Må scykutkë.
scyny

n, blp - mocz.
scypśór

m, D.-u, Ms. -orze, blm - zielone liście roślin cebulowych, szczególnie cebuli i szczypiorku, szczypior.
Sefranky

(Szafranki) n - miejscowość w gm. Łyse, pow. ostrołęcki.
sekutńϊca

ż - 1. pokutnica. 2. zła kobieta.
sekwestråtór

m - poborca podatkowy, komornik.
selątać śë

czas. - plątać się gdzieś. Gdźéś tu śë selątå.
serdåk

m - bezrękawnik z wykończeniem pod szyją w kształcie serka.
sérokå

przym. - szeroka. Sérokå droga.
séroka

ż - sroka. Séroky wypśéły jåjka.
Sérowe

(Surowe) n - miejscowość w gm. Czarnia k. Myszyńca, pow. ostrołęcki, kol.: Brodky, Chrzónek, Dalńå, Grądy, Łobory, Ńϊkołajewo, Starå Źeś, Wyzegy, Zagrądźe, Zaję̈cy Kąt, Załostroźe, Zastuce.
sérowe

przym. - surowe. Te placky só sérowe (niedopieczone).
séroźåk

m - mieszkaniec wioski Surowe, gm. Czarnia k. Myszyńca.
séroźónka

ż - mieszkanka wioski Surowe, gm. Czarnia k. Myszyńca.
sę̈k

m - 1. sęk. 2. sasanka.
sę̈kel

m - piasta w kole wozu konnego. Po same sę̈kle zarznón śë wóz w błoće.
sę̈kora

a. sokora ż - 1. topola. 2. sok z brzozy.
sfolgować

czas. ~ëm, ~åł, ~ym, yśta, ~uj, ~ujta - zwolnić zmniejszyć, osłabnąć. Desc sfolgowåł.
skała

ż - szczelina, szpara.
skelå

a. skelåś a. skądźϊś - skąd. Skelå jesteś?
skłåd

m - sposób orki od środka zagonu.
skołojzdrzå

a. skołojzå a. skołoźå ż - babka lancetowata, zioło lecznicze.
skorbowany

a. skorbańóny przym. - pofałdowany, wygięty.
skowroda

a. skowréda ż - patelnia.
skóbel

a. śkóbel m - haczyk (proste urządzenie do zamykania drzwi). Zamkńϊj drźï na skóbel!
skój

m - pszczoła "zwiadowiec".
skómléć

a. skamlać czas. skomli a. skamle - prosi. Pśes skómly, dźećåk skamle.
skózka

ż - ozdobny patyk używany dawniej jako wskazówka przy czytaniu.
skrytka

ż - zabawa w chowanego.
skrzecka

ż - skwarka, kawałek smażonej słoniny.
skrzypać

czas. - otwierać drzwi chodząc tam i z powrotem. Ńe skrzypåj tak, bo źïmno lećï.
skrzyźϊtka

ż - ptak czajka.
skśércéć

a. skrzecéć czas. skśércy, skśércó, skśérc, skśércta - 1. płakać z byle powodu. 2. skrzecy słonina smażona na patelni.
skśϊtlać

czas. - splątać. Skśitléły ńϊ śë włosy.
skublycka

ż - półokrągłe ostrze do robienia wgłębień w drewnie.
skuryjera

ż - rodzaj przekleństwa.
skutka

ż - czkawka, zob. scykutka.
skuza

m - człowiek skąpy, skąpiec. Tën skuza, tå skuza.
Skuze

n - miejscowość w gm. Chorzele, pow. przasnyski.
skyba, skybka

ż - 1. skiba ziemi, 2. kromka chleba (skybka), zob. glónek.
skyc

m - polny konik, także zając, lok.
skykać

czas. skykå, skykås, skykajó, skykåj, skykåjta - skakać. Skyknón jï złómåł nogë.
skytka

ż - szacunkowa różnica wagi żywego zwierzęcia przed nakarmieniem i po nakarmieniu. (Termin używany przy skupie zwierząt rzeźnych).
słådno

przysłów. - łatwo. Słådno posła mu robota.
słojek

m - słoik.
słóńónka, sypówka

ż - beczka wykonana z warkoczy słomianych do przechowywania zbóż i różnych materiałów sypkich,
smårk

m, N. ~këm, lm M. -y, D. -ów - 1. lekceważąco o kimś młodym, niedorosłym lub z gniewem o dziecku, zwłaszcza o chłopcu. Łuspokój śë, smårku! 2. wydzielina z nosa.
smatórńϊk

m - szmaciarz, osoba skupująca szmaty jako surowce wtórne.
smëntårz

m - cmentarz. Na smëntårzu jest smutno.
smérgel

a. śmérgel m - przyrząd do ostrzenia narzędzi metalowych. Nałostrzyj nóz na smérglu.
smyk

m - 1. sitowie, zob. śϊtkórz. 2. element żurawia do wyciągania wody ze studni. Złómåł śë smyk, bo bół próchńaty. 3. mały chłopiec. 4. smyk (smyczek) instrumentów smyczkowych.
snéska

a. synéska ż, lm D.~ów - synowa. Móm dobró snéskë.
solcyny

a. sojcyny n - suche gałęzie i drobny chrust na rozpałkę.
sopuch

m - 1. czad. 2. nieświeże powietrze.
Sosnówek

- miejscowość w gm. Chorzele, pow. przasnyski, woj. mazowieckie.
sosować

czas. sosuje a. rosuje - wywijać kłosy zbóż, traw.
sośńϊk

m - metalowa część stopy sochy.
sóflować

czas. sófluje, sófluj, sóflujó - zużywać czegoś ponad miarę, ponad potrzebę i w dodatku bardzo szybko. Sóflujes tyle jϊ jesceś głodny!
sólńåk

m - worek średniej wielkości.
sólńónka

ż - pleciona ze słomy beczka do przechowywania soli.
sóm

- sam. Łón wsystko sóm łujńe zrobźéć.
sór

m, blm - 1. rzeczny piasek. 2. warstwa ziemi poprzedzająca warstwę wody podskórnej. Dokopåł śë do sóru.
sórować

czas. sóruje - woda płynąca wartkim strumieniem powoduje nanoszenie piasku rzecznego, mułu, a w innym miejscu niszczy, podrywa brzeg rzeki, strumienia.
spåjanky

a. spojanky m - dłuższe boki skrzyni wozu konnego oparte o dennicę i kłonice wozu.
spancérek

m - rodzaj kamizelki.
spår

m - upał, gorąco i wilgotno, zob. gorąc.
sparćały

przym. - pomarszczony, wyschnięty.
spłåwek

m - spławik (część wędki).
sporo

przysłów. - 1. szybko. Sporo jϊdźes, ńe mogë z tobó zdązéć. 2. dużo. Sporo dymu nasło do jϊzby.
sposobny

przym. - zdolny, umiejący wszystko zrobić, "złota rączka".
spómknąć śë

czas. spómknëńϊ së - zbliżyć się, poznać, zaprzyjaźnić. Ńedåwno śë spómknëńϊ.
spóna

ż - 1. listwa drewniana, szpona. 2. deska wzmacniająca konstrukcję drewnianą.
språsać

czas. språså, språsóm, språsåj, språsåjta - zapraszać, spraszać. Na swoje wesele sprośół całó fameljë.
sprosa, sprosy

ż, lm D -ów - ramy okienne.
spróbunek

m - próba, degustacja. Weź te krusky na spróbunek.
sprzącka

ż - 1. zaprzęg składający się z dwóch koni. 2. element paska do spodni.
spśéwać

czas. ~óm, ~ås, ~å, ~ómy, ~åta, ~ajó, ~åj, ~åjta - śpiewać.
spśónek

m - drut do dziania.
spśϊ

czas. spśó, spśëm, spalym - śpi.
spśϊk

a. śpśϊk m - 1. skroń, mózg. Boly më spśϊk. 2. sen. Spśϊk më zmorzół.
spust

m - długi strug stosowany w stolarce.
spuśćéć

czas. spuscë, spuśćϊs, spuśćϊ - 1. zdać się na kogoś, polegać na czyjejś opinii. 2. odczepić z uwięzi psa, krowę. 3. przekręcić zawór, kran. Spuscë wodë. 4. spuścić, upuścić, pozwolić by coś spadło z wysokości. Spuscë źedro do studńϊ.
spuśćϊsty

przym. - stromy. Spuśćϊsty dek (dach), spuśćϊstå góra, spuściste drzewo.
srél

m - kilkuletni chłopiec, pogardl. Jïdź stąd srélu!
staje

n - 1. dawna miara długości równa 1067 m; także dawna miara powierzchni równa 1,2 – 1,5 ha. 2. staje czas. - zatrzymuje się. Kóń staje.
stamtelå

- stamtąd.
Stańek

m - imię męskie Stanisław.
Stańϊsławowo

(Stanisławowo) - miejscowość w gm. Zbójna, pow. łomżyński.
starå baba

ż - nazwa tradycyjnego tańca kurpiowskiego w metrum dwudzielnym, w żywym tempie.
starå låda

ż - rzeczy używane, stare ale jeszcze nadające się do użytku. Kupśéłam łubrańe ze staréj lådy.
starzysko

n - nie skoszona w porę trawa.
statky

m - naczynia kuchenne.
statywy

a. råńóna n - podstawa krosien.
staźϊdło

n, Ms. ~dle; lm D. ~dłów - ruchoma zastawka w budowli na rzece, strumieniu, kanale, służąca do regulowania przepływu wody, np. przy jazach, młynach wodnych.
stecka

ż, lm D.~ów, C.~óm - 1. ścieżka. Jïdźe steckó przez chójńåk. 2. przedziałek na środku lub na boku fryzury.
Stegna

ż - 1. miejscowość w gm. Jednorożec, pow. przasnyski. 2. wydeptane ścieżki lub wydeptane miejsca na łąkach i pastwiskach.
stelå

- stąd. Skelå jesteś? - Stelå!
stepno

n - element składowy koła do snucia oraz koziołka do wijaków.
stę̈pa

ż - przyrząd do robienia kaszy z prosa.
stę̈pór

m - drewniany ubijak używany przy robieniu kaszy w stę̈pśe.
Stocek

m - kolonia wioski Siarcza Łąka, gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki.
stojącka

ż - stanie (pozycja ciała). Modlół śë na stojąckë.
stojéć

czas. ~ë, ~jϊs, ~jϊ - stać.
stozéć

czas. stozë, stozys, stozëm, stozyta, stozó, stóz, stózta - układać siano w stóg.
stóg

m - ułożone siano w kształcie bryły geometrycznej - stożka,
stryk

a. śtryk m - coś ostrego, wystającego, o co można się skaleczyć. Wlåsëm na stryk jϊ skalécółëm nogë.
strzåłcåk

m - mieszkaniec wioski Strzałki, gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki, przezwisko: śukåc, śukåce.
strzåłcónka

ż - mieszkanka wioski Strzałki, gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki.
Strzåłky

(Strzałki) n - miejscowość w gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki, kol.: Duzå Góra, Koćå Górka, Kopanå Góra, Wądoły.
suba

ż - duża kurtka, szuba.
suchoty

blp, D. ~ów - gruźlica. Łumer na suchoty.
sukmanek

m - kurtka z sukna. Łobléc sukmanek, bo źïmno !
sukno

n, blm - materiał z wełny owczej. Sukno łufolujë jϊ łusyjë sukmanek.
Sul

ż, D. Sula, C. Suloźu, Msc. Sulu - miejscowość w gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki.
sumy

m, blp - 1. piana podczas gotowania np. ziemniaków, kaszy, mięsa. 2. lm sumy (ryby).
suńϊch

m - ktoś małomowny, mówiący w dodatku niewyraźnie.
suplykować

czas. ~jë, ~es, ~uj, ~ujta - tłumaczyć, usilnie prosić.
suska

ż - suche martwe drzewo. Zerzńëm tó suskë na drwa.
swåk

m - zwrot grzecznościowy kierowany do osoby starszej, bliżej nieokreślone pokrewieństwo. Swåku! - pozycće ńϊ śekéry.
swat

m - ojciec młodej, młodego.
swatka

ż - matka młodej, młodego.
syb

m - 1. metalowa obręcz założona na drewniane koło wozu. 2. odrosty nowych piór u ptaków a zwłaszcza gęsi.
sygnåturka

ż, lm D. ~ów - 1. niewielki dzwon zapowiadający rozpoczęcie Mszy Św. w kościele katolickim. 2. dzwonek używany przy podróży księdza do chorego.
sygnować

czas. sygnujó, sygnujë, sygnowaly - dzwonić małym dzwonem umieszczonym zwykle na wieży kościoła, na kilka minut, przed Mszą Św.
sykowny

przym. - przystojny, ładny: sykowny chłopåk, sykowny dźéwcåk.
sypeł

m - supeł.
syta

ż, blm - rozpuszczony miód w wodzie.
śara

ż - mleko uzyskane od krowy tuż po wycieleniu. Śara jest tłustå.
śastnąć

czas. śastńϊj, śastńϊjta - 1. szastnij, tnij. Śastńϊj tu! 2. rozrzucać bezmyślnie.
śćana

ż - 1. 6 m bieżących tkaniny utkanej na krosnach. 2. ściana.
śćåź

m - szczaw. Dźϊś na łobźåd bę̈dźe śćźåź.
śćéchro

n - rodzaj lekkiego przekleństwa, por. śćérwo.
śćérwo

n - 1. rodzaj przekleństwa, por. śćéchro. 2. mięso gorszego gatunku.
śćérzpśéć

czas. - przemilczeć, nie odzywać się. Śćérzpśij to, tak bę̈dźe lepśéj !
śćę̈pśéć

czas. śćę̈p, śćę̈pta - nie odzywać się, wytrzymać cierpliwie, zamknąć usta. Śćę̈p gę̈bë!
śćę̈zór

m - drąg wbity w ziemię, wokół którego układa się w stóg suche siano. Dobrze łudeptuj przy śćę̈zorze.
śćónky

n, blp - wąskie przejście między budynkami. Taky gruby, ze przez śćónky ńe przelås.
śec

czas. śekë, śeces, śece, śecëm, śeceta, śekó, śec, śecta - kosić zboże, trawę.
śedźéć

czas. - 1. mieszkać. Łón śedźϊ za wśó. 2. siedzieć.
śéjba

a. śéw ż - siew.
śékåc

m - proste narzędzie do rozdrabniania ziemniaków, przygotowania karmy dla świń i innych zwierząt,
śéła

licz. - ile. Śéła då̈s za kóńa?
Śëmnocha

(Siemnocha) ż - wieś w gm. Lelis pow. ostrołęcki.
śëmnoscåk

m - mieszkaniec wioski Siemnocha, gm. Lelis, pow. ostrołęcki.
śëmnoscónka

ż - mieszkanka wioski Siemnocha, gm. Lelis, pow. ostrołęcki.
śëń

ż - przedsionek mieszkania. Zamkńϊj drźϊ do śëńϊ!
śérany

n - firany.
śéråska

a. śråska ż - ładne sanie do przewozu osób.
śérky

n, blp - element ruchomy kołowrotka do przędzenia lnu, wełny, służący do nawijania nici na szpulkę w kołowrotku.
śérzbźącka

a. śérzba ż, D.~ów - świerzb - choroba skóry. Drapśes së, jekbyś nåł śérzbźąckë.
śérzp

m, D. - a, Ms. ~ pśe - sierp, dawne ręczne narzędzie rolnicze do żęcia zbóż, traw.
śérzpśëń

m - sierpień.
śïjåry

m - drobne wzory na malowidłach, także na szybach zaszronionych. Mróz porobźół śïjåry na sybach.
śkarpéty

ż - skarpety.
śklep

m - 1. mała piwniczka z zamykanym otworem w podłodze izby mieszkalnej służąca do przechowywania ziemniaków. Cas juz na źïmë wsypać kartofle do śklepu. 2. sklep z towarem.
śklónka

a. ćklónka ż, lm D.~ów - szklanka. Podåj śklónkë.
śkopek

m - szkopek, drewniane naczynie do mleka.
śkóbel

m - skobel, proste zabezpieczenie drzwi. Zamkńϊj drźϊ na śkóbel!
śkódny,

skódnå, śkódne przym. – o kimś, kto wyrządza szkodę. Śkódne mysy, śkódne scóry.
śkódowåć

a. skódować czas. ~ujë, ~ujes, ~uje, ~ujëm, ~ujeta, ~ujó, ~uj, ~ujta - żałować. Skóduj, ześ tam ńe bół.
śkólńϊk

m - uczeń.
śkublyca

ż - narzędzie kowalskie służące do podcinania kopyt konia.
Śkwa

(Szkwa) ż - 1. miejscowość w gm. Lelis, pow. ostrołęcki. 2. rzeka, prawy dopływ rz. Narwi, źródło powyżej jez. Świętajno.
ślå

ż - uprząż.
ślaban

m - łóżko z drewnianą przykrywą służące także do siedzenia i wypoczynku. Lezy na ślabańe.
ślachta

ż - szlachta, "na ślachće" - w miejscowościach zamieszkałych poza Kurpiami.
ślåjać śë

a. ślejać śë czas. ~óm śë, ~ås śë, ~å śë, ~ómy śë, ~eta śë, ~ajó śë, ~aly śë, ~åj śë, ~åjta śë - włóczyć się. Cały dźëń ślejaly śë.
ślébro

n - 1. srebro. 2. "żywe srebro" - określenie kogoś (dziecko) kto jest bardzo ruchliwy, żwawy i jednocześnie miły, sympatyczny. Tën dźećåk to zywe ślébro.
ślédź

m - 1. śledź. 2. pozycja leżąca w zjazdach saneczkowych - "na śledźa".
ślepåk

m - 1. owad, kąsający ludzi i zwierzęta, bąk.
ślépś,

ślépśe n – oko, oczy, pogardl.
śléźć

a. zléźć czas. śléź, śléźta, zléźć, zléśta - zejść z czegoś, z kogoś. Śléź z woza! Zléźta z woza.
ślę̈céć

czas. ślę̈cë, ślę̈c /ślę̈cyj/, ślę̈cta /ślę̈cyjta/ - wypatrywać, patrzeć uważnie. Ńe ślęcyj tak, bo popsujes sobźe łocy.
ślyzgo

przysłów. - ślisko.
śmågły,

śmågłå przym - szczupły /a/.
śmålec

m - smalec.
śmérgnąć

czas. ~ónëm, ~óneś, ~ón, ~ëńϊ, ~ϊj, ~ϊjta - rzucić gdzie popadnie, porzucić. Gdźéś śmérgnón to ?
śmugel

m - szmugiel, nielegalny handel. Łón śmugluje.
śnórować

czas. - 1. iść raźno, maszerować /potocz./ Pośnórowaly do śkoły. 2. zaciskać, wiązać sznurowadła. Zaśnóruj kamasy.
śnórowåky

m - sznurowadła, zob. łuźązåk.
śnórówka

ż - rodzaj sukienki. Załóz śnórówkë !
śnyt

m - rodzaj okapu (deseczka nad głową barci chroniąca ją przed deszczem).
śńećϊsko

n - śmietnisko, wysypisko śmieci.
śńϊga

a. śmyga ż - element drewniany kieratu, mocna belka z uchwytem, za który ciągnie koń. Ńe śådåj na śńϊgë̈, bo zlećϊs!
śo !

- okrzyk odpędzający drób.
śodłaty, śodłatå

przym. - śiwy. Śodłatå gę̈ś, śodłaty kóń.
śofér

m - kierowca, szofer.
śołky

a. śelky ż, blp - szelki.
śółka

ż, lm D.~ów - chwila, chwilka. Pocekåj śółkë, zarå przydë!
śórać

a. sórać - ocierać, szurać.
śórować

a. sórować czas. ~ë, ~es, ~e, ~ëm, ~eta 1. uciekać, szybko iść, por. saganować. Śóruj stąd! 2. szorować, czyścić.
śpådel

m - szpadel, sztychówka, zob. rydel.
śpåk

m - szpak.
śpårogy

m - ozdobne zakończenie wiatrownic na dachu.
śpéråć

- szukać czas.
śprync

m - nieznośne dziecko.
śpulowåk

m - urządzenie do nawijania nici na szpulkę.
śpyc

a. spśϊc m - czub buta, szpic.
środek, środky

a. chrzodky m - 1. narządy wewnętrzne. Łumer na środky. 2. bateria do latarki ręcznej.
śródźecérzå

ż - podwieczorek. Ło śródźecérzu - w porze podwieczorku).
śrubśtåk

m - przyrząd podobny do imadła służący do unieruchomienia przedmiotu podczas jego obróbki, naprawy itp.
śtarbacky

ż - niekontrolowany krótki bieg zakończony upadkiem. Tak go popchnón, ze łaz na śtarbacky poset.
śtarbnąć śë

czas. śtarbnónëm śë, śtarbnëńϊm śë, śtarbnëńϊśta śë, śtarbńij śë, starbńϊjta śë - 1. potknąć się. 2. podupaść na zdrowiu.
śtądrować

a. śtuderować czas. - śtądruje, śtądruj, śtądrujta - upominać kogoś, napiętnować, znęcać się psychicznie nad kimś. Ńe stądruj go tak, łon ńϊc ńe źϊńën.
śtél

a. śtélysko m - 1. długi cienki drążek, np. do wideł. 2. widły na długim trzonku do podawania siana na stóg.
śtelmach

a. śtalmach m - rzemieślnik wykonujący wozy.
śtélwåga

a. wåga ż - duży, mocny orczyk do którego doczepia się małe orczyki do zaprzęgu dwukonnego.
śtëndych

- zawsze, ciągle.
śtérbać

czas. śtérbóm, śtérbås, śtérbå, śtérbåj, śtérbåjta - iść powoli z trudem, człapać. Jekóś śë dośtérbåł do dómu.
śtéry,

śtérdźeśćϊ, śtérnåśće liczebniki - cztery, czterdzieści, czternaście.
śtopéråc

m - kulas, laska do podpierania się.
śtopércéć

czas. śtopércy, śtopércó - wystawać z czegoś, sterczeć.
śtopéry

ż, lm D. ~ów - nogi.
śtorcować,

łobśtorcować czas. śtorcuje, śtorcujó, łobśtorcowåł, łobśtorcuj go - 1. wykrzyczeć, zganić. 2. obciąć siekierą nierówne boki desek.
śtreja

ż - sterta, gromada różnych przedmiotów.
śtukać

czas. ~óm, ~ås, ~å, ~ómy, ~ajó, ~åj, ~åjta - pukać, stukać.
śtukować

czas. - łączyć, sztukować. Nadśtukuj podwalynë bo za krótkå.
śtukówka

ż - wędka z dwóch kawałków kija.
śturać

czas. ~óm ~å, ~ajó, ~åta, ~åj, åjta - trącać, szturchać. Ńe śturåj go!
śtybny

przym. - 1. sztywny. 2. nieżywy. Jek go znaleźly, to juz bół śtybny.
śtymować

czas. śtymuje, śtymujó - pasować. Trochë popraźółëm jϊ terå śtymuje!
śuber

m - 1. dziecko urodzone poza związkiem małżeńskim, pogard. Må takégo śubra, zob. bę̈kart.
śukåc

m - 1. gwizdek z drewna. 2. pogardliwa nazwa dorastającego chłopca. Taky śukåc z ćebźe! pogardl.
śukać

czas. - gwizdać. Śukńϊj na psa.
śurek

m - chłopiec, pogardl. Ty śurku !
śustnąć

czas. - skoczyć
śutka

ż - panna, dziewczyna, lok. (Turośl, Łyse).
śuwåks

m - pasta do butów. Twoje bóty dåwno ńe źïdźały śuwåksu.
śórać

a. sórać - ocierać, szurać.
śwanc

- wyzwisko mężczyzny.
śwat drogy

- bardzo daleko. zob. dalecyjå. Do ńéch to śwat drogy!
śwat

m - świat.
śwatło

n - lm. D. ~ów - światło.
śwéćéć

czas. śwécë, śwéćϊs, śwéćϊ, śwéćëm, śwéćϊta, śwécó, śwéć, śwéćta - świecić.
śweder

m - sweter.
Śwedzkå Góra

ż - symboliczne miejsce w gm. Myszyniec, położone na trasie Myszyniec - Chorzele, gdzie odbyła się słynna zasadzka Kurpiów na wojska szwedzkie w 1708 roku.
śwétlyk

m - błędny ognik przemieszczający się na podmokłych terenach.
śwę̈cónek

m - wielkanocna święconka. Pośly ze śwę̈cónkëm do kośćoła.
Śwę̈drowy Most

(Szwendrowy Most) m - miejscowość w gm. Lelis, pow. ostrołęcki.
śwę̈droźåk

m - mieszkaniec wioski Szwendrowy Most, gm Lelis, pow. ostrołęcki.
śwę̈droźónka

m - mieszkanka wioski Szwendrowy Most, gm. Lelis, pow. ostrołęcki.
śwę̈dźéć

czas. śwę̈dźϊ, śwę̈dzó - swędzić. Śwę̈dźϊ go skóra.
śwę̈ty kąt

m - miejsce kultu religijnego w mieszkaniu kurpiowskim, w tzw. duzéj jϊzbźe - stół udekorowany kwiatami, obraz Matki Bożej, krucyfiks, obrazy świętych, świeca.
śwyńske bagno

n - roślina bagienna o ostrym zapachu. Śwyńske bagno dobre na mole i pchły.
śwyńtuch

m, DB. - a, lm M. - y, DB. ~ów - pot. człowiek postępujący niemoralnie, nieprzyzwoicie, człowiek mówiący świństwa. To śwyńtuch!
śwystuga

ż - brzydka, wietrzna i deszczowa pogoda, szaruga.
śϊ

- gorące! Ostrzeżenie małych dzieci przed oparzeniem. Ńe dotykåj, bo śϊ !
śϊber

m - szyber, zasuwa w przewodach kominowych, zob. ruchlåk.
Śϊdźϊborek

(Świdwiborek) m - miejscowość w gm. Myszyniec, pow. ostrołęcki.
śϊga

ż - 1. zwinna mała dziewczynka. 2. żartobliwy gest - palce ułożone w pięść z wystającym palcem. Śϊgë dostóńes! 3. bączek (zabawka dziecięca).
śϊksa

ż - dziewczynka (5 – 10 lat), pogardl. To tå śϊksa wsystko popsuła!
śϊky

a. scyny m, blp - mocz.
śϊlå, śółka

ż - chwila, chwilka. Za śilë bę̈dë.
śϊła

ż - siła.
śϊpa

ż, lm D. śϊpów - łopata.
śϊtkórz

m - sitowie. Z śϊtkorza mozna łupléść łozdoby.
śϊtwa

ż - klika, komitywa.
śϊwkarta

ż - zezwolenie na opuszczenie kraju, a także bilet okrętowy.
Śϊwky

(Siwki) - miejscowość w gm. Zbójna, pow. łomżyński, woj. podlaskie.
Śϊźϊky

(Siwiki) - miejscowość w gm. Zbójna, pow. łomżyński, woj. podlaskie.
tabaka

ż - tytoń, patrz: machórka. Zapålëm twojéj tabaky.
Tabory

- miejscowość w gm. Zbójna, pow. łomżyński, woj. podlaskie.
tåca

ż, DCMs. ~cy; lm D. tåców - taca. Zbźérać na tåcë.
takyś sóm

- taki sam, jak …
tålka

ż - przyrząd do robienia tzw. "motków" z przędzy.
tåłk

m - prawidłowe rozumienie, działanie. Wsystko robźï bez tåłku.
tamój

- tam. Ńe tu, tylo tamój lezy.
tamtëńϊ

- tamtędy. Jϊdź tamtëńϊ, a jå pódë tëńϊ.
tarach

m - człowiek roztargniony, chaotyczny.
taradéjka

ż - pojazd konny dwukołowy.
tarakotać

a. tarkotać czas. tarakoce, tarakocó, tarakoc, tarakocta - hałasować, turkotać, trzeszczeć. Cóś tak tarakoce, ze wytrzymać trudno.
tårgać

czas. ~óm, ~gås, ~gå, ~gómy, ~gåta, ~gajó - pociągać coś gwałtownym ruchem, z pewną siłą, szarpać, targać. Łón tårgå mńe za łucho.
Targły

m - kolonia wioski Siarcza Łąka, gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki.
tårgónka

ż - maszyna omłotowa targająca słomę.
tarmośéć

czas. - ciągnąć, szarpać. Ńe tarmoś go tak !
tårzać śë

czas. tårzå śë, wytårzåł śë, tårzajó śë, tårzåj śë, tårzåjta śë - przewracać się, biegać, bawić się w błocie, w brudnym piasku. Wytårzåł śë !
tascéć

czas. tascy, tascół, tascó, tascëm, tascyta, tasc, tascta - dźwigać z trudem, wchodzić na coś (górę, wóz, drzewo). Przytascół taky wór kartoflów !
tasy

m, blp - stragany, kramy handlowe. Kupśółëm to na tasach.
taś, taś, taś

- wołanie kaczek.
Tatary

- miejscowość w gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki, woj. mazowieckie, kol.: Bźele, Morgy, Starå Źeś, Wydmusy.
tatarzåk

m - mieszkaniec wioski Tatary, gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki, przezwisko: grduk, grduky.
tatarzónka

ż - mieszkanka wioski Tatary, gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki.
tatynå

zaimek - taty: tatyna cåpka, tatyn kapelus, podobnie; mamynå kurtka.
tchy

n - klatka piersiowa. Boló më tchy, ńe mogë łoddychać.
tébel

m - gruby drewniany gwóźdź używany w budownictwie drewnianym.
tëńϊ

zaimek - tędy. Pódźes tëńϊ przez chójńåk.
térać

czas. téróm, térå, térajó, téråj, téråjta - ciężko pracować ponad siły. Ńe téråj tak!
teråjsy

przym. - teraźniejszy, współczesny.
teråz

a. terå - teraz.
termedjå

ż - 1. komedia. 2. coś dziwnego, często uciążliwego. Ńe rób z tégo termedjϊ.
Tertåk

(Tartak, dawniej: Ruda) m - 1. miejscowość w gm. Łyse, pow. ostrołęcki. przysiółki: Bźéłky, Spólne, Duzå Góra, Dźéchćårka; nazwy pobliskich lasów: Borowe Dźåły, Duzå Noźϊna, Polowy Las. 2. zakład drzewny zajmujący się tarciem drzewa piłami mechanicznymi.
tę̈go

przysłów. - w dużym stopniu, z dużym nasileniem, intensywnie - dużo. Tę̈go zmę̈cóny. Tę̈go zbźϊty. Tę̈go chory.
tę̈gy, tę̈gå tę̈ge

przym. - mający dużą tuszę; otyły, gruby.
tkśéć

czas. tkśë, tkśϊs, tkśëm, tkśϊta, tkśϊj, tkśϊjta - tkwić.
tlo

a. tylo - tylko. Tlo pospśes śë.
tłómok

m - duży pakunek. 2. osoba tęga, pogardl. Ty tłómoku !
tłóńéć

a. tryńéć czas. - upychać coś, często bezmyślnie. Wtryńółëm gdźéś jϊ ńe mogë znaléźć.
tłucka

ż- naczynie do wyrobu masła. Zrobźë masła w tłucce. zob. maśelńϊca.
tńejsy

przym. - cieńszy. Zerzńϊj tó tńejsó brzózkë.
toć

- przecież, tak. Toć łón ńe jest taky zły.
Todźå

(Todzia) ż - miejscowość w gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki, woj. mazowieckie.
todźåk

m - mieszkaniec wioski Todzia, gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki, woj. mazowieckie.
todźónka

ż - mieszkanka wioski Todzia, gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki.
tok

m - wydrążony i wysuszony gruby pień drzewa ok.3 m dł. do przechowywania zboża.
toporzysko

n - trzonek siekiery, toporka.
topśél

ż - błotnista łąka, droga.
torfńåk

a. torfoźϊsko n - miejsce wydobywania torfu.
totën,

tota zaimek - dokładnie ten (ta) a nie inny (inna).
totéz

- dlatego, zatem, więc, toteż. Bółëm zmę̈cóny, totéz posetëm spać.
towår

m - 1. materiał (tkanina). Kupsółëm towåru na portky. 2. inne materiały.
tóńec

m, D. tóńca, lm M. tóńce, D. tóńców – taniec. Posła z ńëm do tóńca.
tråc

m - osoba zajmująca się ręcznym tarciem kloców na deski.
trachtór

m - traktor, ciągnik.
tråf

m, D.- u - nieprzewidziane, nieoczekiwane zdarzenie, przypadek. Dźiwnëm tråfëm.
tråjlować

czas. ~ujë, ~ujes, ~ujëm, ~ujeta, ~uj, ~ujta - dużo i byle co mówić.
tråm

a. trón m - szeroka i długa deska między bałkami pod sufitem do przetrzymywania chleba.
tranoźéć,

przetranoźéć lok. - tracić, stracić. Cały majątek przetranoźół.
tranwåj

m - tramwaj.
tråpśéć śë

czas. tråpśϊ śë, tråpśó śë - martwić się, rozpamiętywać. Ńe tråp śë!
traśéć

czas. traśéło śë - 1. zdarzyć się, zdarzyło się. Tråśół ńï śë. 2. trafić. Trasół go w nogë.
tréfny

przym. - 1. o kimś, kto jest bardzo wybredny, trudno sprostać jego gustom. Jekyś taky tréfny, ńe chce jeść. 2. o produkcie wątpliwej jakości. Tréfne to jedzëńe.
trejtować

a. tretować czas. - deptać, niszczyć. Ńe trejtuj tak !
trëmpać

a. przytrëmpywać czas. - tupać, przytupywać. Niektóre pieśni kurpiowskie wykonuje się z przytrëmpywańëm.
trep

m - 1. stopień schodów, drabiny. Wlås po trepach na górë. 2. lekki but. 3. człowiek bezmyślny, ociężały umysłowo.
trepky

m, blp. D. -ów - sandały.
trest

m - ząbek w płosze do krosien.
tret

m, C.~oźu, lm D.~ów, lm N. ~ańϊ - pedał, część kołowrotka. Ńe tak mocno naćϊskåj, bo tret połóńes.
troćϊńåk

m - piec do ogrzewania, w którym spalane są trociny.
trogy

m,blp - przyrząd do noszenia ciężarów.
trubel

m,lok. - kłopot, subiekcja.
truć

czas. - zapalać zapałkę.
truś

m - 1. królik (pieszczotliwie). 2. truś, truś … - wołanie królików.
trycka

ż - element kołowrotka. 2. element tylnego koła w rowerze.
trynk

m - tynk.
trynkårz

m - tynkarz.
trynkować

czas. trynkujë, wytrynkowåłëm - tynkować
Trzćëńske

(Trzcińskie) n - miejscowość w gm. Turośl, pow. Kolno, woj. podlaskie.
trzébźéć

czas. trzébźϊ - (dot. ptaków) - stosunek płciowy ptaków.
trzesc

a. wytrzesc m - choroba oczu. Łóna må taky wytrzesc.
trznąć

czas. trzńe, trznón, trznëna, trzńϊj, trzńϊjta - 1. dać trochę czegoś. 2. wydalić kał (w odniesieniu do ptaków).
trzóda

m, CMs. trzódźe, D. trzódy; lm M. -y, D. trzódów - gromada zwierząt, zwykle domowych, zwłaszcza bydła, owiec.
tuk

m, blm - nieskrzepnięty tłuszcz z roztopionej słoniny. Måcåj chléb w tuku jï jédz !
Turośl

ż - miejscowość gminna w pow. Kolno, woj. podlaskie, siedziba parafii pw. Św. Jana Chrzciciela, kol.: Bącky, Jeśónky, Pśeklyk.
turoślåk

m - mieszkaniec wioski Turośl, pow. Kolno, woj. podlaskie.
turoślónka

ż - mieszkanka wioski Turośl, pow. Kolno, woj. podlaskie.
turtoły

a. durdoły m - nierówności na drodze, doły, dołki.
turzyca

ż - sierść zwierzęca. Kroźe starå turzyca wyłaźï - bę̈dźe nowå.
tutka

ż - rolka z papieru, rurka. Kupśół tutkë dropsów.
tutejsy

- pochodzący stąd.
tutóńéć

czas. - palić się mocno.
tuzéz

przysłów. - blisko, obok, tutaj. Jå bółëm tu, ła łón tuzés.
Tycek

(Tyczek) m - 1. miejscowość w gm. Łyse, pow. ostrołęcki, kol.: Dźejek, Kåwky, Wądoły, 2. drążek.
tycka

ż - drążek.
tyckoźåk

m - mieszkaniec wioski Tyczek, gm. Łyse, pow. ostrołęcki.
tyckoźónka

ż - mieszkanka wioski Tyczek, gm. Łyse, pow. ostrołęcki.
tykwa

ż - duża gruszka.
tylky cas

- długo. Tylky cas ńe béło ćë w domu.
tylo

- tylko. Juz jϊdë, tylo zamknë drźϊ.
tynka

ż, lm D. ~ów - niewielkie, drewniane naczynie na wodę. Naléj wody do tynky.
w zåńón

a. w zåńónek - w zamian. Łozëńély śë w zånón. (małżeństwa dwóch rodzeństw mieszanych).
Wach

m - miejscowość w gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki, siedziba parafii pw. Św. Jana Chrzciciela, kol.: Dźåły, Kobźåłky, Ruty, Starå Źeś, Tabory, Zamostki.
wachoźåk

m - mieszkaniec wioski Wach, gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki, przezwisko: lelek, leleky.
wachoźónka

ż - mieszkanka wioski Wach, gm. Kadzidło, pow. ostrołęcki.
wadźéć śë

czas. wadźϊ śë, wadzó śë, wadźółëm śë, wadźélym śë, powadźółëm śë, powadźélym śë - kłócić się. Powadźółëm śë z ńëm.
wåga

ż - 1. element wozu, sań do zaprzęgania pary koni. 2. wåga do śana - waga do ważenia pęków siana. 3. waga dziesiętna.
wåju

- wasz, was. Wåju pśes pogryz naségo. Jïdë do wåju.
wålnąć

czas. wålnë, wålnónëm, wålnëńϊ, wål, wålta - uderzyć. Łón go wålnón.
walny

przym. - dość duży, okazały. Dźϊś bół walny mróz.
walónky

n - ciepłe obuwie zimowe, filcowe.
wałach

m - wykastrowany koń.
wåłkowńϊca

ż - drewniany walec z rękojeścią służący do maglowania.
Wanacjå

(Wanacja) ż - miejscowość w gm. Turośl, pow. Kolno, woj. podlaskie, kol.: Nådleśe, Rzechucka, Zawygón.
wanacjón

m - mieszkaniec wioski Wanacja, gm. Turośl, pow. Kolno.
wanacjónka

ż - mieszkanka wioski Wanacja, gm. Turośl, pow. Kolno.
wåńtuch

m - gruby, tłusty brzuch.
warcholec

m - mocne drewno do wieszania zwierząt przy uboju.
wardåk

m - 1. leworęczny, zob. mańkut. Rzućół z wardåka. 2. przybłęda (o człowieku).
warknąć

czas. - warcë, warcys, warcy, warcëm, warcyta, warcó, warc, warcyjta - 1. odezwać się nieprzyjemnie. 2. o psie wydającym głos inny niż szczekanie. Warcy pśes.
warńϊjåcåk

m - mieszkaniec wioski Warmiak, gm. Łyse, pow. ostrołęcki, przezwisko: krasåk, krasåky.
warńϊjåcónka

ż - mieszkanka wioski Warmiak, gm. Łyse, pow. ostrołęcki.
Warńϊjåk

(Warmiak) m - miejscowość w gm. Łyse, pow. ostrołęcki, kol.: Budźϊska, Duzy Warńϊjåk, Mały Warńϊjåk, Duze Budy, Małe Budy.
warta

ż - 1. gruby kij przynależny osobie czuwającej nad spokojem i porządkiem we wsi. 2. sama czynność czuwania (wartowańe, warta).
wartårz

m - wartownik.
wary

n - poty. Łaz më wary gorące przesły.
waryjować

czas. - tracić rozum, wariować. Chyba zwaryjowåł.
warzącha

ż - warząchew, duża drewniana łyżka do mieszania w garnku.
wasąg

m - naczynie do wody, większe od wiadra.
wåserwåga

ż - poziomica.
Wasky

(Waszki) - miejscowość w gm. Kolno, woj. podlaskie.
wądół

m - dół do przechowywania np. kartofli, suszenia lnu.
wąklås

m - część koszuli.
wąklyca

ż - 1. twarz. 2. narzędzie stolarskie.
wąsa

ż, lok. - groźna choroba cieląt, dziś rzadko występująca.
wątór

m - wcięcia przy wyrobach drewnianych (beczka), także ozdoby.
wątorńϊk

m - narzędzie stolarskie do wycinania wątorów.
wćąg

- wciąż. Chodźϊ wćąg w tëm samëm.
wćéry

n - lanie. Dalym mu wćéry.
wćϊnåk

m - rodzaj dopasowanego damskiego kostiumu, żakietu.
wdać śë

czas. wdåłëm śë, wdałaś śë, wdalym śë, wdalyśta śë - 1. odziedziczyć po kimś jakieś cechy, wygląd, usposobienie, być podobnym do kogoś pod jakimś względem. Łón wdåł śë w dźådka. 2. zaangazować się w jakieś działanie. Wdåł śë w bźϊjatykë.
wdepnąć

czas. ~pnë, ~pńes, ~pńe, ~pńëm, ~pńeta, ~pnó, ~pnëńϊm, ~pnëńϊśta, ~pnëńϊ - 1. idąc wejść w coś, nastąpić na coś. Wdepnón w błoto. 2. pot. wejść, zajść gdzieś, do kogoś po drodze na chwilę. Wdepńϊj do mńe.
wdóźec

m, D. ~wca - wdowiec.
Wejda

(Wejdo) n - miejscowość w gm. Łyse, pow. ostrołęcki, kol.: Byce, Bźele, Zabagńe.
wejdåcka

ż - mieszkanka wioski Wejdo, gm. Łyse, pow. ostrołęcki.
wejdåk

m - mieszkaniec wioski Wejdo, gm. Łyse, pow. ostrołęcki.
wëno wej

a. wëno wejta a. wóno wejta - patrz no! Patrzcie no! Wëno wejta, co łóńï robźó!
wérko

n - łóżko. Lezy na wérku.
werwać

czas. werwåł śë, zarwåł śë, werwaly śë - zapaść się, wpaść w wyniku załamania się podłogi, lodu.
wę̈dzårz

m - dżdżownica, zob. glyzda, dźudźowńϊca.
wę̈geł

m - naroże budynku. Schowåł śë za wę̈głëm.
wę̈zełek

m - tobołek.
wlék

a. wlécńe - w żaden sposób, brak czegoś. Ńï móm wlék cégo do jedzëńå.
włochuńe

a. wochuńe a. łochyńe, blp - jagody podobne do czarnej jagody rosnące na mokradłach, jadalne.
włóka

ż ,CMs. włóce; lm M. ~ky, D. ~ów - dawna jednostka powierzchni gruntu ornego równa 16,8 ha, grunt o takiej powierzchni. Łón to bogaty, må całó włókë źëńϊ.
woda pśukanå

ż - słodka woda z domieszką sody do picia.
wodźéć

czas. wodźϊ, wodźół, wodźéła - 1. prowadzić, opiekować się. Kokos wodźϊ kurcåky. 2. wodżϊ, zwodźϊ - oszukuje. Wodźϊ go za nos.
Wolå Błę̈dowskå

(Wola Błędowska) dawna nazwa: Pśérdoły ż - miejscowość w gm. Baranowo, pow. ostrołęcki.
wolå gośćów

- ze względu na gości. Chyba przyjechał tu łón wolå gośćów
Wolkowe

n - miejscowość w gm Myszyniec, pow. ostrołęcki, woj. mazowieckie.
wolkoźåk

m - mieszkaniec wioski Wolkowe, gm. Myszyniec, pow. ostrołęcki, przezwisko: rejbåk, rejbåky.
wolkoźónka

ż - mieszkanka wioski Wolkowe, gm. Myszyniec, pow. ostrołęcki.
wołoduch

m - człowiek lub zwierzę o nadmiernym apetycie.
wozåcka

ż - huśtawka, zob. bujåcka.
woźϊk

m - mały wóz, wózek (ale nie dziecięcy).
wóma

- wam. Poźedóm wóma...
wrå

czas. - wrze. Wrå robota.
wrota

n, blp, D. ~ów - jednoskrzydłowe lub dwuskrzydłowe drewniane zamknięcie wjazdu na podwórze, brama.
wróńåk

m - młoda wrona, pisklę wrony.
wså

ż - wesz.
wsę̈dy

- wszędzie.
wsystko

- wszystko.
wtëncås

- wtedy, wówczas.
wtryńéć

czas. wtryńół śë, wtryńéńϊ śë, wtryń, wtryńta - 1. wcisnąć się. Wsę̈dźe śë wtryńï. 2. zjeść czegoś bardzo dużo naraz. Wtrynół na råz ńiskë kartoflów.
wycapśérzać

a. wycaråpśać łocy czas. wycaråpśåj - wytrzeszczać oczy.
wycëncńały

przym. - wynędzniały, schorowany. Jest wycëncńały po téj chorobźe.
wycérkać

czas. wycérkå, cérkå, wycérkåj - wydoić krowę, która daje mało mleka.
wycérklować

czas. - dobrze trafić, wymierzyć.
wychlustać

czas. wychluståł, wychlustaly - szybko urósł ponad przeciętność. Łale tën chłopåk to wychluståł !
wychodek

a. préwét m - ubikacja na zewnątrz domu. Zamkńϊj wychodek za sobó! zob. łustę̈p.
wychopśëń

m - mały chleb z resztek wydrapanych z dzieży, kołacz wyjmowany z pieca przed dużymi bochnami, blachami chleba.
wyć

czas. wyjë, wyjes, wyj - 1. o niektórych zwierzętach: wydawać głos przeciągły, jednostajny, zawodzący. Źϊlk wyje. 2. o ludziach: głośno, przeraźliwie krzyczeć, wrzeszczeć. Wyje z bólu.
Wydmusy

n - miejscowość w gm. Myszyniec, pow. ostrołęcki, woj. mazowieckie.
wydmuśåk

m - mieszkaniec wioski Wydmusy, gm. Myszyniec, pow. ostrołęcki.
wydmuśónka

ż - mieszkanka wioski Wydmusy, gm. Myszyniec, pow. ostrołęcki.
wygogolóny

przym. - porozpinany, prawie goły.
wygón

m - dawniej ogólne pastwisko wiejskie, zob. łogół, łogólne.
wygźdźéć śë

czas. - ubrać się zbyt nieodpowiednio (za skąpo) w stosunku do pogody.
wyjmać

czas. niedok. - wyjmować.
wyjnąć

czas. wyjnë, wyjnón, wyjnëńϊ, wyjńϊj, wyjńϊjta – wyjąć.
Wyk

m - miejscowość w gm. Zbójna, pow. łomżyński, woj. podlaskie, kol. Budy, Podcarńåky, Przechody, Starå Źeś.
wykokośéć

czas. - wybierać się opieszale, por. wyporajéć. Ńe mozes śë wykokośéć !
wykorbańéć

czas.- wykrzywić.
wykorbańóny

przym.- wykrzywiony.
wykoślåźåć

czas. - wykrzywiać buty źle chodząc. Wykoślåźå léwy kamas.
wykoźåk

m - mieszkaniec wioski Wyk, gm. Zbójna, pow. łomżyński, woj. podlaskie.
wykoźónka

ż - mieszkanka wioski Wyk, gm. Zbójna, pow. łomżyński, woj. podlaskie.
wykrocåk

m - mieszkaniec wioski Wykrot, gm. Myszyniec, pow. ostrołęcki.
wykrocónka

ż - mieszkanka wioski Wykrot, gm. Myszyniec, pow. ostrołęcki.
Wykrot

m - miejscowość w gm. Myszyniec, pow. ostrołęcki.
wykup

m - wielkanocny prezent od rodziców chrzestnych dla chrześniaków, najczęściej: malowane jajka, tzw. kruky i kawał placka z mąki pszennej.
wylę̈gać śë

czas. ~gå śë, ~ajó śë - wydobywać się z jajka. Na źosnë wylę̈gajó śë kurcåky.
wylygać śë

czas. - odkryć się. Przykryj dźećåka, bo śë wylygåł.
wyłolować

czas. wyłolujë, łolujë, wyłoluj, wyłolujta - wygonić, Wyłolowåł krowy na påśńϊk.
wyłómoćéć

czas. wyłómoćół, łómoćół, łómoćϊ, łómoc, łómocta - pobić, zbić kogoś.
wymuskać

czas. - wytrzeć chlebem resztę tłuszczu, smażonych jajek z patelni lub miski. Zjedly wsystko, łaz patelńë chlebëm wymuskaly.
wyńårkować,

zńårkować czas. ~jë, ~jes, ~jó, ~uj, ~ujta - zrozumieć, wywnioskować.
wyńë̈

n, D. ~ńëńå, lm M. wyńóna, D. ~ńów - wymię, gruczoł mleczny samic niektórych ssaków, głównie krów: Wydój krowë, bo må pełne wyńë̈
wyńosłå

przym. - 1. wysoka, wyrośnięta. Wyńosłå chójka. 2. dumna. Łóna takå wyńosłå.
wypę̈kły

przym. - mający przepuklinę.
wyporajéć śë

czas. ~jë, ~jϊs, ~jo, ~åj, ~åjta - wygnać, przygotować się powoli do wyjścia, por. wykokośéć. Ńe moze śë wyporajéć z tégo domu !
wyporek

m - martwy płód.
wyprowådne

n - pożegnanie i wyprowadzenie zmarłego z domu do krzyża lub kościoła (część katolickiego obrzędu pogrzebowego).
wyprząc

czas. ~przę̈gë, ~przę̈gńes, ~przę̈gńe, ~przę̈gnëm, ~przę̈gńeta, ~przę̈gnó - uwolnić konia z zaprzęgu. Wyprzę̈gńϊj kóńa.
wypyty

n - rozmowa przedweselna, rozpoznawcza, zapoznawcza.
wyrak

m - straszydło. Taky z ńégo wyrak. Må take wyracaste łocy.
wyraśéć śë

czas. ~ół, ~éła, ~ély - bardzo się wystraszyć czegoś. Tak płace, jekby śë cégóś wyraśół.
wyrę̈ka

- pomoc, zastępstwo. Móm z ńégo wyrę̈kë.
wyrwås

m - szybki taniec kurpiowski w metrum trójdzielnym. Muzykanty! - wyrwåsa!
wyrychtować śë

czas. - odpowiednio ubrać się i przygotować na podróż, na uroczystość, do pracy.
wyrzécysko

- rodzaj zbiorowej przysięgi, wyrzeczenie się, (np. w Kadzidle było wyrzécysko Kurpśów, że nie będą pili alkoholu).
wyrzékać

czas. ~óm, ~ås, ~å, ~ómy, ~åta, ~ajó, ~åj, ~åjta - płaczliwe narzekanie. Wyrzékå jϊ wyrzékå, chyba go cóś boly.
wysådky

m, blp - drugoroczne warzywa wysadzane wiosną na pole w celu pozyskania nasion: kapusta, brukiew, buraki, pietruszka.
wysę̈d, łod wysę̈du

m - początek, od początku.
wyskrobek

m - 1. mały chlebek zrobiony z resztek ciasta. 2. ostatnie, najmłodsze dziecko w wielodzietnej rodzinie.
wyskrzécå śë

czas. - przejaśnia się.
wyspśónky

n - stanie na palcach. Jϊ wyspśónky ńe pomogły - ńϊc ńe zobåcéłam.
wystek

m - rodzaj ozdobnego gorsetu damskiego Kurpianki.
Wyśel

a. Wéśel (Wyszel) m - miejscowość w gm. Olszewo Borki, pow. ostrołęcki.
wyśtukować

czas. ~ë, ~es, ~e, ~uj, ~ujta - 1. wyrównać. 2. zrobić coś z resztek. Ńe duzo béło sukna, łale krawcka tak wyśtukowała, ze starcéło na dwa sukënky.
wyśtybować

czas. ~ujë, ~uje, ~uj, ~ujta - wyprostować. Wystybowåł śë jek struna.
wywaléć,

czas. ~lë, ~lys, ~ly, ~lëm, ~lyta, ~ló - wyrzucić, wysypać coś skądś, usunąć kogoś. Wywaléć kartofle z worka.
wywłoka

m - 1. włóczęga, przybłęda, pogardl. 2. kobieta prowadząca się niemoralnie.
wyząć

czas. ~znë, ~zńes, ~znó, ~zńëm, ~zńeta - wyżąć, wycisnąć wodę z czegoś mokrego, najczęściej z mokrej tkaniny. Wyzymać wodë.
Wyzéga

(Wyżega) ż - miejscowość w gm. Łyse, pow. ostrołęcki, kol.: Bźél, Starå Źeś.
wyzwodźéć

czas. wyzwodźół, wyzwodźély - nieuczciwie nabyć upragniony przedmiot (ale nie ukraść).
wzëńéć śë

czas. - zamieszkać po ślubie w rodzinnym domu swojej żony.
wźón

czas. wźónëm, wźënam, wźëńϊ, wźënϊm, wźëńϊśta, wźón, weź, weźta - wziął.
z cåmźéś

- z czymś. Z cåmźéś przyjechåł, łale ńe źëm z cëm.
z potéłu

- z tyłu, na tyle.. Z potéłu jechåły dźećåky.
z hukëm

przysłów. - całkowicie, w zupełności. Starcy Wóm juz téch kartoflów? Jo, z hukëm.
za tégozés

- za chwilę. Za tégozés wróćély śë.
zabåcéć

czas. zabåcółëm, zabåcélym, zabåc, zabåcta - zapomnieć. Zabåcółëm jek łón śë nazywå.
zåbąbón

m - wiara w tajemnicze, nadprzyrodzone związki między zjawiskami, przesąd. Źerzać w zåbąbóny, to grzéch.
zåbedejny

przym. - osoba skłonna do awantur, dziwak, samotnik.
zabłądźéć

czas. ~dzë, ~dźϊs, ~dźϊ, ~dźëm, ~dźϊta, ~dzó - nieświadomie zboczyć z właściwej drogi, zmylić drogę.
Zåbrodźe

(Zabrodzie) - miejscowośc w gm. Olszewo Borki, pow. ostrołęcki.
Zåbźele

(Zabiele Wielkie) - miejscowość w gm. Olszewo Borki.
zacëm, zańϊm

- wcześniej. Zacëm posetëm do śkoły, zjåtëm śńådańe.
zachachmę̈ćéć

czas. ~ół, ~ély, ~ćta - zagmatwać, oszukać, ukryć.
zåcyn

m - rozczyn.
zaććëńéć

czas. - zasłonić światło, ściemnić.
zåd

m - tył konia.
zadobyć

czas. ~wóm, ~wås, ~åta, ~åj, ~åjta - zdobyć, skombinować, załatwić, posiąść.
zadórzéć śë

czas. - zakochać się. Zadórzół śë w ńéj.
zådra

ż - 1. obce ciało. 2. pogardl. osoba konfliktowa, wanturnicza.
zåduch

m, blm - powietrze w zamkniętym pomieszczeniu, pozbawione dostatecznej ilości tlenu. W jϊzbźe jest zåduch.
zaduśéć

czas. ół, ~ély, ~uś, uśta - ugasić ogień.
zådźérzg

m - sposób wiązania sznurka (sznurowadła) - w pętelkę jedną lub dwie.
zaferbetować

czas.- zwerbować do pracy. Zaferbetowåłëm śë łu ńégo.
zafuzowany

przym. - mocno zbrudzony.
zåga

ż - piła do rżnięcia drewna, zrzynania drzew.
zagådać

czas. - zatrzymać na krótką rozmowę, zacząć rozmowę. Zagådåj go.
Zågajńϊca

ż - nazwa historyczna Puszczy Kurpiowskiej.
zågłówek

m - końcowy zagon przy ścianie lasu, przy granicy, często trudny do uprawiania.
zågón

m - część pola, zagon.
zagóńéć, zagnać

czas. - zapędzić. Zagnåj krowy na påśńϊk !
zågråbky

ż, blp - resztki zboża zgrabione na polu po zwiezieniu snopków zboża.
zającåk

m - zajączek.
zające łuzdy

ż - widłaki leśne.
zającyca

ż - samica zająca.
zająkać się

czas. - jąkać się.
zåjdky

n - rodzaj sań, zespół dwóch krótkich sań połączonych krzyżowo łańcuchem oraz ułożonym na nich mostem.
zåję̈kél

m - osoba, która się jąka.
zåjmać

czas. - zåjmóm, zåjmås, zåjmåj, zåjmåjta. 1. iść szybko, biegać, pędzić. 2. zająć coś, zabierać coś. 3. odpędzać, przeganiać, np. bydło. Zåjmåj krowy do domu.
zåk

m - przyrząd do łowienia ryb wykonany z siatki rozpiętej na kilku obręczach, dający się łatwo napinać i składać.
zakardeje

a. zakérdeje m, blp - zakręty i inne utrudnienia na drodze. Tyle téch zakardejów, ze prę̈dko ńe pojadźes.
zåkluky

m - zakamarki. Łobsetëm wsystke zåkluky jϊ ńe znålåsem go.
zakrę̈cadło

n - nakrętka,, np. na słoik, na butelkę.
zakśćéć

czas. kscó, zakscó, zakśćały - zakwitnąć. Zakśćały źϊśńe jϊ jebłónky.
zakyśéć

czas. ~kysë, ~kyśϊs, ~kyśϊ, ~kyśëm, ~kyśϊta, ~kyś, ~kyśta - poddać fermentacji produkty żywnościowe. Zakyśéć łogórky, kapustë.
Zalas

m ~a, ~oźu, ~ëm - miejscowość w gm. Łyse, pow. ostrołęcki, siedziba parafii pw. Św. Stanisława Kostki.
zalaśåk

m - mieszkaniec wioski Zalas, gm. Łyse, pow. ostrołęcki, przezwisko: cébulårze.
zalaśónka

ż - mieszkanka wioski Zalas gm. Łyse, pow. ostrołęcki.
zåleśåk

m - mieszkaniec wioski Zalesie, gm. Myszyniec, pow. ostrołęcki.
Zåleśe

(Zalesie) m - miejscowość w gm.Myszyniec, pow. ostrołęcki.
zåleśónka

ż - mieszkanka wioski Zalesie, gm. Myszyniec, pow. ostrołęcki.
załåguźéć

czas - załagodzić, zażegnać np. konflikt, zwaśnione strony. Sprobuj to jekóś załaguźéć!
zåłsnąć

czas. zåłsnónëm, zåłsnëńϊm - zauważyć. Zåłsnónëm go, jek wråcåł z kośćoła.
załukać śë

czas. załukała śë - mieć objawy rui (dot. świń).
zamajacóny

przym - nie myślący rozsądnie, rozkojarzony.
zåmértucha

ż - starorzecze lub wyschnięte bagno.
zåmorcyk

m - człowiek pracujący do późnego wieczora.
zåmróz

m, D. ~mrozu, blm - osad lodowy tworzący się na murach, ścianach podczas odwilży następującej po długotrwałych mrozach. Zåmróz na śćańe.
zamykadło

n - zamknięcie (byle jakie). Take zamykadło to jϊ jå bym zrobźół.
zańådrze, zanådrze

n - zob. pazucha, ńådro.
zåńeć

ż, DCMs. ~ećϊ; lm M. ~eće, D. ~ećów - 1. zamieć, zjawisko unoszenia tumanów śniegu z powierzchni ziemi przez podmuchy silnego wiatru. 2. zwały śniegu powstałe wskutek zawiei śnieżnej.
zańéraźńéć śë

a. zńeraźńéć śë czas. zańéraźńół śë - zawstydzić się, speszyć się.
zåpådka

ż - część zamka drzwiowego.
zapaśny

przym – człowiek, który woli mieć zawsze więcej, niż gdyby miałoby mu czegoś zabraknąć.
zaprzéć

czas. zaprë, zaperëm, zaprzyjta, zaprzyj - 1. zamknąć drzwi na klucz. 2. zaprzeć się czegoś lub kogoś.
zåpśéråc

m - element krosien.
zarå

a. zaråz - zaraz, za chwilę. Zarå przydë.
zåranek

m - wczesny ranek, poranek. Zårankëm posetëm na grzyby.
Zårę̈by

k. Chorzel (Zaręby k. Chorzel) n - miejscowość w gm. Chorzele, pow. przasnyski, siedziba parafii pw. Św. Wawrzyńca.
zarna

blp, D. zarnów - żarna, urządzenie do mielenia ziarna, składające się z dwu płaskich, kolistych kamieni, dolnego nieruchomego i górnego obracanego ręcznie. Łumléć mąky w zarnach.
zarzezać

czas. zarzezaly, zarzezåł – 1. mocno zabrudzić, zabłocić. Zarzezaly ńϊ podłogë. 2. zadeptać na śmierć lub zabić zwierzę rzeźne (świnię). Duze zarzezały małégo śwyńåka.
zarznąć

czas. zarznë, zarzynóm, zarznón, zarznëńϊ, zarzńϊj, zarzńϊjta - 1. zabić (świnię). Zarznón śwyńåka na śwę̈ta. 2. skaleczyć.
zarznón śë

czas. zarznónëm śë, zarznón śë - 1. skaleczył się. 2. zakopał się. Wóz zarznón śë w błoće.
zårzutńϊce

ż - kobiety przekomarzające się w śpiewie.
zårzy w gardle

czas. - piecze w gardle np. z powodu nadkwasoty żołądka.
zasadny

a. zasadzóny przym. - uparty, stanowczy.
zasadźéć śë

czas. - uprzeć się, nie dać się przekonać.
zåska

ż, lm D.~ów, C.~óm - piłka do cięcia drewna. Przerźńïj to zåskó.
zaskśérać

a. doskśérać czas. zaskśéråł, zaskśéraly - dokuczać.
zastroséć

czas. zastrosół, zastrośély - naprawić częściowo, byle jak, naprędce.
zasuwa

ż - część wysuwana łóżka do spania.
zåśek

m - sąsiek, wydzielona część w stodole do przechowywania snopków zboża, siana. Wléź na zåśek jï zrzuć snopek.
Zåwady

n - miejscowość w gm. Baranowo, pow. ostrołęcki, woj. mazowieckie, kol.: Buråkowo, Dąbrowa, Karåska, Kulésky, Mańϊste, Starå Źeś, Zabźocha, Zastodolyska.
zawådzać

czas. ~óm, ~ås, ~å, ~ómy, ~åta, ~ajó, ~åj, ~åjta - 1. utrudniać, przeszkadzać. Zjadź na bok, bo zawådzås! 2. zahaczać o coś.
zåwådzåk

m - mieszkaniec wioski Zawady, gm. Baranowo, pow. ostrołęcki.
zåwådzónka

ż - mieszkanka wioski Zawady, gm. Baranowo, pow. ostrołęcki.
zåwalysko

n - coś przeszkadzającego. Wyńeś to zawalysko stąd !
zawcås

- za wcześnie. Zawcås przyset, ńϊkogo jesce ńe béło.
zawdy

- zawsze.
zåwojek

m - 1. klin drewniany lub z rogu używany np. przy obsadzeniu kosy na kosisku. 2. wałek do zawijania przędzy zdjętej z koła do snucia na krosnach.
zåwóz

m - kolejka wozów konnych. Łoj! jeky bół zåwóz na młyńe!
zazdeséć

czas. zazdesół, zazdesély - zamęczyć.
zazdråśkśéć

a. zadråsnąć czas. - lekko skaleczyć, otrzeć naskórek. Ńϊc mu ńe bę̈dźe, tylo śë zazdråśkśół.
zåźértek

m - ktoś, kto ciągle kręci się, cwaniak.
zåźesy

m - zawiasy.
zåźϊjónka

ż - garść włókna lnianego lub konopnego, zwiniętego na kształt serca lub lalki.
ządzå

ż - pożądanie, pragnienie.
zbójëńåk

m - mieszkaniec wioski Zbójnå, pow. łomżyński, woj. podlaskie.
zbójëńónka

ż - mieszkanka wioski Zbójna, pow. łomżyński, woj. podlaskie.
Zbójnå

(Zbójna) ż - miejscowość gminna w pow. łomżyńskim, woj. podlaskie, siedziba parafii pw. Św. Wincentego a' Paulo, kol.: Budńϊky, Cårny Kąt, Dłuzewo, Dukat, Dźedźϊce, Parzychy, Suchy Borek.
zbystrzéć

czas. zbystrzåłëm, zbystrzåł, zbystrzelym, zbystrzely - wzmóc czujność, nie dowierzać, być zaskoczonym.
zbytkować

czas. ~ujë, ~ujes, ~uje, ~ujëm, ~ujeta, ~ujó, ~uj, ~ujta - żartować. Chce mu śë zbytkować?!
zbytky

m - żarty. Zbytky śë ćebźe trzymajó.
zćårńéć

czas. zćårńała, zćårńały - zdrętwieć. Zćårńały ńi nogy.
zdatny

przym. - 1. przystojny, dobrze zbudowany. 2. zdolny.
zdënowa

- od początku, od nowa. Zdënowa to samo!
zdórzéć

czas. zdórzół, zdórzély - oszukać, otumanić.
zdrąb

m - zrąb budynku. Nakłåt zyta w zåśeku łaz po zdrąb.
zdredźéć

czas. zdredźół, przym. zdredzóny - 1. zwichnąć bark lub kręgosłup. Zdredźół śë łod dźwygańå. 2. zdradzić kogoś.
zdubźϊchany

a. zdybźϊchany przym. - zmęczony.
Zdunek

m - miejscowość w gm. Myszyniec, pow. ostrołęcki, kol.: Budźϊska, Zamośće.
zduńcåk

m - mieszkaniec wioski Zdunek, gm. Myszyniec, przezwisko: łuchål, łuchåle.
zduńcónka

ż - mieszkanka wioski Zdunek, gm. Myszyniec, pow. ostrołęcki.
zdyjąć

czas. - zdjąć. Zdyjńϊj cåpkë przy jedzëńu.
zégåwka

ż, lm D. ~ów - pokrzywa drobnolistna. Wlåz w zégåwky jï śë poparzół.
zeglëń

ż - roślina leśna podobna do widłaka.
zéła

ż, CMs. zéle, lm D. zéłów - żyła (naczynie krwionośne).
zełgać

czas. ~łzë /~łgóm/, ~łzes /~łgås/, ~łze /~łgå/. ~łzëm /~łgómy/, ~łzeta /~zełgåta/ - skłamać, kłamiąc przeinaczyć, zniekształcić. Łgåł jek naję̈ty.
zemgléć

czas. zemglåł, mglåł, mgleje, zemglely - stracić przytomność, zemdleć. Sąśådka zemglała dźϊś w kośćele.
zemśćéć

czas. zemśćϊ, zemscó - 1. przeklinać. Łón stale zemśćï jϊ zemśćϊ. 2. dokonać zemsty.
zëndår

m - żandarm.
zëńacka

ż - ożenek, małżeństwo. Zachćało së jéj zëńacky.
zér

a. zerće m, blm - posiłek. Ńe mogë wóma nastarcéc tégo zéru.
zerty

przym. lm zerte D. ~éch, N. ~ëńϊ - łakomy, mający duży apetyt. Taky zerty, ńe nazerty!
zewléc

czas. - zdjąć, rozebrać się. Zewléc kozuch, bo gorąco.
zgaga

ż - 1. osoba konfliktowa, nielubiana. 2. dolegliwość układu pokarmowego, zgaga.
zgńϊłek

m, D. ~łka, N. ~łkëm: lm M. ~łky, D. ~łków pot. zgniły, nadpsuty owoc, zgniłe ziemniaki, warzywa.
zgńϊte, nadgńϊte

przym. - zgniłe częściowo.
zgóńïny

ż, blp - zgoniny, pozostałość po oczyszczeniu ziarna zbóż (resztki kłosów, słomy). Te zgóńïny zapårz dlå śwyńów.
zgrabźałe rę̈ce

przym. - zdrętwiałe od zimna ręce.
zgrzåć śë

czas. zgrzåłëm śë, zgrzelym śë - spocić się, rozgrzać się.
zgrzebło

n - metalowy przyrząd do czyszczenia koni.
zgrzebne

n - pakuły zczesane z włókna lnianego lub konopnego.
zgrzę̈pa

ż - nierówność na ziemi, na polu. Trzeba te zgrzę̈py skopać, bo przeskådzajó.
zlećåł

czas. - spadł, zleciał.
zlećéć śë, zlećała śë

czas. - skurczyła się (o tkaninie).
zlę̈knąć śë

czas. - przestraszyć się.
zlotrować

czas. - zepsuć.
złorę̈dować

czas. złorę̈dujë, łorë-dujë, zorę̈duj, zorę̈dujta - powiadomić. Jek przydźe cas, to złorę̈dujë.
Złotå Góra

(Złota Góra) ż - miejscowość w gm. Łyse, pow, ostrołęcki.
Złotå Ruda

(Złota Ruda) ż - uroczysko w gm. Turośl, pow. Kolno, woj podlaskie.
złotocha

ż - wysoki krzew, mający żółte kwiaty.
złóć

ż - marznąca mżawka.
zmąćéć

czas. - zmieszać wodę z inną cieczą mniej przezroczystą albo z drobinami substancji stałej.
zmargoćéć

czas. - obrzydzić.
zmora

ż - zły duch, duszący konie i ludzi podczas ich snu.
zmordować śë

czas. - zmęczyć.
zmroźéć śë

czas. zmroźół śë, zmroźély śë - przywyknąć, przyzwyczaić się. Zmroźół śë do nas przychodźéć.
znaky bårtne

m - znaki tożsamości bartnika do którego należały barcie.
znåroźéć kóńa

czas. - znarowić konia, pobudzić, zdenerwować.
zńérzły

przym. - przykry, obrzydliwy, nieznośny. Taky zńérzły z ńégo cłoźek.
zńónka

ż - uroczysta zmiana miejsca wspólnej modlitwy różańcowej wg ustalonej kolejności połączona najczęściej z poczęstunkiem.
zoła

n, blp - mieszanina popiołu z wodą używana jako środek piorący, czyszczący.
zołza

ż, lm D. ~ów - 1. ostra choroba zakaźna źrebiąt i młodych koni, objawiająca się zapaleniem błony śluzowej jamy nosowej i gardła. 2. kłótliwa kobieta. Łokropna z ńéj zołza.
zół

czas. zyjë, zół, zéła, zéły, zyjta, zyj - żył.
zór

m - zupa z rozgotowanej żytniej mąki.
zóråź

m, C. ~oźu, lm D. ~ów, C. ~óm - 1. ptak żuraw. 2. urządzenie do wyciągania wody ze studni. Łuwazåj na zóråź. 3. owoc żurawiny. 4. tradycyjny taniec kurpiowski w metrum trójdzielnym w tempie umiarkowanym.
zórg

m - kłopot. Tylo móm zórg z tobó.
zrzebówka

ż - kobyłka, młoda klacz.
zrzéć

czas. zrë, zrzes, zrze, zrzëm, zrzeta, zró, zrzyj, zrzyjta - jeść.
zuchelek

m - kawałek chleba. Dåj ńϊ choc zuchelek !
zuć źekë

czas. - przeżuwać.
zunąć

czas. ~ë, ~ńes, ńe, ~ńëm, ~ńeta, ~ó, zuń, zuńta - przesunąć. Zuń tlo troskë.
zwodźéć

czas. ~ë, ~ϊs, ~ϊ ~ół, ~éły, ~ó, ~ëm, ~éta - kłamać, oszukiwać. Zwodźół dźéwcåky.
zwojek

m - rodzaj pułapki na szczury.
zwóńtować

czas. - zwymiotować. Tak ńï ńedobrze, ze chyba zwóńtujë.
zźåjać śë

czas. ~jóm śë, ~jes śë, ~jëm śë, ~jåłëm śë, ~jelym śë, ~jelyśta śë - zmęczyć się szybkim i długim biegiem, zadyszeć się. Pśes zźåjåł śë za zającëm.
zźérz

a. dźwérz m - dzikie zwierzę.
źåpa

ż - pogardl. usta. Zamkńϊj źåpë! 2. ktoś, kto ma stale otwarte usta.
źara

ż. C Msc. źerze, lm D. źarów - wiara
źąb

m, blm - przejmujące zimno, dokuczliwy chłód. Ńe wychodź z dómu na taky źąb.
źązåc

a. źązårz m - osoba wiążąca snopy podczas młócenia zboża.
źązać

czas. źązë, źązëm, źązåłëm, źązalym, źązta - wiązać.
źdźådra

ż - 1. obce ciało. Źdźådra wlazła ńϊ w palyc. 2. odłamek pocisku, granatu.
źecérzå

ż - wieczerza, kolacja. Na źecérzë mama ługotuje rejbåky z mlékëm.
źécha

ż - 1. "święty"(dla Kurpiów) znak, respektowany także przez wrogów (kij ok. 1 m wbity w ziemię, na końcu którego zawijano wiecheć ze słomy lub siana oznaczał zakaz przejścia lub wstępu na oznaczony teren). Franek zatknón źéchë na stecce przy stodole jϊ juz kele jégo stodoły ńe moznå przechodźéć. 2. ozdobna wiązanka (z zielonych gałązek, kwiatów) zawieszana na krokwi zbudowanego domu, jako znak zakończenia budowy w stanie surowym
źécheć

m, lm MB. źéchće, D. ~ów - związana garść słomy, gałązek. Chyba skóńcély budowë, bo zatknëńï źécheć.
źedro

n, lm D. ~ów - wiadro, zob. kubeł. Poset z źedrëm po wodë.
źedźéć

czas. źëm, źés, źé, źëmy, źéta, źedzó, źédz, źédzta - wiem, wiesz, wie, wiemy, wiecie, wiedzą, wiedz, wiedźcie,
Źelåznå

(Żelazna) ż - miejscowość w gm. Jednorożec, pow. przasnyski, (mieszkańcy wioski Żelazna i wiosek sąsiednich odróżniają: Żelazna Rządowa i Żelazna Prywatna), kol.: Kurcy Lasek, Grądy, Gutocha.
źelazo

n - 1. piła do drewna używana przez traczy. 2. metal. 3. pułapka (potrzask) używana na gryzonie i inną zwierzynę.
źelåźńåk

m - 1. wóz konny z żelaznymi obręczami na drewnianych kołach. 2. mieszkaniec wioski Żelazna, gm. Jednorożec. pow. przasnyski, przezwisko: kołtun, kołtuny.
źelåźńónka

ż. - mieszkanka wioski Żelazna, gm. Jednorożec, pow. przasnyski.
źele

- 1. ile? Źele to kostuje? 2. ozdobny kwiat donicowy. Ładne mås źele.
Źelganoc

ż - Wielkanoc.
źelgy ból

m – padaczka (choroba). Złapåł go źelgy ból.
źelgy

przym. - wielki.
Źelónå Góra

ż - wzgórze morenowe w pobliżu miejscowości Lipniki, gm. Łyse, pow. ostrołęcki.
źelysko

a. źelycho n - zielsko, chwasty.
źëncéj

- więcej.
źëń

a. źëńå ż - ziemia.
źépać

czas. - ciężko oddychać. Taky chory, ze lédwo źépśe.
źérsa

ż - podłużna, niewielka sieć na ryby w kształcie kosza.
źértelek

m - naczynie dłubane w drewnie z rączką służące do sypania otrąb do koryta lub żłobu.
źérzch

m - więźba dachowa.
źérzchoźåk

m - mieszkaniec wioski Wierzchowizna, gm. Chorzele, pow. przasnyski.
źérzchoźónka

ż - mieszkanka wioski Wierzchowizna, gm. Chorzele, pow. przasnyski.
Źérzchoźϊzna

(Wierzchowizna) ż - miejscowość w gm. Chorzele, pow. przasnyski.
źérzchunek

a. źérzchńówka m - śmietana zbierająca się na górnej warstwie mleka. Zbźerz źérzchunek do zupy. 2. przykrywka naczynia.
źerzeje

a. drzeźeje n, blp D. ~ów - duże, podwójne drzwi, np. do stodoły. Łotwórz źerzeje, to wjadë.
źerzysko

n, lm D. ~ów - miejsce w pobliżu domu, gdzie przygotowywano drewno na opał. Na żerzysku lezó źóry.
źeś

ż - 1. wioska. 2. sąsiedzkie wieczorne spotkania. Jϊdë na źeś.
źéść

czas. źozë, źós, źosëm - wieźć. Przyźeźlym furë zyta.
źetrz

m - wiatr.
źéwka

ż, lm D. ~ów - wialnia. Źely zyto w źéwce.
źeźórka

ż, lm D. ~ów - wiewiórka. Sprytnå jesteś jek źeźórka.
źę̈ćérz

m - przyrząd do łowienia ryb, żak.
źę̈źëń

m - 1. areszt, więzienie. Poset do źę̈źëńa. 2. osoba uwięziona, więzień. Łón bół żę̈źńëm ńëńeckëm.
źńϊja

ż - żmija.
źołna

ż - wełna.
źomkoźåk

m - mieszkaniec wioski Ziomek, gm. Baranowo, pow. ostrołęcki, przezwisko: målón, målóny.
źomkoźónka

m - mieszkanka wioski Ziomek, gm. Baranowo, pow. ostrołęcki.
Źómek

(Ziomek) m - miejscowość w gm. Baranowo, pow. ostrołęcki, kol.: Borek, Nowy Źómek, Zågórze.
źónek

m - wianek.
źór

m, C. ~oźu, N. ~ëm, Ms. ~rze, lm D. ~ów - wiór. Przyńeś źórów na rozpåłkë.
źugåcka

ż - rozwolnienie, laksa.
źuźńå

ż - pokaźny tyłek.
źwér

a. dźwér m, D. - u, Ms. źwérze, lm M. -y - żwir
źϊdać

- 1. widocznie. Źϊdać tak muśało być. 2. widać.
źϊdåk

m - biały dzień. Wróćół za źϊdåku.
źϊdny

przym. - jasny (kolor).
źϊjåk

m - proste urządzenie do nawijania przędzy.
źϊlcå jegoda

ż - wilcza jagoda, kruszyna (krzew).
Źϊlyjå

ż - Wigilia.
Źϊmnå

(Zimna) - miejscowość w gm. Turośl, pow. Kolno, woj. pod-laskie, kol.: Bźélawy, Przéce, Starå Źeś, Stegna.
Źϊmnå Woda

(Zimna Woda) ż - miejscowość w gm. Baranowo, pow. ostrołęcki.
źϊmńåk

m - mieszkaniec wioski Źϊmnå gm. Turośl, pow. Kolno, przezwisko: kléć, kleće.
źϊmńónka

ż - mieszkanka wioski Źϊmnå w gm.Turośl, pow. Kolno.
źϊńϊna

lok. ź - galareta.
źϊs

m - wysokie trawy i chwasty bagienne zbierane po pierwszych przymrozkach na podściółkę dla zwierząt.
źϊstek

m - rodzaj ozdobnego kaftanika.
źϊśńe

n, lm D.~ów, N.~ańϊ - wiśnie. Lubźë źϊśńe.
źϊtåcka

n - powitanie.
źϊtåjta !

- witajcie!
Źϊtowy Most

(Witowy Most) m - miejscowość w gm. Baranowo, pow. ostrołęcki, kol.: Zasańϊca.
źϊźϊca

a. źéźϊca ż - żywica.

ba

ba nó

Baba

baba

baba-ję̈dza

båbka

babźåk

babźe łusy

babźϊ chléb

båcéć

båcëńe

bach

bachérek

bachór

båjky

båjoro

båjzel

bakér

bakulåk

bakulónka

Bakuła

bål

baljå

bąblować

bałamućéć

bałamuta

bałamutky

båłda

båłk

båłować së

bandyśåk

Bandyśe

bandyśónka

bańa

bańcéć

Baranowo

baranoźåk

baranoźónka

barchan

bårć

bårkać śë

bårłóg

bårtńϊca

bårtńϊk

bårtodźéj

baś, baś, baś…

båśka

bataréjka

be

bebechy

bebeséć, wybebeséć

bébłać

bebón

becéć

becek

bedka

bekåc

bekać

bekać śë

bekerjå

bełcéć, przebełcéć

bełk

béłtować

béłwa

bérda

bez łuńónku

bez łustanku

bez mała

bez tåłku

beznår

bę̈dë

bę̈kart

blachówka

blady, blédsy

blåt

bleja

blés

bléscéć

błågy

Błę̈dowo